Κλάους Σβαμπ: Τα ένοχα μυστικά στο κάστρο του Νταβός

Την Κυριακή του Πάσχα, το διοικητικό συμβούλιο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ συγκεντρώθηκε πίσω από κλειστές πόρτες, προκειμένου να συμμετάσχει σε κάτι που ώς τότε φαινόταν ανεπίτρεπτο. Το θέμα της θεσμικής βεγγέρας δεν ήταν το κλίμα, η ανισότητα ή τα συνηθισμένα θέματα του Νταβός. Ηταν ο ίδιος ο Κλάους Σβαμπ – ο ιδρυτής, ο προφήτης και τώρα ο εκπεσών ηγέτης και δημιουργός σκανδάλων.

Στα 87 του, ο Σβαμπ είχε περάσει προ πολλού τα όρια· είχε μεταβεί από την εξουσία και την ενορχήστρωση ενός επιδραστικού φόρουμ στον μύθο. Για πάνω από πέντε δεκαετίες προήδρευε του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ με την κατά τι δικαιολογημένη υπεροψία ενός ανθρώπου που πίστευε ότι δεν συγκαλούσε απλώς τα σπουδαία μυαλά και τις βαθιές τσέπες, αλλά και… επιμελείτο το μέλλον.

Ο Σβαμπ είχε περάσει προ πολλού τα όρια· είχε μεταβεί από την εξουσία και την ενορχήστρωση ενός επιδραστικού φόρουμ στον μύθο.

Τώρα, όμως, αντιμετωπίζοντας κατηγορίες για οικονομική κακοδιοίκηση και ηθική κατάπτωση, ο αρχιερέας της παγκοσμιοποίησης ερευνάται από τη δική του συντεχνία.

Η συνάντηση των επικεφαλής του Νταβός έληξε με μιαν απόφαση που η δύναμη του ηγέτη του οριοθετούσε ως αδιανόητη: το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ ήταν έτοιμο και αποφασισμένο να εκκινήσει επίσημη έρευνα για τη συμπεριφορά του Σβαμπ.

Εκείνος παραιτήθηκε μέσα σε λίγες ώρες.

Οι ισχυρισμοί

Ο καταλύτης ήταν ανώνυμη επιστολή που έφτασε στα χέρια του Δ.Σ. Ενα έγγραφο κατηγορητήριο και, την ίδια στιγμή, ελεγεία κατά του υπερδύναμου ανδρός. Υπογεγραμμένη από νυν και πρώην υπαλλήλους, η επιστολή «στόλιζε» τον Σβαμπ και τη σύζυγό του, Χίλντε, για κατάχρηση πόρων του Φόρουμ για προσωπικές πολυτέλειες.

Μεταξύ των ισχυρισμών, ο Σβαμπ φέρεται να επέβαλε σε κατώτερους υπαλλήλους να κάνουν ανάληψη μεγάλων ποσών από ΑΤΜ για λογαριασμό του· τα κεφάλαια του Φόρουμ χρησιμοποιήθηκαν για την πληρωμή ιδιωτικών μασάζ· η Χίλντε προγραμμάτιζε «συμβολικές» συναντήσεις για να δικαιολογήσει αυτό που ήταν κατ’ ουσίαν πολυτελείς διακοπές εις βάρος του οργανισμού· ένα οίκημα που ανήκε στο Φόρουμ το είχαν ανερυθρίαστα οικειοποιηθεί ως ιδιωτική κατοικία.

Νιώθουμε την υποχρέωση να μοιραστούμε μιαν ολοκληρωμένη περιγραφή των συστημικών αποτυχιών διακυβέρνησης και των καταχρήσεων εξουσίας που έχουν λάβει χώρα εδώ και πολλά χρόνια υπό την ανεξέλεγκτη εξουσία του Κλάους Σβαμπ.

«Νιώθουμε την υποχρέωση να μοιραστούμε μιαν ολοκληρωμένη περιγραφή των συστημικών αποτυχιών διακυβέρνησης και των καταχρήσεων εξουσίας που έχουν λάβει χώρα εδώ και πολλά χρόνια υπό την ανεξέλεγκτη εξουσία του Κλάους Σβαμπ», ανέφερε η επιστολή, με την άτεγκτη τυπικότητα κάποιου που περίμενε για καιρό να ακουστεί και τώρα ήρθε η στιγμή να κατακεραυνώσει.

Ο Σβαμπ αρνήθηκε τους ισχυρισμούς, αποκαλώντας τους αβάσιμους και ορκιζόμενος να κινηθεί νομικά. Η ζημιά, όμως, είχε γίνει. Το σπίτι που είχε χτίσει –ένα οικοδόμημα ελέγχου, συμβολισμού και ελίτ χορογραφίας– είχε μπει στη ζώνη του λυκόφωτος της ομφαλοσκόπησης.

