Το περσινό Patek Philippe World Time Date ήταν ένα από τα κορυφαία ρολόγια του 2024. Όχι μόνο για την αψεγάδιαστη αισθητική του, με την κάσα του από λευκό χρυσό, το λουράκι με το ντένιμ μοτίβο κι εκείνο τον διάφανο δείκτη από γυαλί που φλερτάει ανεπιτήδευτα με τη σωστή ημερομηνία στο κολάρο. Αλλά και λόγω του μηχανισμού του, που φροντίζει ώστε αυτή η ημερομηνία να είναι πάντα σωστή, ακόμη κι αν ταξιδεύει κανείς ανάποδα στο χρόνο… Όχι, δεν εννοούμε κάποιο ταξίδι στο παρελθόν. Μιλάμε απλά για το πρόβλημα που δημιουργείται καθώς προσγειώνεται κανείς μετά από μια μεγάλη σε διάρκεια πτήση προς τα ανατολικά, κατά τη διάρκεια της οποίας περνά από τη Διεθνή Γραμμή Ημερομηνίας στον 180ο μεσημβρινό -ας πούμε από το Τόκυο στη Χονολουλού, όταν η ημερομηνία πίσω στην Ιαπωνία έχει αλλάξει, αλλά στην Χαβάη παραμένει η ίδια με όταν ξεκίνησε το ταξίδι του.
Πριν όμως αναλύσουμε περαιτέρω τις αρετές του, ας το χρησιμοποιήσουμε απλά ως μια αφορμή για να θυμηθούμε πόσο cool είναι τα ρολόγια που λένε ταυτόχρονα την ώρα σε διαφορετικά μέρη του κόσμου: Τα GMT, τα Dual-Timers, τα Worldtimers, όλα τους ένας πρακτικός σύντροφος για τα πιο μακρινά μας ταξίδια. Όλα τους σύμβολα του υλικού πολιτισμού και μικρά, αλλά πολύπλοκα εργαλεία, που συμβάλουν ακόμη περισσότερο στο να διευρύνουμε την αντίληψή μας για τον κόσμο -όπως κάνει κάθε μακρινό ταξίδι σε συνήθειες, αισθήσεις, περιπέτειες διαφορετικές απ’ αυτές που συνηθίζουμε στην καθημερινότητά μας.
Κακά τα ψέμματα, απ’ όλα τα complications που θαυμάζουμε στα μηχανικά ρολόγια, αυτό που χρησιμοποιούμε πιο συχνά είναι η δεύτερη ζώνη ώρας, όταν ταξιδεύουμε στο εξωτερικό αλλά θέλουμε να έχουμε επαφή και με το τι συμβαίνει πίσω στο σπίτι. Ποιος πραγματικά φορά συνεχώς το ρολόι του για να εκτιμήσει ένα διηνεκές ημερολόγιο, ποιος χρονομετρά αγώνες ταχύτητας μ’ ένα rattrapante χρονογράφο, ποιος περιμένει το μαγικό ήχο ενός sonnerie να του πει μελωδικά την ώρα; Ακόμη κι οι στεφάνες των καταδυτικών πιο συχνά χρησιμοποιούνται για να υπολογίσουμε το χρόνο μέχρι να βράσει ένα αυγό, παρά επειδή βουτάμε σε μεγάλα βάθη και βασιζόμαστε στο ρολόι μας να μας πει πότε είναι ασφαλές να αναδυθούμε. Η δεύτερη ζώνη ώρας, όμως… Ε, αυτή είναι κάτι που μας λείπει πολύ, αν δεν τη διαθέτει το ρολόι που πήραμε μαζί μας σ’ εκείνο το business trip στη Σαγκάη ή στο δρόμο προς ένα ακόμη ηφαίστειο της Νικαράγουας, όταν όμως αδημονούσαμε και για την κατάλληλη ώρα να μεταφέρουμε τις εντυπώσεις μας στο σημαντικό πρόσωπο που περίμενε ένα μήνυμά μας, πολλές εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά.
