Το Φεβρουάριο του 2009, στη δηµοπρασία της συλλογής επίπλων και έργων τέχνης των Yves Saint Laurent και Pierre Bergé υπήρχε µια πολυθρόνα µε την υπογραφή της Eileen Gray και τιµή εκτίµησης 2-3 εκατοµµύρια ευρώ. Ήταν φιλοτεχνηµένη στα τέλη της δεκαετίας του 1910, µε µπράτσα και βάση δύο δράκους σµιλεµένους σε ξύλο και διακοσµηµένους µε σχέδια από λάκα, αγαπηµένη τότε τεχνική της δηµιουργού. Η τιµή στην οποία έφτασε να πουληθεί ήταν αστρονοµική: 21.905.000 ευρώ, ποσό ρεκόρ για έπιπλο του 20ού αιώνα. Όταν κλήθηκε από δηµοσιογράφους να το σχολιάσει, η εκπρόσωπος του ανώνυµου πλειοδότη είπε ότι δεν θα µπορούσε παρά να χαρακτηριστεί «το τίµηµα του πόθου» – κι αυτός ακριβώς είναι ο τίτλος της ταινίας The Price of Desire, µε θέµα τη ζωή της Αγγλο-Ιρλανδής αριστοκράτισσας που έζησε το µεγαλύτερο µέρος της ζωής της στο Παρίσι, διέπρεψε κατεξοχήν ως σχεδιάστρια επίπλων και µετά από µια περίοδο δόξας πέρασε στην απόλυτη αφάνεια, για να απολαύσει πάλι την αναγνώριση λίγο πριν πεθάνει. Στο επίκεντρο της υπόθεσης βρίσκεται η πρώτη της απόπειρα να καταπιαστεί µε την αρχιτεκτονική –παρόλο που δεν την είχε σπουδάσει– υπογράφοντας µια κατοικία µε κωδική ονοµασία E-1027, στο Roquebrune–Cap–Martin της Κυανής Ακτής, στη Νότια Γαλλία. Χτισµένη στο διάστηµα 1927-1929, η βίλα έχει καταχωρηθεί στην ιστορία ως αριστούργηµα του µοντερνισµού, κερδίζοντας το θαυµασµό όχι µόνο ειδηµόνων του είδους αλλά και διασηµοτήτων όπως ο Αριστοτέλης Ωνάσης ή ο Brad Pitt. Φέτος ανοίγει για πρώτη φορά στο κοινό, µετά από µακρόχρονες προσπάθειες να αποκατασταθούν όχι µόνο οι σηµαντικές φθορές που υπέστη στο πέρασµα του χρόνου, αλλά και η υστεροφηµία της γυναίκας που την έφτιαξε. ’
Η Villa E-1027 σήµερα
«Κατά τη διάρκεια µιας µακράς ζωής –γεννήθηκε στο Enniscorthy της κοµητείας Wexford, το 1878, και ενταφιάσθηκε στο κοιµητήριο Père Lachaise, στο Παρίσι, το 1976– η Gray υπήρξε µάρτυρας πρωτοφανών κοινωνικών, φιλοσοφικών και τεχνολογικών εξελίξεων στην τέχνη και το design», σηµειώνει η Ιρλανδή Mary McGuckian, που υπογράφει το σενάριο και τη σκηνοθεσία. «Το ευρύ φάσµα, η εξέλιξη και η µακροηµέρευση της καριέρας της ως ζωγράφου, γλύπτριας, ειδικής στο λακάρισµα, σχεδιάστριας επίπλων, σχεδιάστριας χαλιών, interior designer, αρχιτέκτονα, τοπιογράφου, φωτογράφου και δηµιουργού κολάζ/ανάγλυφων ήταν αποτέλεσµα τεράστιας µελέτης, δεξιότητας και προσπάθειας». Όσον αφορά την προσωπικότητά της, η Jennifer Goff, επιµελήτρια της συλλογής µε δηµιουργίες της Gray στο Εθνικό Μουσείο της Ιρλανδίας και συγγραφέας της βιογραφίας Eileen Gray: Her Work and Her World που κυκλοφόρησε πρόσφατα, λέει συνοπτικά: «Εκκεντρική. Αντικοµφορµίστρια. Τελειοµανής. Επίσης υπέφερε άσχηµα από αυτo-αµφισβήτηση. Και ό,τι την αφορούσε ήταν ένα αίνιγµα».
