Ο κόσμος μας είναι γεμάτος από σκιώδεις φιγούρες, ανθρώπους που κινούνται μέσα στην εξουσία και τους φορείς της, κατευθύνοντας τα αόρατα γρανάζια της επιρροής. Στις αρχές Φεβρουαρίου του 2025, ο Κίριλ Ντμιτρίεφ ήταν ένας από αυτούς, καθισμένος σε μιαν αίθουσα συσκέψεων στο Ριάντ, με κύριο –αλλά όχι μοναδικό– θέμα συζήτησης την ανταλλαγή κρατουμένων. Δεν είναι διπλωμάτης, δεν εκπροσωπούσε εκείνη την ώρα κάποιο υπουργείο· κι όμως, η παρουσία του έστελνε ένα σαφές μήνυμα: οι πραγματικοί διαπραγματευτές δεν είναι απαραιτήτως αυτοί που μπαίνουν αποκλειστικά στην αίθουσα.
Τον πλαισίωναν ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ και ο εξ απορρήτων του Βλαντιμίρ Πούτιν, Γιούρι Ουσακόφ, άνδρες που έχουν ανατραφεί στην παλιά σοβιετική σχολή της διπλωματίας. Ο Ντμιτρίεφ, όμως, ανήκει σε μια διαφορετική γενιά: αυτή των τεχνοκρατών που γνωρίζουν ότι η εξουσία δεν εκφράζεται μόνο μέσα από στρατούς και ψηφίσματα αλλά και μέσα από αγορές, κεφάλαια και οικονομικούς μοχλούς πίεσης. Εκεί όπου οι Ρώσοι διπλωμάτες βλέπουν την Ιστορία ως ένα παιχνίδι αντοχής, ο Ντμιτρίεφ τη βλέπει ως ένα δίκτυο κεφαλαίων και συμφερόντων, όπου η επιρροή δεν είναι θέμα ιδεολογίας αλλά ικανότητας προσαρμογής.
Η συμμετοχή του σε αυτές τις συνομιλίες ΗΠΑ – Ρωσίας δεν ήταν έκπληξη· ήταν, όπως όλα δείχνουν, μάλλον αναπόφευκτη. Για περισσότερο από μία δεκαετία, ο Ντμιτρίεφ ήταν ο –τυπικός ή άτυπος– απεσταλμένος του Κρεμλίνου στον χρηματοπιστωτικό κόσμο, γνωρίζοντας φαρσί τη γλώσσα των εξαγορών, του επενδυτικού ρίσκου και της επενδυτικής απόδοσης, δίχως ποτέ να χάσει την πρόσβασή του στην εξουσία.
Η ικανότητά του να καταλαμβάνει αυτό τον ενδιάμεσο χώρο –μεταξύ κράτους και αγοράς, μεταξύ διπλωματίας και επιχειρήσεων, μεταξύ Ρωσίας και Δύσης– τον έχει καταστήσει απαραίτητο για τον στενό κύκλο του Κρεμλίνου.
Η δήλωσή του, εξάλλου, ήταν πασίδηλη των συζητήσεων στο περιθώριο της συνάντησης στο Ριάντ: «Η Ρωσία είναι ανοιχτή σε οικονομική συνεργασία ΗΠΑ – Ρωσίας και πιστεύει ότι μια τέτοια συνεργασία είναι το κλειδί για μια πιο ανθεκτική παγκόσμια οικονομία», είπε ο Ντμιτρίεφ σε μια προσπάθεια εξόδου της Ρωσίας από τη διεθνή οικονομική απομόνωση.
Μάλιστα, ο ειδικός απεσταλμένος του Ντόναλντ Τραμπ στη Μέση Ανατολή, Στιβ Γουίτκοφ, σύμφωνα με το CNN, είπε ότι ένας «κύριος από τη Ρωσία» ονόματι Κίριλ είχε συμβάλει ικανά στη συμφωνία, βάσει της οποίας η Ουάσιγκτον απελευθερώνει έναν φυλακισμένο Ρώσο, τον Αλεξάντερ Βίνικ –συνιδρυτή του Bitcoin Exchange που ομολόγησε την ενοχή του για συνωμοσία ξεπλύματος βρώμικου χρήματος–, ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωση του Μαρκ Φόγκελ –δασκάλου από την Πενσιλβάνια που δίδασκε σε αμερικανικό σχολείο στη Μόσχα και που είχε καταδικαστεί σε 14 χρόνια για διακίνηση ναρκωτικών– από τις ρωσικές φυλακές.