GMT
Το αρχετυπικό ρολόι του κοσμοπολίτη ταξιδευτή είναι, βέβαια, το Rolex Oyster Perpetual GMT-Master II. H ιστορία του καταγράφεται με κάθε λεπτομέρεια σε αυτό εδώ το αφιέρωμα (φέτος, μάλιστα, γιορτάζει τα 70ά του γενέθλια). Εδώ, θα τονίσουμε μόνο τα βασικά του χαρακτηριστικά, σε μια προσπάθεια να ορίσουμε την πρώτη από τις κατηγορίες των «ταξιδιάρικων» μοντέλων μας.
Με τον όρο GMT εννοούμε τα ρολόγια που χρησιμοποιούν ένα δείκτη που κάνει μια πλήρη περιστροφή κάθε 24 ώρες και προσδιορίζει μια δεύτερη ζώνη από αυτήν που δείχνει ο κανονικός δείκτης της ώρας. Στην περίπτωση της Rolex, «συνεργάζεται» με τη στεφάνη, που φέρει ενδείξεις 24 ωρών (και συνήθως χωρίζεται σε δύο χρώματα, ένα για την ημέρα κι ένα για τη νύχτα -για πιο γρήγορη κατανόηση του τι ώρα έχουμε πίσω στην πατρίδα, ώστε μην πάρουμε τηλέφωνο τη σύζυγο και την ανησυχήσουμε μέσα στη νύχτα).
ΑΜ/PM
Στο άλλο αρχετυπικό μοντέλο που χρησιμοποιεί πρόσθετο δείκτη ώρας, το Αquanaut της Patek Philippe, αυτός δεν κάνει 24ωρη, αλλά μια κλασική, 12ωρη περιστροφή. Ξεχωρίζει (και κρύβεται, όταν δεν τον χρειαζόμαστε) από τον βασικό δείκτη, όντας διαμπερής (ή skeleton, για να διατηρήσουμε ορολογία ωρολογοποιίας), ενώ το ερώτημα «μέρα ή νύχτα;» λύνεται με δύο μικρά παράθυρα, αριστερά και δεξιά (μεταξύ 3 και 4 το ένα και 8 και 9 το άλλο).
Ο ίδιος, περίπου, τρόπος ανάγνωσης χρησιμοποιείται και από τη Vacheron Constantin Overseas Dual Time. Αντί για τα δύο παράθυρα «μέρας / νύχτας», χρησιμοποιείται ένας δείκτης AM/PM στο 9, ενώ ο δεύτερος δείκτης ώρας δανείζεται τη λογική του έντονου τριγώνου από το GMT-Master (ένα τρίγωνο που, μάλιστα, χρησιμοποιείται σε μικρότερο μέγεθος και στο ΑΜ/PM). Τόσο η Vacheron Constantin, όσο και η Patek Philippe, έχουν επιλέξει για τη συγκεκριμένη διάταξη να μην χρησιμοποιήσουν παράθυρο για την ημερομηνία, αλλά υποκαντράν στο 6. Όπως θα περίμενε κανείς από οίκους αυτού του βεληνεκούς, έχουν πετύχει και οι δύο να δημιουργήσουν απόλυτα ισορροπημένα και εύκολα στην ανάγνωση καντράν. Μιλάμε για δύο από τα πιο κομψά ρολόγια του είδους τους…
24ωρα δακτυλίδια
To Rolex Oyster Perpetual Sky-Dweller δεν έχει την μακρόχρονη ιστορία του GMT, βασίζεται ωστόσο στην ίδια λογική (το διάσημο τριγωνάκι επιστρέφει, με παρόμοιο ρόλο, σε άλλο σημείο του ρολογιού όμως) και αποτελεί την προσπάθεια της μεγαλύτερης ελβετικής ωρολογοποιίας για να χαρίσει ένα κομψό ρολόι στον συχνό ταξιδιώτη, ένα μοντέλο που μπορεί να φορά σε κάθε επίσημή του εμφάνιση -αν η χρωματιστή στεφάνη και οι έντονες γραμμές του GMT-Master τού φαίνονται πολύ σπορ. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2012. Η δεύτερη ζώνη ώρας αποτυπώνεται σε ένα εσωτερικό δακτυλίδι με 24ωρη κλίμακα. Διαθέτει και μηχανισμό ετήσιου ημερολογίου -με την ένδειξη του μήνα να είναι ένα κόκκινο σημαδάκι που κινείται από έναν εσωτερικό δίσκο πίσω από τις ενδείξεις των 12 ωρών, αναθέτοντάς τους έτσι κι ένα δεύτερο ρόλο.
