Στις 7 Ιουλίου, από τον λόφο του Κρυονερίου στην Κορινθία, εκπέμφθηκε ένα σήμα λέιζερ, ταξιδεύοντας με την ταχύτητα του φωτός, προς το διαστημόπλοιο «Psyche» της NASA, που κινείται μεταξύ Aρη και Δία.
Το σήμα επέστρεψε στην Ελλάδα, στο Αστεροσκοπείο Χελμού, έχοντας επιβεβαιώσει μία από τις πιο απαιτητικές ζεύξεις στην ιστορία της διαστημικής επικοινωνίας.
«Το λέιζερ από το Κρυονέρι έπρεπε να βρει ένα διαστημόπλοιο 300 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά, να μας αναγνωρίσει και να απαντήσει», λέει στην «Κ» ο Σπύρος Βασιλάκος, πρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ).
«Χρειάστηκαν περίπου 16 λεπτά για να φτάσει το σήμα και άλλα τόσα για να επιστρέψει. Τελικά μας ανίχνευσε και στη συνέχεια επικοινώνησε πίσω», τονίζει.
Το πείραμα εντάσσεται στην αποστολή «ΨΥΧΗ–Psyche» και αποτελεί συνεργασία της NASA, της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA) και του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Ο κ. Βασιλάκος μιλά για «επανάσταση σε συγκεκριμένη τεχνολογία»: Επικοινωνία με λέιζερ στο βαθύ διάστημα.
«Το ενδιαφέρον NASA και ESA είναι μεγάλο, διότι τα επόμενα 10–15 χρόνια όλες οι αποστολές σχεδιάζεται να επικοινωνούν με αυτόν τον νέο τρόπο. Και εμείς αποδείξαμε ότι μπορούμε», δηλώνει.
Η ευρυζωνική επικοινωνία στο βαθύ διάστημα είναι το μέλλον και η Ελλάδα πέτυχε να εξασφαλίσει μία θέση στην πρώτη γραμμή.
Το χρονικό της ζεύξης
Σχετικά Αρθρα
Ηταν η κορύφωση μιας προσπάθειας που ξεκίνησε το 2020, όταν ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος επέλεξε το Αστεροσκοπείο Χελμού ως τον πρώτο ευρωπαϊκό σταθμό για δοκιμή τεχνολογιών οπτικής επικοινωνίας.
Το 2021, η ομάδα του ΕΑΑ κατάφερε οπτική ζεύξη με τον γεωστατικό ευρωπαϊκό δορυφόρο Alphasat, σε απόσταση 37.000 χιλιομέτρων.
Το επόμενο βήμα ήταν η NASA και το πρόγραμμα «Psyche».
Οπως εξηγεί στην «Κ» ο Σπύρος Βασιλάκος, «εκπαιδευτήκαμε από τους συνεργάτες των Ευρωπαϊκών Οργανισμών Διαστήματος και στη συνέχεια κάναμε επαναλαμβανόμενες ζεύξεις μόνοι μας».
Αυτό αποτέλεσε το σημείο εκκίνησης για να ανοίξουν απευθείας διαπραγματεύσεις με την ESA και τη NASA.
Η αποστολή της NASA αφορά την προσέγγιση και μελέτη του αστεροειδούς 16 Psyche, που κινείται ανάμεσα στον Αρη και τον Δία.
Το διαστημόπλοιο που έχει εκτοξευτεί προς τον αστεροειδή φέρει διατάξεις επικοινωνίας με λέιζερ. Σε αυτή την κρίσιμη πτυχή, η συμμετοχή του ΕΑΑ είναι καταλυτική. «Εμείς, με τα δύο τηλεσκόπιά μας, τον «Αρίσταρχο» και το Κρυονέρι, είμαστε τα μοναδικά ευρωπαϊκά τηλεσκόπια που συμμετέχουν σε αυτή την αποστολή».
Η προετοιμασία ήταν πολυετής και απαιτητική. Η αποστολή που ανέλαβε το ΕΑΑ ήταν σαφής: Να σταλεί σήμα λέιζερ από το Κρυονέρι, να εντοπιστεί το διαστημόπλοιο «Ψυχή» και να επιστραφεί η απάντηση στο Αστεροσκοπείο Χελμού. «Μιλάμε για απόσταση 300 εκατομμυρίων χιλιομέτρων, περίπου δύο φορές η απόσταση Γης–Ηλίου», τονίζει. «Το project αυτό το τρέχουμε τα τελευταία τρία με τέσσερα χρόνια. Δεν υπήρχαν καλοκαίρια για το προσωπικό μας, και πέρσι και φέτος».