Στην ταινία την υποδύεται η επίσης Ιρλανδή ηθοποιός Orla Brady, ενώ η Alanis Morissette δίνει µορφή –και φωνή– σε έναν από τους µεγάλους έρωτές της, την τραγουδίστρια Marisa Damia. Η άλλη σηµαντική της σχέση που ζωντανεύει στο πανί είναι µε τον Jean Badovici, έναν αρχιτέκτονα ρουµανικής καταγωγής, τον οποίο ενσαρκώνει ο Francesco Scianna. Ο δεσµός τους στάθηκε αφορµή για την ανοικοδόµηση της βίλας E-1027, που πήρε την ονοµασία της από τα αρχικά τους: E από το Eileen, 10 και 2 από τη θέση που έχουν τα J και B στο αλφάβητο, και 7 από τη θέση του G, σαν το ονοµατεπώνυµο της Gray να εναγκαλίζει αυτό του εραστή της. Είχαν γνωριστεί το 1921, όταν εκείνη ήταν 43 ετών, επιτυχηµένη και πλούσια, κι εκείνος 28. Με την ενθάρρυνσή του η Gray αποφάσισε να κάνει πράξη τα όνειρά της για την οικοδόµηση του σπιτιού. Μάλιστα, όταν βρήκε το ιδανικό σηµείο στην Κυανή Ακτή, αγόρασε την έκταση στο όνοµά του, αφού οι νόµοι της Γαλλίας δεν επέτρεπαν σε αλλοδαπή να έχει την κυριότητα. Στις αρχές του 1926 εγκαταστάθηκε µόνη της στην περιοχή και άρχισε να ζει ουσιαστικά στο σηµείο, για να εκτιµήσει πώς τα στοιχεία της φύσης επέβαλλαν να διαµορφωθεί ο χώρος. Τρία χρόνια µετά, το «σπίτι στο χείλος της θάλασσας» ήταν έτοιµο, µε έπιπλα και ειδικές κατασκευές σχεδιασµένες από την ίδια για όλους τους χώρους, µε λεπτοµέρειες όπως συρτάρια που ανοίγουν έτσι ώστε οι ακτίνες του ήλιου να φωτίζουν το περιεχόµενό τους!
Σηµερινή άποψη από το εσωτερικό της Villa E-1027, µε χαλί και έπιπλα βασισµένα σε σχέδια της Gray.
Πορτρέτο της Eileen Gray
Τραπεζάκι της Gray σχεδιασµένο για τη βίλα
Μία από τις «βλάσφηµες» τοιχογραφίες.
Ήταν το πρώτο δείγµα αρχιτεκτονικού µοντερνισµού που υπέγραφε γυναίκα, και ο «πατέρας» του κινήµατος –και φίλος του Badovici– Le Corbusier φάνηκε να υποκλίνεται στο επίτευγµά της. «Με µεγάλη χαρά σου λέω πόσο αυτές οι λίγες µέρες που πέρασα στο σπίτι σου µε έκαναν να εκτιµήσω το σπάνιο πνεύµα που υπαγορεύει την όλη οργάνωση στο εσωτερικό και στο εξωτερικό», της έγραψε αφού φιλοξενήθηκε στη βίλα E-1027. «Ένα σπάνιο πνεύµα το οποίο έδωσε στα µοντέρνα έπιπλα και τις κατασκευές µια τόσο έντιµη, γοητευτική και έξυπνη µορφή». Όµως το 1938, όταν πια η Gray και ο Badovici είχαν χωρίσει, ο Le Corbusier προχώρησε σε µια πράξη που βεβήλωνε την αισθητική της, ζωγραφίζοντας σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους του οικήµατος οκτώ τοιχογραφίες µε στοιχεία που θα µπορούσαν να θεωρηθούν βολή στην αµφισεξουαλικότητά της. Μάλιστα, απαθανατίστηκε να το κάνει φορώντας µόνο τα γυαλιά του, σε «µια πράξη γυµνού φαλλοκρατισµού», όπως έχει γράψει ο Rowan Moore στην εφηµερίδα Observer.
Η Gray όχι µόνο δεν µπόρεσε να επιβάλει την αποκατάσταση του έργου της, αλλά είδε αναφορές σε δηµοσιεύµατα να απαλείφουν ουσιαστικά τη συνεισφορά της κι αποτραβήχτηκε αφήνοντας την «αρσενική κυριαρχία» να επελαύσει. Ο Le Corbusier, από την πλευρά του, προσπάθησε ακόµα και να αγοράσει τη βίλα, καθώς όµως δεν το κατάφερε έχτισε σε απόσταση αναπνοής τη φηµισµένη «καλύβα» του (1951) και ένα συγκρότηµα για κατασκηνωτές (1957) που µαζί µε το εστιατόριο-µπαρ L’étoile De Mer (1949) αποτελούν σήµερα το διατηρητέο συγκρότηµα Cap Moderne. Η βίλα E-1027 έχει επανέλθει σε µεγάλο βαθµό στην αρχική της µορφή, µε αντίγραφα των πρωτότυπων σχεδίων της Gray, όµως οι τοιχογραφίες παραµένουν, προστατευµένες πια κι από το νόµο.
H Villa E-1027 και το συγκρότηµα Cap Moderne θα είναι επισκέψιµα για το κοινό έως τις 02/11, µόνο µε ραντεβού, www.capmoderne.com
