Στις πρόσφατες ευρωπαϊκές εκλογές στη Γαλλία, οι εκλογείς αποδοκιμάζουν το κόμμα του προέδρου Μακρόν και αναδεικνύουν πρώτο το κόμμα της Λεπέν (31,37%). Το εκλογικό σώμα περιλαμβάνει όχι μόνο τους Γάλλους, αλλά και αξιόλογο αριθμό πολιτών από άλλα κράτη της Ε.Ε. Δηλαδή, η αποδοκιμασία δεν προέρχεται ακριβώς από τον γαλλικό λαό, που είναι ένας και αδιαίρετος, αλλά από άλλο σύνολο, που δεν ασκεί εθνική κυριαρχία. Αυτή ανήκει στον λαό, που την ασκεί με τους αντιπροσώπους του ή με δημοψήφισμα. Στις ευρωεκλογές δεν υπάρχει το στοιχείο της κυριαρχίας. Ο πρόεδρος Μακρόν έχει εκλεγεί αμέσως από τον λαό για πενταετή θητεία. Μόλις ανακοινώνονται τα προσωρινά αποτελέσματα των ευρωεκλογών, ο Μακρόν, χωρίς να έχει σχετική νομική υποχρέωση, διαλύει την Εθνοσυνέλευση και καλεί τον κυρίαρχο λαό να εκλέξει νέα. Αλλιώς ο Μακρόν, η κυβέρνηση και η Εθνοσυνέλευση δεν θα ήταν σεβαστοί και δεν θα μπορούσαν να κάνουν τη δουλειά τους. Η πολιτική κατάσταση θα σάπιζε και η νίκη της Λεπέν στην επόμενη αναμέτρηση θα ήταν πιθανότατη. Ο γαλλικός λαός πρέπει να αναλάβει τις συνέπειες των πράξεών του εντός των δημοκρατικών θεσμών. Δεν αρκεί πλέον να εκφράζει μιαν ασαφή δυσαρέσκεια. Τι το δημοκρατικότερο;
Οι εκλογές γίνονται με το παραδοσιακό σύστημα της απόλυτης πλειοψηφίας με δύο γύρους. Σε αυτό, οι εκλογείς στον πρώτο γύρο επιλέγουν όποιον συμπαθούν περισσότερο και στον δεύτερο αποκλείουν όποιον αντιπαθούν περισσότερο. Στις βουλευτικές εκλογές ο κυρίαρχος λαός ψηφίζει για άλλο αντικείμενο από εκείνο για το οποίο ψήφισε το εκλογικό σώμα των ευρωεκλογών. Ετσι, η ετυμηγορία του λαού είναι διαφορετική. Από τις βουλευτικές αναδεικνύονται τρεις συνασπισμοί με περισσότερα κόμματα ο καθένας, ένας αριστερός, ένας χαλαρός «μακρονικός» (με μάλλον καλές σχέσεις με τους ντεγκωλικούς) και ένας ακροδεξιός της Λεπέν. Ο αριστερός είναι ο μεγαλύτερος, αλλά χωρίς κοινοβουλευτική πλειοψηφία, και σημαντικότερη προσωπικότητά του είναι ο Μελανσόν, που προσφέρει θεσμική έκφραση σε πολλούς Γάλλους. Ολοι αρνούνται να συνεργασθούν και να σχηματίσουν απόλυτη πλειοψηφία εδρών ώστε να κυβερνήσουν. Αν σχημάτιζαν, θα κυβερνούσαν, αλλά όλοι θέλουν να κερδίσουν, σε επόμενη φάση, από το να μη μετέχουν τώρα σε συμμαχική κυβέρνηση.
Κατά το Σύνταγμα, η κυβέρνηση, που διορίζει ο άμεσα εκλεγμένος πρόεδρος, δεν χρειάζεται ψήφο εμπιστοσύνης, αλλά η Συνέλευση μπορεί να την ανατρέψει με απόλυτη πλειοψηφία (289/577). Πρόκειται για έναν από τους μηχανισμούς εξορθολογισμού του κοινοβουλευτικού συστήματος. Ο Μελανσόν ζητεί εντόνως ο Μακρόν να διορίσει πρωθυπουργό την έως τώρα άγνωστη Καστέ, επειδή το Νέο Λαϊκό Μέτωπο έχει σχετική πλειοψηφία εδρών, αλλά είναι βέβαιο ότι, αν γίνει αυτό, η Συνέλευση θα την ανατρέψει αμέσως. Ο ικανός πολιτικός Μελανσόν, αλλά και οι άλλοι, φωνάζουν μόνο και μόνο για να μην τους ξεχάσουν όσοι τους ψήφισαν, διότι χωρίς ψήφους δεν υπάρχεις. Και αυτά είναι θεμιτά. Ο Μακρόν αποφεύγει τον κλυδωνισμό και περιμένει. Η Εθνοσυνέλευση επανεκλέγει πρόεδρό της τη μακρονική Μπρον-Πιβέ.
Η εκλογή του προέδρου της είναι, εν αμφιβολία, ο τρόπος με τον οποίο στον κλασικό κοινοβουλευτισμό η Βουλή δηλώνει στον αρχηγό του κράτους την εμπιστοσύνη της για το ποιος θα σχηματίσει κυβέρνηση που δεν θα ανατρέπεται εύκολα, ώστε να αποφεύγονται οι κρίσεις. Αυτή είναι η περίφημη δεδηλωμένη εμπιστοσύνη της Βουλής. Και στην Ελλάδα, αν η κυβέρνηση υπερψηφισθεί στη Βουλή, η εμπιστοσύνη δεν χρειάζεται τον επιθετικό προσδιορισμό δεδηλωμένη.
Στη δημοκρατία, ο καθένας λέει ό,τι θέλει. Η αδήριτη πραγματικότητα άλλους τους επιδοκιμάζει και άλλους τους αποδοκιμάζει. Χωρίς πάντως τον κανόνα της πλειοψηφίας, δημοκρατία δεν υπάρχει.
Ο Μακρόν δεν είναι «μη εκτελεστικός» πρόεδρος, ενώ οι πρόεδροι, π.χ., της Γερμανίας ή της Ελλάδος είναι «μη εκτελεστικοί». Εχει άμεση νομιμοποίηση από τον λαό, μόνο κυρίαρχο, την ίδια που έχει και η Εθνοσυνέλευση. Ο πρόεδρος διορίζει την κυβέρνηση και ο Μακρόν επέλεξε ως πρωθυπουργό τον Μπαρνιέ, δεξιό αλλά μη λεπενικό. Θα δούμε αν αυτός θα σταθεί.
Η δημοκρατία είναι πολίτευμα περίπλοκο και ευαίσθητο. Εχει το προσόν ότι ο καθένας λέει ό,τι θέλει. Η αδήριτη πραγματικότητα άλλους τους επιδοκιμάζει και άλλους τους αποδοκιμάζει. Χωρίς πάντως τον κανόνα της πλειοψηφίας, δημοκρατία δεν υπάρχει.
Ο Μακρόν σέβεται τους δημοκρατικούς κανόνες και τους χειρίζεται αριστοτεχνικά.
*Ο κ. Αντώνης Παντελής είναι ομότιμος καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
