Οι αλλαγές για τη στρατιωτική θητεία που έχει προαναγγείλει το υπουργείο Αμυνας είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Οι στρατεύσιμοι θα εντάσσονται κατά κανόνα στον Στρατό Ξηράς, ενώ η τοποθέτηση σε Πολεμικό Ναυτικό ή Πολεμική Αεροπορία θα γίνεται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Η βασική τους εκπαίδευση αναβαθμίζεται με στόχο την προσαρμογή στις σύγχρονες απειλές και τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης. Παράλληλα εισάγονται ψηφιακά μέσα στην εκπαιδευτική διαδικασία και χρησιμοποιούνται drones για την εξοικείωση των στρατευσίμων με το σύγχρονο πεδίο της μάχης. Οι αλλαγές αυτές στοχεύουν στη δημιουργία ενός πιο ευέλικτου και τεχνολογικά καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού.
Τα διδάγματα από την Ουκρανία και το Ισραήλ είναι πλέον αδιαμφισβήτητα. Η σημασία της εφεδρείας είναι τόσο ξεκάθαρη, που κανείς δεν μπορεί να την παραβλέψει χωρίς κόστος. Ο ουκρανικός στρατός συνεχίζει να μάχεται χάρη στη μαζική κινητοποίηση των εφέδρων, που αποτελούν κρίσιμο πυλώνα της άμυνας. Στο Ισραήλ η εφεδρεία είναι θεσμικά ενσωματωμένη στην αμυντική στρατηγική, με δυνατότητα άμεσης επιστράτευσης ακόμη και όσων διαμένουν στο εξωτερικό.
Τα τελευταία χρόνια έγινε μια σοβαρή προσπάθεια ενίσχυσης των ελληνικών Ειδικών Δυνάμεων. Σε πραγματικές συνθήκες πολέμου, όμως, οι επίλεκτες στρατιωτικές μονάδες μπορούν μόνο να λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστής ισχύος και όχι ως κύρια δύναμη. Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις επαναπροσδιορίζουν τον θεσμό του πολίτη-οπλίτη για να μπορέσει, εφόσον απαιτηθεί, να φέρει ο στρατός εις πέρας την αποστολή του. Μπαίνουν έτσι οι βάσεις για σημαντική ενίσχυση της επιχειρησιακής ετοιμότητας του Στρατού Ξηράς, αφού τώρα παραμένει σχετικά χαμηλή. Ωστόσο, η αναβάθμιση της εφεδρείας πρέπει να είναι μια διαρκής διαδικασία που να αγκαλιαστεί από την ίδια την κοινωνία. Δεν χρειάζεται να αναζητούμε συνεχώς πρότυπα στο εξωτερικό. Στην ελεύθερη Κύπρο, οι έφεδροι καλούνται περιοδικά για εκπαιδευτικές βολές και ασκήσεις, διάρκειας από λίγες ώρες έως λίγες ημέρες. Παράλληλα έχει μειωθεί σημαντικά το ποσοστό ανυπότακτων, ενισχύοντας την αξιοπιστία του συστήματος επιστράτευσης. Με αυτόν τον τρόπο, ο αντίπαλος γνωρίζει ότι μια επιθετική κίνηση θα κινητοποιήσει μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού.
Τέλος, ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στην ανυποταξία στρατευσίμων που έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις. Το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά μόνο με επιβολή αυστηρότερων ποινών και κυρώσεων. Απαιτείται μια διαφορετική, πιο ουσιαστική προσέγγιση, που να απευθύνεται στους νέους με τρόπο πειστικό και ειλικρινή. Μια στοχευμένη επικοινωνιακή καμπάνια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να αναδείξει τη σημασία της στρατιωτικής θητείας ως πράξη ευθύνης. Πρόκειται για τη στιγμή που ο πολίτης στέκεται δίπλα στην πατρίδα όχι από υποχρέωση, αλλά από πίστη και αφοσίωση στις αξίες που μας ενώνουν.
* Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Reader in International Security στο King’s College London.
