Μια κοινωνία σε μετάβαση κοιτά με καχυποψία το μέλλον που της υπόσχεται η Τεχνητή Νοημοσύνη.
Τα ευρήματα της μεγάλης έρευνας της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής (ΕΕΒΤ), αποτυπώνουν έναν πληθυσμό επιφυλακτικό, ανήσυχο και βαθιά διχασμένο μπροστά στις τεχνολογικές τομές που ήδη μετασχηματίζουν την καθημερινότητα.
Από το διαδίκτυο και τις ανθρώπινες σχέσεις μέχρι τη δημοκρατία, τη φροντίδα των ευάλωτων και τον έλεγχο της πληροφορίας, οι πολίτες εμφανίζονται περισσότερο φοβισμένοι παρά ενθουσιασμένοι.
- Η έρευνα σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής, με επιστημονικά υπεύθυνο τον προεδρεύοντα Χαράλαμπο Τσέκερη.
Δυσπιστία και κενό γνώσης
Στην έρευνα αποτυπώνεται μια έντονη δυσπιστία απέναντι στις μελλοντικές συνέπειες της ψηφιακής τεχνολογίας: Πάνω από 4 στους 10 είναι επιφυλακτικοί απέναντι στο διαδίκτυο, θεωρώντας ότι «θα έχει χειροτερέψει τον κόσμο».
- το 41% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι μέχρι το 2040 η χρήση του διαδικτύου θα έχει χειροτερέψει τον κόσμο, έναντι μόλις 29% που πιστεύει ότι θα τον έχει βελτιώσει.
- Το 26% δεν αναμένει ούτε θετική ούτε αρνητική μεταβολή, ενώ 4% δηλώνει άγνοια ή αποχή.
Τα ευρήματα σκιαγραφούν μια κοινωνία επιφυλακτική, που αντιμετωπίζει την ψηφιακή πρόοδο περισσότερο ως απειλή παρά ως υπόσχεση.
Υπονόμευση των ανθρώπινων σχέσεων
Εντονα αρνητική στάση απέναντι στην ΑΙ εμφανίζουν οι πολίτες. Η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων –ποσοστό 78%– εκτιμά ότι η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης θα υπονομεύσει τις ανθρώπινες σχέσεις έως το 2040. Μόλις 7% θεωρεί ότι θα τις ενισχύσει, ενώ 11% προβλέπει πως δεν θα υπάρξει καμία επίδραση.
Το εύρημα αυτό αποτυπώνει ένα βαθύ υπαρξιακό άγχος απέναντι στην αυτοματοποίηση της επικοινωνίας και στην απώλεια της ενσώματης, συναισθηματικής διάστασης των ανθρώπινων δεσμών.
Υπονόμευση της δημοκρατίας
Το 62% των συμμετεχόντων θεωρεί ότι η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης έως το 2040 θα υπονομεύσει τη δημοκρατία, ενώ μόνο 8% πιστεύει πως θα την ενισχύσει. Το 21% εκτιμά ότι δεν θα υπάρξει ουσιαστική επίδραση.
Η εικόνα αυτή αποτυπώνει μια διάχυτη ανησυχία ότι η AI ενδέχεται να λειτουργήσει ως εργαλείο αδιαφάνειας, κοινωνικού ελέγχου και χειραγώγησης της δημόσιας σφαίρας, επιβαρύνοντας περαιτέρω την ήδη εύθραυστη σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στους πολίτες και τους θεσμούς.
Ανάγκη ανθρώπινης επίβλεψης
Η συντριπτική πλειοψηφία –86%– δεν επιθυμεί την ύπαρξη Τεχνητής Νοημοσύνης που λειτουργεί αυτόνομα χωρίς ανθρώπινη επίβλεψη, ακόμη και όταν πρόκειται για σύνθετες διανοητικές εργασίες.
Μόλις 13% εμφανίζεται πρόθυμο να αποδεχτεί έναν βαθμό αυτονομίας της AI, ενώ μόνο 4% θεωρεί πως η ανθρώπινη εποπτεία δεν είναι απαραίτητη.
Φροντίδα ευάλωτων
Η έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στην ΑΙ είναι ακόμη πιο έντονη όταν πρόκειται για την ευάλωτη φροντίδα ανθρώπων στο σπίτι: το 73% των πολιτών δηλώνει ότι δεν θα εμπιστευόταν ένα ρομπότ με εξελιγμένη AI για τη φροντίδα ηλικιωμένων ή ασθενών, ενώ μόλις 25% απαντά θετικά.