Η ικανότητά του να καταλαμβάνει αυτό τον ενδιάμεσο χώρο –μεταξύ κράτους και αγοράς, μεταξύ διπλωματίας και επιχειρήσεων, μεταξύ Ρωσίας και Δύσης– τον έχει καταστήσει απαραίτητο για τον στενό κύκλο του Κρεμλίνου. Για ποιον, όμως, κατέστη απαραίτητος; Οπωσδήποτε για τον Πούτιν. Για τους ολιγάρχες της σύγχρονης Ρωσίας, επίσης. Ωστόσο, ίσως και για κάτι ολίγον αόριστο: τη διαιώνιση ενός συστήματος στο οποίο άνθρωποι σαν τον Ντμιτρίεφ είναι ο συνδετικός ιστός που συνδέει την εξουσία με τους φορείς της – με την εκτεταμένη αυλή.
Επειτα από τη συνάντηση αυτή, ο Βλαντιμίρ Πούτιν τον όρισε ειδικό απεσταλμένο του Κρεμλίνου για τις διεθνείς οικονομικές συνεργασίες και επενδύσεις.
Από το Στάνφορντ στην αυλή του Κρεμλίνου
Πριν γίνει ο… fixer του Κρεμλίνου, ο Κίριλ Ντμιτρίεφ ήταν ένα πολλά υποσχόμενο απείκασμα της δυτικής εκπαίδευσης, ένας μεσάζων κατά τεκμήριο διαφορετικός από τους άλλους. Γεννημένος στο Κίεβο το 1975, έφτασε στις ΗΠΑ και το Στάνφορντ με υποτροφία. Τα διεθνή δημοσιεύματα παρουσιάζουν τον ίδιο ως σαΐνι με φιλική συμπεριφορά.
Αποφοίτησε με άριστα στα οικονομικά και στη συνέχεια εκπαιδεύτηκε περαιτέρω στο Harvard Business School, ως υπότροφος Baker, σημάδι της επικείμενης ανόδου του στην παγκόσμια οικονομική ελίτ. Μπορεί κανείς να τον φανταστεί τότε –αφοσιωμένο στις σπουδές, ανυπόμονο, να απολαμβάνει τους κώδικες των διοικητικών συμβουλίων της McKinsey και της Goldman Sachs– χωρίς να γνωρίζει, ίσως, πόσο σύντομα θα τον καλούσαν στην πατρίδα του προκειμένου να προσφέρει τα ταλέντα και τις γνώσεις του. Και το δίκτυο γνωριμιών που είχε ήδη δημιουργήσει στις ΗΠΑ.
Αντί να παραμείνει στο δυτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, επιλέγει να γίνει χρήσιμος στην εξουσία. Επιστρέφοντας στη Ρωσία, ο Κίριλ Ντμιτρίεφ κινήθηκε στο επενδυτικό τοπίο με τη χορογραφία κάποιου που διαισθάνεται τους άγραφους κανόνες. Αφησε το στίγμα του στην Delta Private Equity, ενορχηστρώνοντας πωλήσεις στην General Electric και τη Société Générale, χειριζόμενος αριθμούς και ποσοστά που προοιωνίζονταν ένα μέλλον κοντά στο Κρεμλίνο.
Αντί να παραμείνει στο δυτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, επιλέγει να γίνει χρήσιμος στην εξουσία. Επιστρέφοντας στη Ρωσία, ο Κίριλ Ντμιτρίεφ κινήθηκε στο επενδυτικό τοπίο με τη χορογραφία κάποιου που διαισθάνεται τους άγραφους κανόνες.
Και το μέλλον είχε καταφτάσει. Η ικανότητά του να μεταφράζει την οικονομική γλώσσα των επενδυτών στη γλώσσα των κρατικών συμφερόντων τον καθιστά πολύτιμο. Αναδεικνύεται ως ένας από τους κύριους αρχιτέκτονες της ρωσικής προσέγγισης προς τις αγορές. Το 2011, του ανέθεσαν να ηγηθεί του Russian Direct Investment Fund (RDIF), ενός οχήματος σχεδιασμένου όχι μόνο για χρηματοοικονομικά αλλά και για πολιτικά κεφάλαια.