Το Flying Tourbillon Sport GMT της Bianchet χρησιμοποιεί έναν παρόμοιο δακτυλίδι με του Sky-Dweller για να πει τη δεύτερη ώρα. Το πιο βασικό χαρακτηριστικό του, βέβαια, είναι το skeleton καντράν που αναδεικνύει το flying tourbillon του από τιτάνιο. Αυτά τα δύο, τοποθετημένα στη πάνω και κάτω μεριά του καντράν (ο δίσκος του 24ώρου, επάνω, μάλιστα συνοδεύεται και από μια περιστρεφόμενη υδρόγειο) δημιουργούν μια συγκλονιστική αρμονία και χαρίζουν σε αυτό το εξεζητημένο μοντέλο έναν ιδιαίτερο όγκο, που -σε συνδυασμό με τη γκάμα έντονων χρωμάτων στην κορώνα και το λουράκι, στην οποία προσφέρεται, το τοποθετούν σε μια κατηγορία μόνο του.
Από κοντά του, το Geosphere Chronograph 0 Oxygene της Montblanc. Ένα ρολόι σχεδιασμένο για εξερεύνηση σε θερμοκρασίες υπό το μηδέν και γι’ αυτό το λόγο κατασκευασμένο έτσι ώστε να μην υπάρχει οξυγόνο στο εσωτερικό της κάσας. Αλλά αυτήν την καινοτομία ας την αναλύσουμε κάποια άλλη φορά. Αυτό που μας ενδιαφέρει περισσότερο εδώ είναι οι δύο υδρόγειοι με τους 24ωρους δίσκους τους που περιστρέφονται δείχνοντας τη δεύτερη ζώνη ώρας, αλλά και ποιες περιοχές του πλανήτη έχουν εκείνη τη στιγμή μέρα ή νύχτα.
World Timers
Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω είναι τα ρολόγια τύπου World Time. Το εξωτερικό δακτυλίδι του καντράν ενεργοποιείται με το πάτημα ενός κουμπιού και πηδά διαδοχικά τις ζώνες ώρας μέχρι να φτάσουμε στην επιθυμητή -ή απλά περιστρέφεται όπως ένας δείκτης 24 ωρών στα ρολόγια GMT. Καθώς οι πιο σημαντικές πόλεις σε όλες τις ζώνες ανά τον πλανήτη κάνουν την εμφάνισή τους στον περιστρεφόμενο αυτό δίσκο, μπορούμε με μια ματιά να διαβάσουμε την ώρα σε πολλά ακόμη μέρη.
Το Master Grande Tradition Calibre 948 της Jaeger-LeCoultre, με το tourbillon του στο 6 να εμφανίζεται μέσα από ένα παράθυρο που «τρυπά» την απίστευτα καλοσχεδιασμένη σε σμάλτο υδρόγειο του καντράν, είναι ίσως η απόλυτη δημιουργία του είδους. Ο δίσκος της Παγκόσμιας Ώρας φέρει τα ονόματα 24 πόλεων (μεταξύ τους και η Αθήνα) και περιστρέφεται, όπως και ο πλανήτης, κάθε 24 ώρες.