Λατρεύοντας τον ηγέτη

Πέρα από τις ημερομηνίες και τις αποχωρήσεις, η κρίση του Φόρουμ αποκαλύφθηκε στον τρόπο που λειτουργούσε εκ των έσω. Σαν μηχανισμός που δεν επέτρεπε αμφισβήτηση και που είχε χτιστεί, εντέλει, πάνω στην προσωπολατρία.

Αν η δημόσια εικόνα του Φόρουμ ήταν μια εικόνα ευγενούς συναίνεσης και σκανδιναβικού μινιμαλισμού, η εσωτερική του κουλτούρα ήταν μια εντελώς διαφορετική ιστορία. Σύμφωνα με εκτενή έρευνα της Wall Street Journal, που βασίστηκε σε μαρτυρίες δεκάδων πρώην υπαλλήλων, αυτό που έχτισε ο Σβαμπ ήταν λιγότερο μη κερδοσκοπικός οργανισμός και περισσότερο αυλή – ένα μέρος όπου η εγγύτητα στην εξουσία ήταν νόμισμα· και η σιωπή, επιβίωση.

Σε ένα διαβόητο επεισόδιο, ο Κλάους Σβαμπ φέρεται να διέταξε τον επικεφαλής ανθρώπινου δυναμικού, ονόματι Πάολο Γκάλο, να απολύσει όλους τους υπαλλήλους άνω των 50 ετών για να μειώσει τη μέση ηλικία του Φόρουμ. Ο Γκάλο, πρώην αξιωματούχος της Παγκόσμιας Τράπεζας, αρνήθηκε.

Απολύθηκε λίγο αργότερα.

Πρώην στελέχη περιγράφουν ένα περιβάλλον όπου η δημόσια εικόνα περί ηθικής ηγεσίας δεν συναντούσε ποτέ την εσωτερική κουλτούρα.

Οπως αποκάλυψε η αμερικανική εφημερίδα, πρώην στελέχη περιγράφουν ένα περιβάλλον όπου η δημόσια εικόνα περί ηθικής ηγεσίας δεν συναντούσε ποτέ την εσωτερική κουλτούρα. «Δεν εφαρμόζουμε όσα ευαγγελιζόμαστε», είπε η Τίφανι Χαρτ, μαύρη υπάλληλος που πέρασε σχεδόν μία δεκαετία στο Φόρουμ. «Προωθούμε την ένταξη και τη βελτίωση της κατάστασης του κόσμου και των γυναικείων ζητημάτων, αλλά κάνουμε το αντίθετο».

Κατά την ίδια, ένας εκ των ηγετών στο Νταβός την είχε ρωτήσει για την περούκα της και, κραδαίνοντας σπίρτα, τη ρώτησε αν μπορούσε να της βάλει φωτιά. Σε ένα άλλο σημείο, της είπε: «Αν ήξερα ότι είχες δυσλεξία, δεν θα σε είχα προσλάβει». Είπε ότι ανέφερε τον προϊστάμενο στο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού, χωρίς αποτέλεσμα.

Οταν ο Ρομπέρτο ​​Μπόκα, νυν ανώτερο στέλεχος, την επέπληξε και την αποκάλεσε «σκύλα» σε μιαν ομαδική κλήση, είπε ότι το τμήμα ανθρώπινου δυναμικού αγνόησε το συμβάν, λέγοντας ότι ήταν απλώς «Ιταλός και πολύ παθιασμένος». Το Φόρουμ ανέφερε ότι η υπόθεση Μπόκα εξετάστηκε και αντιμετωπίστηκε αρμοδίως.

Οι γυναίκες υπάλληλοι, κατά τις περιγραφές τους, υποβιβάστηκαν ή απολύθηκαν μετά την εγκυμοσύνη τους. Αλλες ανέφεραν σεξουαλικά σχόλια, προσκλήσεις σε ιδιωτικά δείπνα και εκδρομες, αλλά και παρατηρήσεις για την εμφάνισή τους.

Οι γυναίκες υπάλληλοι, κατά τις περιγραφές τους, υποβιβάστηκαν ή απολύθηκαν μετά την εγκυμοσύνη τους. Αλλες ανέφεραν σεξουαλικά σχόλια, προσκλήσεις σε ιδιωτικά δείπνα και εκδρομες, αλλά και παρατηρήσεις για την εμφάνισή τους που θόλωναν τα όρια μεταξύ εκκεντρικότητας και απειλής. Πρώην υπάλληλος θυμήθηκε ένα ενσταντανέ: εκείνος ακούμπησε το πόδι του στο γραφείο της, λέγοντάς της ότι μακάρι να ήταν… Χαβανέζα, ώστε να μπορεί να τη δει με χαβανέζικη φούστα.