Μάλιστα, ανεπισήμως, το RDIF είναι ένας μηχανισμός άσκησης οικονομικής διπλωματίας, ένα μέσο για να φέρει κοντά το ρωσικό κράτος με διεθνείς εταίρους και να παρακάμψει περιορισμούς. Μέσα σε λίγα χρόνια, έχει εξασφαλίσει δισεκατομμύρια από τη Σαουδική Αραβία, την Κίνα και το Αμπου Ντάμπι, οικοδομώντας συμμαχίες που αποδείχθηκαν σωτήριες όταν η Ρωσία ήρθε αντιμέτωπη με τις δυτικές κυρώσεις.
Επρόκειτο, εξ όσων συνάγεται, για μια περίεργη αποστολή: ήταν τεχνοκράτης ή θεματοφύλακας των κρατικών συμφερόντων; Απ’ ό,τι φαίνεται, ο λόγος που ο Ντμίτριεφ ανέλαβε τον ρόλο ήταν ότι του επέτρεπε να είναι και τα δύο· εκεί λογικά έβρισκε και την ομορφιά των ευθυνών που γνώριζε ότι αναλαμβάνει.
Στην… αίθουσα του θρόνου
Μέχρι το 2013, ο Ντμιτρίεφ δεν ήταν πλέον απλώς ένας άνθρωπος που διαχειριζόταν δισεκατομμύρια σε κρατικά κεφάλαια· ήταν ένας άνθρωπος που είχε στρογγυλοκαθίσει στις εσωτερικές πύλες του Κρεμλίνου. Ο γάμος του με τη Νατάλια Πόποβα, στενή φίλη της Κατερίνα Τιχόνοβα, κόρης του Πούτιν, δεν πέρασε απαρατήρητος· αντιθέτως. Η αυλή του Πούτιν, όπως όλες οι αυλές, λειτουργούσε με βάση τις αρχές της εύνοιας και της εγγύτητας στην… αίθουσα του θρόνου. Ο Ντμιτρίεφ, από τύχη ή από σχέδιο, είχε κατορθώσει και τα δύο.
Υπήρχαν ψίθυροι –που ποτέ, ωστόσο, δεν επιβεβαιώθηκαν πλήρως– για εσωτερικές συναλλαγές, για μετοχές που ανέβηκαν αφού ο Ντμιτρίεφ μοιράστηκε απόρρητες συμβουλές, για ολιγάρχες που επωφελήθηκαν από τις γνώσεις του προτού οι αγορές το αντιληφθούν.
Με αυτήν την εγγύτητα στην προεδρία, ήρθε και η πρόσβαση στον μέγα ενορχηστρωτή· και με την πρόσβαση ήρθε, ασφαλώς, η ευκαιρία. Υπήρχαν ψίθυροι –που ποτέ, ωστόσο, δεν επιβεβαιώθηκαν πλήρως– για εσωτερικές συναλλαγές, για μετοχές που ανέβηκαν αφού ο Ντμιτρίεφ μοιράστηκε απόρρητες συμβουλές, για ολιγάρχες που επωφελήθηκαν από τις γνώσεις του προτού οι αγορές το αντιληφθούν. Ποτέ δεν διερευνήθηκε επίσημα, ποτέ δεν τον επέπληξαν δημοσίως.
Κυρώσεις και σκιώδης διπλωματία
Το 2022, όταν η μέγγενη των κυρώσεων της Δύσης κατά της Ρωσίας σκλήρυνε, ο Κίριλ Ντμιτρίεφ βρήκε τον εαυτό του και το RDIF να παγώνουν έξω από τα χρηματοπιστωτικά συστήματα που τόσο προσεκτικά είχε καλλιεργήσει. Οι ΗΠΑ αποκάλεσαν το RDIF «slush fund για τον στενό κύκλο του Πούτιν» (σ.σ. ένα καταπίστευμα που χρησιμοποιείται για παράνομους σκοπούς, ιδιαίτερα για πολιτικές δωροδοκίες) και, κατά κάποιον τρόπο, η κατηγορία έδειχνε να έχει βάση.
Αποτελούσε, όμως, και μιαν υπεραπλούστευση. Ο Ντμιτρίεφ είχε περάσει χρόνια χτίζοντας εναλλακτικούς οικονομικούς διαδρόμους –δεσμούς με τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Κίνα–, διασφαλίζοντας ότι, ενώ οι δυτικές πόρτες κλείνουν, οι ανατολικές παραμένουν ορθάνοιχτες και ανοιχτοχέρες.
Ο Ντμιτρίεφ είχε περάσει χρόνια χτίζοντας εναλλακτικούς οικονομικούς διαδρόμους.