Το World Time Date της Patek Philippe ήταν, ωστόσο, το μοντέλο που έδωσε το έναυσμα γι’ αυτό εδώ το αφιέρωμα. To συγκεκριμένο, που χαρακτηρίζεται από έναν εξαιρετικό συνδυασμό χρωμάτων και διάταξης ενδείξεων που σπάει τους αισθητικούς κώδικες της μόδας και αποδίδει ένα συγκλονιστικά όμορφο σύνολο, λύνει και ένα ακόμη ζήτημα, αφού για πρώτη φορά λέει αυτόματα την ημερομηνία στην επιθυμητή ζώνη ώρας, χωρίς την απαίτηση να επέμβει και να τη ρυθμίσει χειροκίνητα ο τυχερός ιδιοκτήτης του. Ο εσωτερικός δίσκος με τις ενδείξεις 24ώρου χωρίζεται κι αυτός, μέσω χρωματικής αντίθεσης, σε «μέρα» και «νύχτα», ενώ μερικά ακόμη στοιχεία στο καντράν (ο ήλιος, η σελήνη, το κόκκινο σημάδι της Ζώνης Αλλαγής Ημερομηνίας) και, βέβαια, ο γυάλινος δείκτης που οδηγεί στην κλίμακα των 31 ημερών στο κολάρο, βοηθούν στην πλήρη ενημέρωση του ταξιδιώτη για το τι μέρα και ώρα είναι πρακτικά σε κάθε σημείο του πλανήτη. Το απίστευτο είναι ότι όλα αυτά λειτουργούν απλά με το πάτημα ενός κουμπιού, σε έναν μοναδικά εναρμονισμένο «χορό» και -το κυριότερο- χωρίς να μπερδεύουν το μάτι, παρότι είναι συνωστισμένα σε ένα τόσο μικρό χώρο.
Κάτι ενδιάμεσο σ’ αυτά τα δύο μοντέλα είναι το Star Legacy Orbis Terrarum Around the World in 80 Days της Montblanc. Παρ’ όλ’ αυτά, όσοι θέλουν να απολαύσουν την πολυπλοκότητα ενός World Timer, αλλά με μεγαλύτερη λιτότητα στο καντράν, έχουν κι άλλες επιλογές. Αφ’ ενός το Pilot’s Watch Timezoner Top Gun Woodland της IWC, που με πίεση και ταυτόχρονη περιστροφή της στεφάνης, κινεί το δείκτη της ώρας, των 24ωρών και της ημερομηνίας προς την επιθυμητή ζώνη ώρας. Αφ’ ετέρου, με το Master Control Geographic της Jaeger-LeCoultre, που συνδυάζει καντράν δεύτερης ώρας στο 6 και από κάτω του ένα περιστρεφόμενο δακτυλίδι που, πίσω από ένα παράθυρο, εμφανίζει την περιοχή του πλανήτη που κινείται στους ρυθμούς της ώρας αυτής.
Δύο καντράν, δύο ώρες
Το τελευταίο παράδειγμα από την JLC μας οδηγεί στην πιο απλή μορφή παρουσίασης της δεύτερης ώρας: ένα δεύτερο καντράν. Είτε μιλάμε (συνήθως) για ένα υποκαντράν στο 3, το 6 ή το 9, που λέει την ώρα σε ένα άλλο μέρος του πλανήτη απ’ ότι οι κεντρικοί δείκτες, είτε για πιο εξεζητημένες προτάσεις, σαν αυτές που θα δούμε παρακάτω, η λογική είναι απλή: ένας δείκτης για την ώρα και ένας για τα λεπτά για κάθε διαφορετική ζώνη ώρας. Σαν να έχει μεταφερθεί ο τοίχος πίσω από ένα πολυτελές ταξιδιωτικό γραφείο των ‘60s ή από μια αίθουσα χρηματιστηρίου μέσα σε ένα τόσο δα καντράν ρολογιού.
