Με τον ήλιο να λάμπει χαμογελαστός πάνω απ’ τη Γενεύη το πρωινό της Τρίτης, 1ης Απριλίου, πήραμε το δρόμο προς το Palexpo, το εκθεσιακό κέντρο δίπλα στο διεθνές αεροδρόμιο της πόλης, χαμογελαστοί κι εμείς, ευδιάθετοι -παρά το μαραθώνιο που ξέραμε ότι μας περίμενε. Με τις συμμετέχουσες ωρολογοποιίες να έχουν αυξηθεί πλέον στις 60 (από λιγότερες από 50 που ήταν πέρσι) στην Watches & Wonders, τη μεγαλύτερη και πιο πολυτελή έκθεση του χώρου, αλλά και τόσες παράλληλες εκθέσεις ή παρουσιάσεις να λαμβάνουν χώρα σε κοντινά κτήρια, σε μπουτίκ και σε ξενοδοχεία μέσα στην πόλη, το πρόγραμμα όλων μας δεν είχε παρά μόνο λίγα λεπτά κάθε μέρα ελεύθερο χρόνο. Όταν κάποιος ανέφερε ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα επιβάλει ακραίους δασμούς στα ελβετικά ρολόγια και του χρόνου τέτοια εποχή δεν θα ανησυχούμε για την κούραση, γιατί δεν θα υπάρχει καν έκθεση για να επισκεφτούμε, γελάσαμε με το πρωταπριλιάτικο αστείο -αλλά κι αυτό ήταν σύντομο. Αμέσως επιστρέψαμε στις σημειώσεις μας και σημειώσαμε τα must της πρώτης μέρας.
Η Rolex παρουσίαζε ένα καινούργιο μοντέλο, το Land-Dweller, που έγινε αμέσως το πιο συζητημένο ρολόι της αγοράς. Πήρε τη σκυτάλη από το Cubitus της Patek Philippe, στης οποίας το περίπτερο όμως όλοι έσπευσαν από νωρίς για να δουν τις προθέσεις του Οίκου. Επιβεβαιώθηκαν και οι δικές μας, προ μηνός, προβλέψεις όταν λέγαμε ότι το νέο της, τετράγωνο μοντέλο θα παρουσιαστεί σε μικρότερο μέγεθος και θα πάρει σταδιακά τη θέση του θρυλικού Nautilus ως το σπορ μοντέλο της μάρκας. Η Bulgari που ήρθε επιτέλους στην έκθεση, το έκανε με πάταγο, στήνοντας ίσως το πιο μεγάλο και εντυπωσιακό περίπτερο. Η πρώτη μέρα ήταν γεμάτη πολυτέλεια, «ουάου» και συζητήσεις μεταξύ των δημοσιογράφων για το πιο εντυπωσιακό ρολόι, το Ιερό Δισκοπότηρο της έκθεσης. Ποιο θα ξεχώριζε φέτος; Δεν ήταν σαφές, όπως είχε γίνει πέρσι με το βραβευμένο πλέον ως ρολόι της χρονιάς Eternal Calendar της IWC.
Η δεύτερη μέρα ήταν ακόμη πιο έντονη, αφού οι περισσότεροι είχαμε πλέον κάνει ραντεβού με τους πιο σημαντικούς Οίκους. Αρχίσαμε να διακρίνουμε τις τάσεις της χρονιάς (μικρότερα μεγέθη, πολλά διηνεκή ημερολόγια, την επιστροφή του σμάλτου ως τρόπου διακόσμησης -και αρκετά ακόμη για τα οποία θα γράψουμε τις επόμενες μέρες), ενώ στην εξίσωση άρχισε πια να προστίθεται η σαμπάνια και το finger food. Η μεγάλη γιορτή της Γενεύης βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη, με τις περισσότερες από τις ωρολογοποιίες να φιλοξενούν δημοσιογράφους και εμπόρους σε cocktail parties ή πιο επίσημα δείπνα. Η Τετάρτη, 2 Απριλίου, έκλεινε για το Hours με πολλή Formula 1. Αρχικά στο περίπτερο της TAG Heuer, που είναι πλέον ο επίσημος χρονομέτρης του πρωταθλήματος και που είχε γίνει πίστα, όχι για μονοθέσια, αλλά για χορό, και αργότερα στην εντυπωσιακή εκδήλωση της Tudor, που ως ένας από τους χορηγούς ομάδας της F1, είχε μετατρέψει ένα ολόκληρο χώρο σε pit stop, όπου μαθαίναμε πώς να αλλάξουμε ένα λάστιχο σε λιγότερο από 5 δευτερόλεπτα -κάποιοι από εμάς κρατώντας ένα ποτήρι κρασί στο άλλο χέρι. Το πάρτι της Γενεύης βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη!