Μέχρι το 2025, τα ταλέντα του είχαν καταστεί εκ νέου χρήσιμα. Οι ανταλλαγές κρατουμένων, οι διαπραγματεύσεις στο Ριάντ, η αθόρυβη διπλωματία με την Ουάσινγκτον· ο Κίριλ Ντμιτρίεφ βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο όπως και το 2017, όταν συναντήθηκε με τον Ερικ Πρινς –έναν αμφιλεγόμενο επιχειρηματία και στενό συνεργάτη του επανεκλεγέντος Αμερικανού προέδρου– στις Σεϋχέλλες για να συζητήσουν την παρασκηνιακή προσέγγιση με την επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ. Ηταν ένας επιχειρηματίας που έπαιζε στο τερέν της διπλωματίας ή ένας διπλωμάτης καλυμμένος με τη γλώσσα των επιχειρήσεων; Στη Ρωσία, βέβαια, όπως δείχνει η ιστορία, αυτές οι διακρίσεις θολώνουν.
Το μέλλον του μεσάζοντα
Υποψιάζεται κανείς ότι ο Ντμιτρίεφ θα είχε αντίρρηση για τον χαρακτηρισμό αυτό. Θα επέμενε ότι είναι απλώς ένας επενδυτής, ένας θιασώτης της οικονομικής στρατηγικής, ένας πατριώτης που εργάζεται για το καλό της Ρωσίας. Και όμως, η καριέρα του υποδηλώνει το αντίθετο. Εχει γίνει ένας άνθρωπος που λειτουργεί όχι μέσα στα συστήματα αλλά στον ενδιάμεσο χώρο τους.
Ο διορισμός του ως ειδικού απεσταλμένου της Ρωσίας για τη Διεθνή Οικονομική και Επενδυτική Συνεργασία το 2025 δεν ήταν τόσο μια μετατόπιση όσο μια αποσαφήνιση του ρόλου του. Ο τίτλος καθαυτόν είναι αποκαλυπτικός: οικονομική και επενδυτική συνεργασία – κάτι που, ομολογουμένως, παραπέμπει στην αθόρυβη διπλωματία του κεφαλαίου, σε συζητήσεις που διεξάγονται στην άνεση των ιδιωτικών τζετ και των κλειστών αιθουσών συνεδριάσεων.
Εχει γίνει ένας άνθρωπος που λειτουργεί όχι μέσα στα συστήματα αλλά στον ενδιάμεσο χώρο τους και η πορεία του είναι γεμάτη αντιφάσεις.
Η πορεία του Ντμιτρίεφ είναι γεμάτη αντιφάσεις: είναι ένας άνθρωπος που επενδύει στο μέλλον της Ρωσίας, αλλά έχει εκπαιδευτεί στις πιο δυτικές δομές· μιλάει για την ανεξαρτησία της ρωσικής οικονομίας, αλλά η επιτυχία του χτίζεται πάνω στην ικανότητά του να βρίσκει ξένο κεφάλαιο· είναι ένας άνθρωπος που υποτίθεται ότι υπηρετεί την κρατική πολιτική, αλλά μοιάζει να διαπραγματεύεται σαν αυτόνομος παίκτης.
Σε έναν κόσμο όπου το χρήμα κινείται ταχύτερα από την πολιτική, όπου οι οικονομικές συμφωνίες –περισσότερο από τις συνθήκες– υπαγορεύουν συμμαχίες, ο Κίριλ Ντμιτρίεφ μπορεί κάλλιστα να είναι μία από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της εποχής του.
Σε κάθε περίπτωση, ασφαλώς, φιγούρες όπως ο Ντμιτρίεφ δεν αφήνουν κληρονομιά. Δεν γράφουν απομνημονεύματα. Αλλωστε, μοιάζει να ανήκει σε εκείνους που αντιλαμβάνονται την επιτυχία ως διαρκή παραμονή στην κίνηση, τη μετάβαση, τη μη σταθερότητα.
Δεν επιδιώκουν, τελικά, ούτε καν την εξουσία για τον εαυτό τους. Επιδιώκουν, αντιθέτως, την ικανότητα να κινούνται μέσα στην εξουσία, να είναι ο αγωγός μέσω του οποίου περνούν τα πράγματα – πάντοτε σε ένα «μεταξύ» που τους εξασφαλίζει πρόσβαση παντού και πάντα. Σε αυτό, τουλάχιστον, τα κατάφερε.
Κεντρική φωτογραφία: ©Michael Kirki/Καθημερινή
