Το διαστημικό τηλεσκόπιο «Ευκλείδης» κατέγραψε ένα σπάνιο φαινόμενο, το αποκαλούμενο «δακτύλιος Αϊνστάιν» (Einstein ring) που αποκαλύπτει την ακραία παραμόρφωση του σύμπαντος από τη βαρύτητα ενός γαλαξία.
Στη φωτογραφία διακρίνεται ένας κοντινός γαλαξίας, ο NGC 6505, που περιβάλλεται από έναν τέλειο κύκλο φωτός. Ο δακτύλιος προσφέρει μία άποψη σε έναν πιο μακρινό γαλαξία, που βρίσκεται ακριβώς πίσω από τον NGC 6505, του οποίου η αστρική λάμψη έχει παραμορφωθεί γύρω από τον γαλαξία που βρίσκεται μπροστά.
Our dark Universe detective 🕵️ @ESA_Euclid has discovered a stunning Einstein ring 💍
It surrounds galaxy NGC 6505, which is acting as a gravitational lens, bending light from a distant galaxy behind it 👉 https://t.co/WvAxhOsru1 pic.twitter.com/oVdBIQOEq6
— ESA Science (@esascience) February 10, 2025
«Πρόκειται για ένα όμορφο, εντυπωσιακό, συναρπαστικό και τυχερό εύρημα στα πρώτα μας δεδομένα», σημείωσε ο καθηγητής Στίβνεν Σέρτζεαντ, αστρονόμος στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο. «Ένας δακτύλιος Αϊνστάιν τόσο τέλειος όσο ο συγκεκριμένος είναι εξαιρετικά σπάνιος. Καταφέραμε να δούμε έναν γαλαξία στο φόντο μέσα από τον παραμορφωμένο χώρο και χρόνο ενός πολύ κοντινού γαλαξία στο προσκήνιο».
Σημειώνεται πως ο NGC 6505 απέχει 590 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη, απόσταση… «αναπνοής» σε κοσμικούς όρους, ενώ ο ανώνυμος γαλαξίας στο φόντο 4,42 δισεκατομμύρια έτη φωτός.
The European Space Agency’s dark universe detective, Euclid, has discovered a stunning ‘Einstein ring’ with help from OU academics! Professor Stephen Serjeant explains the rare phenomenon seen in the incredible Euclid images.https://t.co/TFN1iqGsaT pic.twitter.com/fqN2b1oc9N
— The Open University (@OpenUniversity) February 10, 2025
Η γενική θεωρία της σχετικότητας του Άλμπερτ Αϊνστάιν προβλέπει ότι το φως κάμπτεται γύρω από ογκώδη αντικείμενα στο διάστημα, πράγμα που σημαίνει ότι οι γαλαξίες μπορούν να λειτουργήσουν ως τεράστιοι φακοί. Οι δακτύλιοι του Αϊνστάιν είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο για τους αστρονόμους καθώς αποκαλύπτουν αντικείμενα τα οποία αλλιώς θα ήταν αδιόρατα και υποδεικνύουν τη μάζα του ενδιάμεσου γαλαξία – συμπεριλαμβανομένης οποιασδήποτε κρυμμένης μάζας με τη μορφή σκοτεινής ύλης.
🔭Le télescope spatial européen Euclid vient de découvrir un anneau d’Einstein autour d’une galaxie bien connue, NGC 6505. La galaxie au premier plan déforme la lumière d’une galaxie lointaine qui apparait sous forme d’anneau.
➡️Explications👇https://t.co/Q5zaMnKIpj pic.twitter.com/KEZzVqAuj9— Cité de l’espace (@CiteEspace) February 10, 2025
Οπως εξηγεί ο Αλέξης Δεληβοριάς, διδάκτωρ Φυσικής στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Ευγενίδου, «ο Δακτύλιος του Αϊνστάιν προβλέπεται από την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας και είναι το αποτέλεσμα της παραμόρφωσης σε σχήμα δακτυλίου, της εικόνας ενός μακρινού γαλαξία, εξαιτίας του φαινομένου της βαρυτικής εστίασης. Με δυο λόγια, η τεράστια μάζα του φωτεινού γαλαξία καμπυλώνει, στρεβλώνει και μεγεθύνει το φως του γαλαξία που “κρύβεται” πίσω του, λειτουργώντας σαν ένας γιγάντιος “βαρυτικός” φακός, που παραμορφώνει την εικόνα του».
Η αποκάλυψη των μυστικών της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας -τα οποία από κοινού απαρτίζουν το 95% του σύμπαντος- είναι ο βασικός στόχος της αποστολής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), συνολικού ύψους 1 δισ. ευρώ.
Ο οργανισμός μέσω του τηλεσκόπιου, το οποίο μπορεί να ανιχνεύσει γαλαξίες σε απόσταση έως και 10 δισ. έτη φωτός, φιλοδοξεί στη δημιουργία του μεγαλύτερου κοσμικού τρισδιάστατου χάρτη μέχρι σήμερα.
«Βρίσκω πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι αυτός ο δακτύλιος παρατηρήθηκε μέσα σε έναν πολύ γνωστό γαλαξία, ο οποίος ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1884», σημειώνει η δρ Βαλέρια Πετορίνο, επιστήμονας του προγράμματος Euclid της ESA. «Ο γαλαξίας είναι γνωστός στους αστρονόμους εδώ και πολύ καιρό. Και όμως αυτός ο δακτύλιος δεν είχε παρατηρηθεί ποτέ πριν. Αυτό αποδεικνύει πόσο ισχυρός είναι ο Ευκλείδης, που βρίσκει νέα πράγματα ακόμη και σε μέρη που νομίζαμε ότι γνωρίζουμε καλά».
Πηγή: Guardian, Ευγενίδειο Ιδρυμα