«Πρέπει να σου βρω έναν άντρα, και αν δεν ήμουν παντρεμένος, θα έβαζα τον εαυτό μου στην κορυφή αυτής της λίστας», της είπε ο Σβαμπ περισσότερες από μία φορές, σύμφωνα με την ίδια υπάλληλο.

Στις συνόδους κορυφής του Νταβός –στο Φόρουμ όπου συγκεντρώνεται η ελίτ της πολιτικής, της οικονομίας και της τεχνολογίας– οι γυναίκες υπάλληλοι φέρεται να είχαν λάβει οδηγίες να φιλοξενούν ισχυρούς καλεσμένους με σεβασμό που έφτανε στα όρια… της κονσομασιόν. Εσωτερικά, ο ευφημισμός γι’ αυτές τις… αλληλεπιδράσεις ήταν «δράση λευκού σε μπλε» – αναφερόμενος στα χρώματα των VIP και του προσωπικού. Σύμφωνα με πρώην υπάλληλο, αυτός ήταν όρος για τη σεξουαλική επαφή μεταξύ VIP προσώπων και προσωπικού του Φόρουμ.

Ρατσισμός και αντίποινα

Και οι μαύροι υπάλληλοι μίλησαν για διακρίσεις και αποκλεισμούς. Οι προαγωγές απορρίπτονταν ή καθυστερούσαν. Οι προσκλήσεις σε εκδηλώσεις έπαψαν μυστηριωδώς. Σε ένα περιστατικό που δημοσιεύτηκε από τη Wall Street Journal, δύο λευκοί μάνατζερ συζητούσαν για μια δανέζικη καραμέλα μπροστά σε μια μαύρη συνάδελφο, χρησιμοποιώντας απροκάλυπτα μια φυλετική βρισιά. Κανείς δεν αντέδρασε.

Eξι μαύροι υπάλληλοι περιέγραψαν ότι έχασαν προαγωγές ή ότι ξαφνικά τους αφαιρέθηκαν καλύτερες ευκαιρίες.

Eξι μαύροι υπάλληλοι περιέγραψαν ότι έχασαν προαγωγές ή ότι ξαφνικά τους αφαιρέθηκαν καλύτερες ευκαιρίες, με τους προϊσταμένους να σχολιάζουν σε ορισμένους εξ αυτών ότι δεν ήταν αρκετά «ορατοί» στην ανώτερη ηγεσία ή ότι ήταν υποχρεωμένοι να χαμογελούν περισσότερο.

«Οι προαγωγές εδράζονται στην αξιοκρατία», δήλωσε εκπρόσωπος του Φόρουμ στην αμερικανική εφημερίδα.

Succession S5…

Oταν ο Σβαμπ παραιτήθηκε, το σχέδιο, που παρουσιάστηκε ως μια… εύχαρις διαδοχή από τον Πέτερ Μπράμπεκ-Λέτματε, πρώην CEO της Nestlé που είχε επίσης βρεθεί εν μέσω πυρών για δηλώσεις για το νερό και τη διαχείρισή του, τώρα μοιάζει με αναβολή της προδιαγεγραμμένης κρίσης. Η ανώνυμη επιστολή είχε καταρρίψει την ψευδαίσθηση του ελέγχου της κατάστασης.

Το δράμα που ακολούθησε στην αίθουσα του διοικητικού συμβουλίου ήταν σχεδόν σαιξπηρικό. Ο Σβαμπ φέρεται να αντιστάθηκε στην εκκίνηση της εις βάρος του έρευνας. Πίσω από κλειστές πόρτες, ο μύθος κατερρίφθη: ένας άνθρωπος που είχε αφιερώσει τη ζωή του στην επίτευξη της παγκόσμιας συναίνεσης ήταν πλέον αντικείμενο εσωτερικής εξέγερσης.

Ο μύθος κατερρίφθη: ένας άνθρωπος που είχε αφιερώσει τη ζωή του στην επίτευξη της παγκόσμιας συναίνεσης ήταν πλέον αντικείμενο εσωτερικής εξέγερσης.

«Το διοικητικό συμβούλιο υποστήριξε ομόφωνα την απόφαση να ξεκινήσει ανεξάρτητη έρευνα», δήλωσε εκπρόσωπος του οργανισμού, «κατόπιν επιστολής καταγγελίας που περιείχε ισχυρισμούς κατά του πρώην προέδρου Κλάους Σβαμπ. Η απόφαση αυτή ελήφθη έπειτα από διαβούλευση με εξωτερικό νομικό σύμβουλο».