Την Πέμπτη το πρωί, τα χαμόγελα ήταν περιορισμένα. Και δεν έφταιγε μόνο η κούραση των πρώτων δύο ημερών και των άπειρων ραντεβού, ή το hangover από κάποιο cocktail party που τράβηξε μέχρι πολύ αργά την Τετάρτη. Οι ανακοινώσεις για τους νέους δασμούς που θα επιβληθούν από τις ΗΠΑ στα ελβετικά προϊόντα και που ξεκινούσαν από 31% συννέφιαζαν τη Γενεύη, παρότι ο ήλιος έλαμπε ακόμη πιο φωτεινός και ζεστός πάνω από την πόλη. Φτάνοντας στο Palexpo, το θέαμα θύμιζε περισσότερο Νταβός, παρά έκθεση πολυτελών προϊόντων. Σκυθρωπά πηγαδάκια στελεχών συζητούσαν ψιθυριστά. Όταν τα πλησίαζε κάποιος δημοσιογράφος άλλαζαν αμέσως στο πιο εξωστρεφές και φωναχτό που μπορούσαν, όμως κάτι δεν πήγαινε καλά ακόμη κι αν δεν ήθελε κανείς να μας μιλήσει γι’ αυτό.
Οι ανακοινώσεις για τους νέους δασμούς που θα επιβληθούν από τις ΗΠΑ στα ελβετικά προϊόντα και που ξεκινούσαν από 31% συννέφιαζαν τη Γενεύη, παρότι ο ήλιος έλαμπε ακόμη πιο φωτεινός και ζεστός πάνω από την πόλη.
Οι ΗΠΑ είναι η μεγαλύτερη αγορά για τα πολυτελή ελβετικά ρολόγια. Το 2021 ξεπέρασε την Κίνα και το 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία της FHS, της Ομοσπονδίας της Ελβετικής Ωρολογοποιίας, ξόδεψε σχεδόν 4,4 δις ελβετικά φράγκα σε ρολόγια, έναντι 2,1 δις που ξόδεψε η Κίνα. Οι ΗΠΑ ήταν υπεύθυνες για περίπου το 50% της αύξησης των πωλήσεων που είδε ο κλάδος από το 2019 μέχρι σήμερα. Υπολογίζεται ότι το 16,8% των ρολογιών που εξάγονται σήμερα από την Ελβετία καταλήγει στην αμερικανική αγορά -αν και τα ακριβή νούμερα είναι πάντα λίγο θολά, όταν μιλάμε για ελβετική, πολυτελή ωρολογοποιία, μια βιομηχανία πολύ εχέμυθη και με νομικό πλαίσιο τέτοιο, που επιτρέπει την απόκρυψη διαφόρων αριθμών, τους οποίους τελικά γνωρίζουν μόνο τα στελέχη επιπέδου C των Οίκων. Αλλά αυτό που πρέπει να θεωρούμε δεδομένο είναι ότι οι Ελβετοί πουλάνε πάρα πολλά ρολόγια στις ΗΠΑ, για να μην τους ανησυχεί η υπερβολική επιβολή νεών δασμών, πολύ μεγαλύτερων από αυτών που επέβαλε η κυβέρνηση Τραμπ σε προϊόντα άλλων χωρών.
Την ώρα που ξεκινούσαμε τα ραντεβού της τρίτης μέρας, οι τιμές του Swatch Group ή της Richemont στο χρηματιστήριο έπεφταν πάνω από 5%. Συνολικά ο δείκτης SMI, το ελβετικό χρηματιστήριο δηλαδή, έχασε 8,46% την περασμένη εβδομάδα. Εκτός από ρολόγια, το άλλο προϊόν που εξάγει σε μεγάλες ποσότητες η Ελβετία στις ΗΠΑ είναι ιατρικά προϊόντα και εξοπλισμό -όλα τα υπόλοιπα προϊόντα της (γαλακτοκομικά, κρασιά, βιομηχανία κλπ) απέχουν πολύ. Μπορεί να καταλάβει κανείς, λοιπόν, ότι αυτό το -8,46% οφείλεται σε τεράστιο βαθμό στο άγχος των επενδυτών για το τι θα συμβεί τώρα στην ελβετική ωρολογοποιία.