Δυσπιστία για την αξιοπιστία των πληροφοριών
Η κοινή γνώμη αναγνωρίζει σε σημαντικό βαθμό την αξία του ελέγχου αξιοπιστίας στο διαδίκτυο: το 56% θεωρεί ότι είναι απαραίτητος για την αποτροπή παραπληροφόρησης και ψευδών εντυπώσεων, ενώ 36% τον συνδέει με την πρόληψη εγκληματικών ή άλλων παράνομων πράξεων.
Ωστόσο, δεν λείπει η ανησυχία για τα όρια του ελέγχου: το 21% θεωρεί ότι περιορίζει την ελεύθερη πληροφόρηση και ένα 20% τον βλέπει ως μορφή λογοκρισίας.
Το δίλημμα ανάμεσα στην προστασία της δημόσιας σφαίρας και την ελευθερία του λόγου παραμένει ενεργό.
Βιώσιμη τεχνοσυμβίωση στον κόσμο των αλγορίθμων
Ο Χαράλαμπος Τσέκερης, σε σχετική του δήλωση, τονίζει ότι η ραγδαία εξάπλωση των ψηφιακών τεχνολογιών και ιδιαίτερα της τεχνητής νοημοσύνης, μας οδηγεί σε μια «μετασχηματιστική φάση της ανθρώπινης εξέλιξης», όπου μεταβάλλεται ριζικά η αντίληψή μας για τον εαυτό, την κοινωνική σύνδεση και την ηθική ευθύνη.
«Βρισκόμαστε σε αυτό που ο Λουτσιάνο Φλορίντι ονομάζει “υπερ-ιστορία“, όπου οι τεχνολογίες δεν είναι απλώς εργαλεία, αλλά ενεργοί παράγοντες που αναδιαμορφώνουν τις ανθρώπινες σχέσεις και τις αξίες μας», σημειώνει.
Οπως επισημαίνει, η σύγχρονη ηθική πρέπει να απαντήσει στις προκλήσεις της «δικτυωτής ηθικής», της οποίας το επίκεντρο «μετατοπίζεται από τον άνθρωπο ως μοναδικό φορέα δράσης σε μια πληροφοριακή οικολογία αποτελούμενη από σχεσιακά δίκτυα (συμβολικά, βιολογικά, περιβαλλοντικά, κοινωνικοτεχνολογικά) που είναι στενά διασυνδεδεμένα και αμοιβαίως εξαρτώμενα».
Χρειαζόμαστε συλλογική ευφυΐα, συμμετοχικό σχεδιασμό και προσαρμοστική διακυβέρνηση του πληροφοριακού περιβάλλοντος, ώστε να διασφαλιστεί μια βιώσιμη, δίκαιη και ενάρετη τεχνοσυμβίωση στον νέο, γενναίο κόσμο των αυτόνομων αλγοριθμικών οντοτήτων, προσθέτει.
Τα πρώτα ευρήματα της έρευνας της ΕΕΒΤ, σημειώνει, λειτουργούν ως «σημεία εκκίνησης για διάλογο και αναστοχασμό, αποκαλύπτοντας ότι η ηθική ζωή των πολιτών είναι πολύ πιο σύνθετη, αντιφατική και ζωντανή απ’ όσο φανταζόμαστε».
- Η έρευνα είναι ποσοτική με online (CAWI) συμπλήρωση δομημένου και προσαρμοσμένου ερωτηματολογίου δύο ενοτήτων και δώδεκα ερωτήσεων. Διεξήχθη πανελλαδικά την άνοιξη του 2025, σε δείγμα 1.207 ατόμων με κριτήρια αντιπροσώπευσης το φύλο, την ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο και τις γεωγραφικές περιφέρειες.
-
*Το έργο «IQ Media» υλοποιείται με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οι απόψεις και οι γνώμες που διατυπώνονται εκφράζουν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών και δεν αντιπροσωπεύουν κατ’ ανάγκη τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης ή του Ευρωπαϊκού Εκτελεστικού Οργανισμού Εκπαίδευσης και Πολιτισμού (EACEA). Η Ευρωπαϊκή Ενωση και ο EACEA δεν μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνοι για τις εκφραζόμενες απόψεις. Η παραπάνω δημοσίευση συγχρηματοδοτείται από την Ε.Ε. στο πλαίσιο του προγράμματος “IQ Media: a collaborative framework towards business transformation, Innovation, Quality journalism, and advanced digital skills in the Media environment covering Greece, Cyprus, France, and Portugal.” -“IQMedia” με ΑΡΙΘΜΟ ΣΥΜΒΑΣΗΣ 101112285