Της έρευνας ηγούνται η αμερικανική εταιρεία Covington & Burling και η ελβετική δικηγορική εταιρεία Homburger. Το Φόρουμ υποστηρίζει ότι η συμπεριφορά του Σβαμπ παραμένει αναπόδεικτη. Ωστόσο, στη Γενεύη, η δυναμική της εξουσίας είχε μετατοπιστεί. Ο Σβαμπ δεν είναι πλέον πρόεδρος. Είναι αντικείμενο ελέγχου.

Η οικογένεια και οι αποδρομές

Τις εβδομάδες που ακολούθησαν, η οικογένεια Σβαμπ άρχισε να αποστασιοποιείται από το Φόρουμ. Ο Ολιβιέ Σβαμπ, διευθυντής αρμόδιος για την ψηφιακή στρατηγική, ανακοίνωσε ότι θα προχωρούσε στη σύσταση δικής του επιχείρησης. Η Νικόλ Σβαμπ, η οποία επέβλεπε τις προσπάθειες του Φόρουμ για την ισότητα των φύλων, είχε παραιτηθεί μήνες νωρίτερα, τον περασμένο Δεκέμβριο.

Εκπρόσωπος του Φόρουμ χαρακτήρισε τις αποχωρήσεις μέρος μιας ευρύτερης «επανεκτίμησης της ηγεσίας», προσθέτοντας: «Δεν μπορούμε να σχολιάσουμε θέματα προσωπικού».

Ο Τζέρεμι Γιούργκενς, επικεφαλής του Κέντρου για την Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση του Φόρουμ, και η Σαάντια Ζαχίντι, επικεφαλής του Κέντρου για τη Νέα Οικονομία και την Κοινωνία και της Ομάδας Παγκόσμιων Επικοινωνιών, δύο από τους κύριους «αντ’ αυτού», φάνηκαν να είναι επίσης σε αποδρομή. Ο Γιούργκενς είπε στο προσωπικό ότι δεν θα ηγείται πλέον της ομάδας του. Η Ζαχίντι έχει συζητήσει τη μετάβαση σε άλλο ρόλο.

Εκπρόσωπος του Φόρουμ χαρακτήρισε τις αποχωρήσεις μέρος μιας ευρύτερης «επανεκτίμησης της ηγεσίας», προσθέτοντας: «Δεν μπορούμε να σχολιάσουμε θέματα προσωπικού».

Η γλώσσα της θεσμικής κρίσης είχε επιστρέψει στην αγαπημένη της μορφή: την ευπρέπεια.

Η ηθική παρακμή του Νταβός

Η αποστολή του Φόρουμ –να «βελτιώσει την κατάσταση του κόσμου»– δεν τα πήγαινε ιδιαιτέρως καλά με την αισθητική της συνέπειας. Τα πάνελ για το κεφάλαιο συχνά χρηματοδοτούνται από τράπεζες. Οι εκθέσεις για τη βιωσιμότητα σερβίρονται με φουά γκρα. Ο μισθός του ίδιου του Σβαμπ –περίπου 1 εκατ. ελβετικά φράγκα (περίπου ισάξια σε ευρώ)– έχει επικριθεί από τους εταίρους του Φόρουμ, οι οποίοι κάποτε υποστήριζαν τον περιορισμό των αποδοχών του.

Δεν επρόκειτο μόνο για προσβολές ή χαμένες προαγωγές. Επρόκειτο περί χάσματος μεταξύ όσων έλεγε το Φόρουμ και όσων ήταν.

Δεν επρόκειτο μόνο για προσβολές ή χαμένες προαγωγές. Επρόκειτο περί χάσματος μεταξύ όσων έλεγε το Φόρουμ και όσων ήταν: ένα think tank για τη διακυβέρνηση ανίκανο να αυτοκυβερνηθεί. Μια πλατφόρμα για τα δικαιώματα των γυναικών με επικεφαλής έναν άνδρα που κατηγορείται ότι τις προσέβαλλε. Ενας φάρος για την παγκόσμια ηθική μπλεγμένος σε ισχυρισμούς για ευνοιοκρατία και εκφοβισμό.

Η τελευταία προσβολή, ίσως, ήταν η χρονική συγκυρία. Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ μόλις είχε ολοκληρώσει άλλη μία σύνοδο κορυφής στο Νταβός, με θέμα την ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης. Η ειρωνεία δεν πέρασε απαρατήρητη από τους εμπλεκομένους.