Είναι ο τρόπος απεικόνισης δεύτερης ώρας που επιλέγουν τα περισσότερα γυναικεία μοντέλα. Κι αν το Double Fuseau Horaire της Blancpain το κάνει με τον πιο λιτό και ελκυστικό τρόπο, είναι ένα κόσμημα της Bulgari που κλέβει την παράσταση: Το Monete Catene Dual Time είναι ένα βραχιόλι από χρυσό και διαμάντια, με μια θήκη -σαν πουδριέρα- που στην πρόσοψή της φιλοξενεί την μπροστά πλευρά δύο ρωμαϊκών νομισμάτων (της εποχής του Σεπτίμου Σεβέρου και της Ιουλίας Δόμνας, για τους λάτρεις της ρωμαϊκής ιστορίας – δηλαδή, τέλη του 2ου και αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ) και όταν ανοίγει, αποκαλύπτει όχι μόνο την πίσω πλευρά των νομισμάτων αυτών, αλλά και δύο ξεχωριστά ρολόγια. Τα οποία είναι μηχανικά. Κινούνται από το δύο ξεχωριστούς calibre Piccolissimo, με πάχος μόλις 2,5 χιλιοστών και διαθέτουν ενεργειακή αυτονομία 30 ωρών!
Σε πιο κλασικές προτάσεις, το Royal Oak Dual Time της Audemars Piguet φιλοξενεί μικρό καντράν δεύτερης ώρας στο 6, παρέα με ένδειξη μέρας / νύχτας στο 9 του καντράν αυτού -και μερικά ακόμη υποκαντράν (ημερομηνία, ενεργειακή αυτονομία) που αποδεικνύουν ότι για τους κορυφαίους ελβετικούς οίκους δεν είναι πρόβλημα ο συνδυασμός πολύ περισσότερων στοιχείων και λειτουργιών απ’ ότι συνηθίζεται…
Τέλος, μία ακόμη πρόταση από την Jaeger-LeCoultre δίνει στην ανάγκη ανάγνωσης δεύτερης ώρας την πιο απλή λύση: Το Reverso Tribute Duoface Small Seconds, ακολουθώντας την πατέντα της συλλογής Reverso με την αναστρεφώμενη κάσα, έχει διαφορετικό καντράν που λέει διαφορετική ώρα σε κάθε της πλευρά.
Εναλλακτικές επιλογές
Μία ακόμη πρόταση για dual-time, αυτή τη φορά όσο πιο απλή γίνεται, έρχεται από την Ulysse Nardin: το Marine Torpilleur Dual Time διαθέτει ένα μικρό παράθυρο στο 9, που μοιάζει με ημερομηνίας, αλλά μετρά από το 1 ως το 12 και λέει την ώρα πίσω στο σπίτι (η ημερομηνία, για να μην μπερδευόμαστε, είναι Grande Date και έχει πάει στο 2).
Το Cintrée Curvex Double Retrograde Hour του Franck Muller δεν είναι dual-timer, ωστόσο ο τρόπος που χωρίζει την ώρα σε «μέρας / νύχτας» με διαφορετικούς δείκτες για το κάθε εξάωρο βρίσκεται πολύ κοντά στη λογική αρκετών από τα ρολόγια που παρουσιάσαμε ως τώρα και σίγουρα θα βοηθήσει έναν ταξιδιώτη που θυμάται πάνω-κάτω τη διαφορά ώρας του προορισμού του από της πατρίδας ώστε να έχει μια καλύτερη αίσθηση. Όπως και το Longines Twenty Four Hours, ένα κλασικό Pilot’s Watch με 24ωρη κλίμακα που, πάλι δεν διαθέτει δεύτερη ζώνη αλλά, με λίγη συνήθεια, αφήνει καλύτερη αίσθηση για το τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο από ένα κλασικό ρολόι με ενδείξεις 12ώρου.