Η εγκατάσταση του εξοπλισμού έγινε από διεθνή ομάδα –επιστήμονες και τεχνικοί από τη NASA, την ESA και ευρωπαϊκές χώρες– οι οποίοι βρίσκονται ακόμα στα τηλεσκόπια.
«Η όλη ιδέα ήταν να φύγει το λέιζερ από το Κρυονέρι, να φτάσει στο διαστημόπλοιο, να μας αναγνωρίσει και να στείλει πίσω το σήμα στον Χελμό».
Η πρώτη προσπάθεια έγινε στις 7 Ιουλίου. «Ηταν μεταξύ 8 και 11 το βράδυ. Στις 11 διαπιστώθηκε ότι έγινε η ζεύξη. Επιβεβαιώθηκε και από τη NASA. Για πρώτη φορά από ευρωπαϊκό έδαφος –και μάλιστα ελληνικό– πραγματοποιήθηκε τέτοιου τύπου επικοινωνία».
«Αυτή τη στιγμή τεχνικοί και διεθνείς ομάδες εργάζονται στα τηλεσκόπια. Φυσικά για αυτή την επιτυχία έχει ήδη ενημερωθεί η πολιτική ηγεσία», αναφέρει.
Το κοινό δελτίο Τύπου από NASA, ESA και ΕΑΑ αναμένεται τις επόμενες ημέρες.
- Οι ζεύξεις θα επαναληφθούν στις 21 και 28 Ιουλίου, και στις 4 Αυγούστου.
Το πλανητικό ίντερνετ
Τι σημαίνει όμως αυτό για το μέλλον της επιστήμης; «Οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας με λέιζερ δεν υποκλέπτονται εύκολα. Μεταφέρουν 100 έως 1.000 φορές περισσότερο όγκο δεδομένων από τις παραδοσιακές μεθόδους», τονίζει ο κ. Βασιλάκος.
Και προσθέτει: «Οι μεγάλες διαστημικές υπηρεσίες σχεδιάζουν αποστολές βάσης στη Σελήνη και τη δημιουργία ίντερνετ σε ολόκληρο το πλανητικό σύστημα. Αυτό το διαστημικό ίντερνετ θα βασίζεται στην τεχνολογία που αναπτύσσουμε σήμερα».
Η συμμετοχή του ΕΑΑ γίνεται όχι μόνο για λογαριασμό της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης. «Εμείς λειτουργούμε για λογαριασμό ευρωπαϊκών συμφερόντων. Συνεργαστήκαμε με όλους τους μεγάλους οργανισμούς, μας εμπιστεύτηκαν και ανοίγεται ένας νέος δρόμος για τη χώρα μας, για την επιστήμη, για την ευρωπαϊκή τεχνολογική αυτάρκεια».
Πίσω από την επιτυχία βρίσκεται μια συμπαγής ομάδα 12 επιστημόνων. «Είναι ομάδα υψηλής ποιότητας, και θα ενισχυθεί. Πρόκειται για ποιοτική ανάπτυξη, πολλαπλασιαστή ισχύος. Το Αστεροσκοπείο Αθηνών είναι το μόνο ερευνητικό κέντρο που θα μπορούσε να φέρει σε πέρας αυτό το εγχείρημα. Πράγματι λειτουργούμε τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια της χώρας, έχουμε το προσωπικό με υψηλή εξειδίκευση. Φυσικά για να φτάσουμε ώς εδώ έχουμε περάσει από πολύ σκληρή αξιολόγηση. Δείξαμε ότι μπορούμε καλύτερα. Δεν μας χάρισε κανείς τίποτα».
Η διεθνής απήχηση είναι ήδη αισθητή. «Θα γίνουν αφιερώματα σε υψηλό επίπεδο», λέει ο κ. Βασιλάκος.
«Ηδη πολλές ομάδες από την Ιαπωνία, την Κορέα και άλλες χώρες δήλωσαν ενδιαφέρον να έρθουν στην Ελλάδα για να παρακολουθήσουν τις επαναλήψεις των ζεύξεων».
Η Ελλάδα μπαίνει στο παγκόσμιο επίκεντρο και αυτό δεν είναι σχήμα λόγου. Οι δοκιμές συνεχίζονται στο Κρυονέρι και στον Χελμό, εκεί όπου χτίζεται βήμα βήμα το μέλλον της διαστημικής επικοινωνίας.
