Mε αφορμή την επικείμενη αυστηροποίηση της ποινής για γονείς ή όσους έχουν την εποπτεία ανηλίκου και παραμελούν αυτό το καθήκον τους, χρήσιμο πιστεύω ότι είναι να επισημανθούν και τα εξής:
Γενικά η αυστηροποίηση ποινών είναι η αγαπημένη και εύκολη λύση μιας κυβέρνησης μόλις προκύψει κάποιο πρόβλημα που διεγείρει αρνητικά την κοινή γνώμη. Με τον τρόπο δηλαδή αυτό, η κοινή γνώμη κάπως εκτονώνει τη δυσαρέσκειά της και, επιπλέον, η κρατική εξουσία δείχνει «πυγμή». Είναι, δε, διαπιστωμένο από αρκετές έρευνες ότι η αυστηρή τιμώρηση που απειλείται αλλά και επιβάλλεται συμβάλλει πράγματι έως ένα βαθμό στην αποτροπή μιας προβληματικής κατάστασης.
Ευνόητο είναι όμως ότι χρειάζεται, πέραν της αυστηροποίησης, να γίνεται και μια βαθύτερη μελέτη για τους παράγοντες που προκαλούν το προς τιμώρηση πρόβλημα και για τις υποδομές που θα πρέπει να δημιουργηθούν προς υλοποίηση της νέας ρύθμισης, ώστε να διασφαλισθεί η ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος. Ετσι, ως προς την παραμέληση εποπτείας ανηλίκου, η ποινή κατά την ισχύουσα ρύθμιση είναι φυλάκιση έως ένα έτος, η οποία προφανώς δεν εκτίεται μέσα σε φυλακή, ούτε και οδηγεί σε κάποια σημαντική χρηματική ποινή εκ μετατροπής, άρα πρόκειται για τιμωρία ασήμαντη. Επομένως, ορθά θα μπορούσε να γίνει εδώ η ποινή αυστηρότερη, ώστε ο γονέας ή κηδεμόνας να συνειδητοποιήσει πόσο σοβαρός είναι ο ρόλος του στην επίβλεψη και διαπαιδαγώγηση ενός ανηλίκου και πόσο σημαντικό είναι να αφιερώνει ποιοτικό χρόνο για το παιδί του, αντί να το «παρκάρει» σε ένα play station ή να το αφήνει ανεξέλεγκτο να παίζει με το κινητό του.
Γεννάται, όμως, το ερώτημα: Δεν θα έπρεπε παράλληλα με την αυστηροποίηση να παράσχει η πολιτεία στους γονείς ή κηδεμόνες διαδικτυακές συμβουλές ή και διαδικτυακά σεμινάρια on demand, μέσω των οποίων αυτοί να γνωρίζουν πώς θα διαχειρισθούν τα προβλήματα των παιδιών τους;
Είναι αναγκαία η ίδρυση ενός Ινστιτούτου Αντεγκληματικής Πολιτικής, για να χαράξει μια αποτελεσματική πολιτική κατά του εγκλήματος και για να την επικοινωνήσει στους πολίτες.
Θα μπορούσε εδώ να αναφερθεί ως παράδειγμα το διεθνώς αναγνωρισμένο πρόγραμμα Multiple Systemic Therapy, που επιχειρεί να έλθει αρωγός σε όσους εμπλέκονται με τη βία ανηλίκων, ήτοι κυρίως στους γονείς ή κηδεμόνες, στους οποίους παρέχει ψυχολογική υποστήριξη για την εποπτεία των παιδιών τους, αλλά και στους ίδιους τους ανηλίκους, οι οποίοι ενισχύονται έτσι για καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο, για τη μετέπειτα επαγγελματική τους αποκατάσταση και για τη χαλιναγώγηση των όποιων εκρήξεων οργής τους. Αρα χρειαζόμαστε, μαζί με την αυστηροποίηση του νόμου, και τη διαμόρφωση υποδομών που θα συντελέσουν στη μεγαλύτερη προθυμία του πολίτη να τον εφαρμόζει, όταν γνωρίζει ότι η πολιτεία είναι δίπλα του και τον βοηθάει.
Για να γίνουν όλα αυτά ωστόσο είναι αναγκαία, πιστεύω, η ίδρυση ενός Ινστιτούτου Αντεγκληματικής Πολιτικής, το οποίο θα αποτελεί τη βασική δεξαμενή σκέψης (think tank) και στη χώρα μας για να χαράξει μια αποτελεσματική πολιτική κατά του εγκλήματος και για να την επικοινωνήσει στους πολίτες, κατά τα πρότυπα αντίστοιχων ινστιτούτων του εξωτερικού. Στο πλαίσιο ενός τέτοιου ινστιτούτου θα μπορούσε να διερευνηθεί με επιστημονικό τρόπο (π.χ. με τη διεξαγωγή εμπειρικής έρευνας) γιατί οι νέοι μας στην Ελλάδα κατά τη σημερινή εποχή εμφανίζουν (κάποιοι τουλάχιστον από αυτούς) μια ροπή προς την τυφλή και άγρια βία, γιατί δεν έχουν πλέον σεβασμό στους δασκάλους και καθηγητές τους, γιατί συγκροτούν αγέλες που εκτρέπονται σε οπαδική ή άλλης μορφής βία και, ακόμη, τι ρόλο παίζουν για τα κρούσματα βίας από ανηλίκους μουσικές που παροτρύνουν στη χρήση ουσιών και στην άσκηση βίας, όπως η μουσική trap.
Κυρίως, όμως, θα πρέπει να διερευνηθούν οι παράγοντες που είτε εξωθούν τους Ελληνες ανηλίκους στη βία και στην παραβατικότητα (risk factors) είτε και, αντιθέτως, αποτρέπουν από πράξεις τέτοιας μορφής (protective factors), έτσι ώστε να δημιουργηθούν και για την Ελλάδα προγράμματα που θα βοηθήσουν τον ανήλικο να ξεπεράσει τα δύσκολα υπαρξιακά διλήμματα της εφηβείας και να αποκτήσει εντέλει μια θετική κοινωνική ταυτότητα.
*Ο κ. Νέστωρ Κουράκης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγγραφέας του βιβλίου «Δίκαιο παραβατικών ανηλίκων».
