Για προοδευτικούς ανθρώπους, όπως εγώ, η Ευρώπη μοιάζει συχνά με μαγικό τόπο, ο οποίος προσφέρει χρήσιμα διδάγματα για τις ΗΠΑ. Η Ευρώπη λείανε τις αιχμές του καπιταλισμού, προσέφερε δίχτυ κοινωνικής προστασίας και ξεπέρασε τις ΗΠΑ σε πολύ σημαντικούς τομείς της ποιότητας ζωής. Τα βρέφη στην Ευρώπη έχουν λιγότερες πιθανότητες να πεθάνουν από εκείνα στις ΗΠΑ, η γέννα είναι λιγότερο επικίνδυνη στην ευρωπαϊκή ήπειρο και οι Ευρωπαίοι έχουν μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής.
Οι Βορειοευρωπαίοι εργάζονται λιγότερο από τους Αμερικανούς και οι περισσότεροι από αυτούς διαθέτουν πλήρη υγειονομική κάλυψη, δωρεάν ή επιδοτούμενο παιδικό σταθμό και στιβαρή δημόσια δευτεροβάθμια παιδεία. Η πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι συνήθως δωρεάν ή φθηνή. Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι το δικαίωμα στην άμβλωση είναι σημαντικότερο από αυτό της οπλοκατοχής, ενώ άγνωστοι είναι στην Ευρώπη οι αδυσώπητοι πόλεμοι για το φύλο των χρηστών στις δημόσιες τουαλέτες και την παρουσία τρανς ατόμων σε αυτές. Αν είσαι ψήστης σε MacDonalds στη Δανία, αμείβεσαι το λιγότερο με 20 δολάρια την ώρα και δικαιούσαι έξι εβδομάδες άδεια, ένα χρόνο γονική άδεια και σύνταξη.
Πρέπει, ωστόσο, να επισημάνω ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει σήμερα πρόβλημα. Η αμερικανική οικονομία σημείωσε πέρυσι ρυθμό ανάπτυξης έξι φορές μεγαλύτερο από τον ευρωπαϊκό, 2,5% έναντι 0,4% αντίστοιχα. Οι ΗΠΑ διαθέτουν στο ενεργητικό τους τεχνολογικές επιτυχίες, όπως Apple, Google και Meta, ενώ δεν υπάρχει ούτε μία ευρωπαϊκή επιχείρηση στον κατάλογο των δέκα μεγαλύτερων εταιρειών υψηλής τεχνολογίας. Ενας κατάλογος «μονόκερων» –νεοφυείς εταιρείες με αξία άνω του 1 δισ. δολαρίων– δείχνει ότι η μικρότερη χώρα της Αφρικής, το αρχιπέλαγος των Σεϋχελλών, έχει τον ίδιο αριθμό (δύο) τέτοιων εταιρειών, όπως και η Ελλάδα, ενώ Ιταλία και Βέλγιο έχουν η κάθε μία από τρεις.
Η Γαλλία έχει να επιδείξει τα κρουασάν αμυγδάλου, τις πολυτελείς μάρκες και έναν αξιοζήλευτο τρόπο ζωής. Αν ήταν, όμως, πολιτεία των ΗΠΑ, θα ήταν μία από τις φτωχότερες, με κατά κεφαλήν εισόδημα ανάλογο του Αρκάνσας.
Την ίδια ώρα, ο ευρωπαϊκός πληθυσμός μοιάζει να έχει κορυφωθεί αυτή τη δεκαετία, με προοπτική να υποχωρήσει σημαντικά στο προσεχές μέλλον, για πρώτη φορά μετά την επιδημία πανούκλας του 14ου αιώνα. Η πληθυσμιακή συρρίκνωση και η γήρανση του πληθυσμού αναμένεται να συνεχιστούν, πλήττοντας την ισχύ της Ευρώπης.
Σε αμυντικό επίπεδο, η Ευρώπη είναι εξαρτημένη από τις ΗΠΑ και ανίκανη να αντισταθεί αυτόνομα στη Ρωσία. Η Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής κάνουν ό,τι μπορούν, αλλά δυστυχώς η σύγχρονη Ευρώπη δεν διαθέτει πραγματικό ηγέτη. Ο Γερμανός καγκελάριος θα έπρεπε να αναλάβει τον ρόλο αυτό, αλλά ο Ολαφ Σολτς δεν διαθέτει τις ηγετικές ικανότητες της Αγκελα Μέρκελ. Η Γερμανία, η πάλαι ποτέ κινητήρια δύναμη της περιοχής, αποκαλείται σήμερα ο «Ευρωπαίος ασθενής». Εν μέρει για τον λόγο αυτό η ανησυχία εντείνεται ότι μία αμφιταλαντευόμενη γερμανική κυβέρνηση θα μπορούσε να διακόψει τη βοήθειά της προς την Ουκρανία. Στο μεταξύ, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είναι πρόθυμος να ηγηθεί, αλλά κανείς δεν τον θέλει.
Η Ευρώπη, όμως, δεν είναι η καρικατούρα που εμφανίζουν οι επικριτές της, αγνοώντας τα τεράστια ατού της. Αντί να κάνει τον πληθυσμό ράθυμο, η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο ενδυνάμωσε το ευρωπαϊκό εργατικό δυναμικό. Η συμμετοχή στην αγορά εργασίας είναι υψηλότερη στη βόρεια Ευρώπη από ό,τι στις ΗΠΑ, εν μέρει χάρη στις δυνατότητες δωρεάν φροντίδας και προσχολικής αγωγής για τα παιδιά εργαζόμενων γονέων.
Είναι επίσης αλήθεια ότι ενίοτε οι κρίσεις οδηγούν σε εκρήξεις δυναμισμού. Πριν από 15 χρόνια η Ελλάδα έμοιαζε καταδικασμένη. Σήμερα η οικονομία της είναι μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες στην Ευρώπη. Μετά την οικονομική κρίση του 1990, η Σουηδία αναγεννήθηκε σε διεθνές επίκεντρο της καινοτομίας. Ποιος θα μπορούσε να προβλέψει ότι το 2024 η Εσθονία θα ήταν μία από τις πιο τεχνολογικά προηγμένες χώρες του κόσμου, παρά την παρουσία του απειλητικού της γείτονα στο κατώφλι της; Η καθολική δικτύωση που πέτυχε η Εσθονία αποδεικνύει ότι οι οικονομικοί κινητήρες της Ευρώπης ίσως να μετατοπίζονται προς την πάλαι ποτέ περιφέρεια της ηπείρου.
Λατρεύω την Ευρώπη και έχω ζήσει σε Βρετανία και Γαλλία. Καθώς γράφω αυτές τις γραμμές χαμογελάω όταν σκέφτομαι τις ημέρες μου στη φοιτητική εστία του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, στο νέο κτίριο, χτισμένο το 1730. Η Ευρώπη χρειάζεται ένα μέλλον εξίσου ζωτικό όπως το παρελθόν της. Φοβάμαι, όμως, ότι εφόσον δεν εγκαταλείψει τους δαπανηρούς και άσκοπους κανονισμούς και τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, δεν ασπασθεί την καινοτομία και δεν ενισχύσει την εθνική της άμυνα, θα καταλήξει να αποτελεί προειδοποίηση για τους προοδευτικούς, παρά πρότυπο.