«Μας λένε να στείλουμε άμεσα ότι στοκ μας έχει μείνει», έπιασε το αυτί μας ν’ ακούγεται σ’ ένα πηγαδάκι. Αγχωμένοι έμποροι από τις ΗΠΑ ζητούν ρολόγια, όσο ακόμη αυτά είναι φτηνά, προβλέποντας προφανώς ότι η αύξηση στις τιμές τους θα είναι κατακόρυφη μετά απ’ όλα αυτά. Είναι όμως πραγματικά έτσι; Οι περισσότερες -ανεπίσημες πάντα- συζητήσεις στους διαδρόμους της Watches & Wonders ήταν κάπως πιο ψύχραιμες. Με τον πληθωρισμό και τις ανατιμήσεις λόγω της αύξησης της τιμής του χρυσού να έχουν ανεβάσει και τις τιμές των πολυτελών ρολογιών τα τελευταία χρόνια, πολλά στελέχη έλεγαν ότι νέες ανατιμήσεις θα ήταν καταστροφικές και πως με κάποιο τρόπο θα πρέπει να βρουν τρόπο να μειώσουν το περιθώριο κέρδους τους -αν όχι να απορροφήσουν τις απώλειες μόνοι τους, τουλάχιστον να τη μοιραστούν με τους εμπόρους, και όχι να την περάσουν στους αγοραστές.
Μέχρι το τέλος της ημέρας, το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο της Ελβετίας είχε δώσει την ανακοίνωσή του: «Οι υπολογισμοί της κυβέρνησης των ΗΠΑ δεν είναι αρκετά σαφείς για το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο. Βρισκόμαστε σε επαφή με τις βιομηχανίες που αφορούν οι δασμοί, καθώς και με τις αρχές των ΗΠΑ, αναζητώντας μια λύση». Θα είναι η Ελβετία μια από τις πρώτες χώρες που θα «συνθηκολογήσουν» με τον Τραμπ; Στο σύνολό τους οι ελβετικές εξαγωγές έχασαν 3% το 2024, μετά από τρεις συνεχείς χρονιές ανόδου. Και σύμφωνα με τη Morgan Stanley, οι μεγάλοι Όμιλοι, όπως η Richemont (βλέπε Cartier, IWC, Montblanc κ.α.) και η Swatch (Omega, Longines, Tissot κ.α.) ήδη δουλεύουν με πολύ μικρά περιθώρια κέρδους. Κι αν η είδηση για τους νέους δασμούς έπεσε ως καταιγίδα πάνω στο μεγάλο πάρτι της Γενεύης, το timing δεν ήταν απαραίτητα κακό. Καθώς όλα τα μεγάλα στελέχη ήταν μαζεμένα στον ίδιο χώρο και βρήκαν την ευκαιρία να συζητήσουν, συνασπισμένοι, το πώς θα αντιδράσουν.
Κάτι που άκουγε κανείς να διατυπώνεται με σαφήνεια στους διαδρόμους ήταν ότι «ελβετικά ρολόγια δεν μπορούν να κατασκευαστούν στις ΗΠΑ». Η μακρόχρονη παράδοση των ελβετικών manufactures, δεν είναι κάτι που μοιάζει με τον τρόπο που κατασκευάζει τα αυτοκίνητά της η Peugeot, ας πούμε, που ίσως να μπορούσε εύκολα να ανοίξει μονάδες παραγωγής στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Συνεπώς, τα ρολόγια θα συνεχίζουν να κατασκευάζονται εδώ και να εξάγονται στις ΗΠΑ. Άρα η λύση βρίσκεται αλλού…
Το «αφεντικό» του κλάδου Ωρολογοποιίας του LVMH Group (Hublot, TAG Heuer, Bulgari κ.α.) κ. Jean-Christophe Babin μίλησε για υπομονή μέχρι να ξεκαθαρίσει το τοπίο: «Είμαστε ένας μεγάλος όμιλος. Είμαστε ο παγκόσμιος ηγέτης σε είδη πολυτελείας, επομένως έχουμε πολλούς εμπειρογνώμονες φοροτεχνικούς που θα προσπαθήσουν να διευκρινίσουν το περιεχόμενο του υπολογισμού των ΗΠΑ, ώστε η ελβετική κυβέρνηση να μπορεί επίσης να τον καταλάβει καλύτερα», ταυτιζόμενος με την ανακοίνωση του Ομοσπονδιακού Συμβουλίου.
«Προφανώς και οι δασμοί δεν βοηθούν, ωστόσο υπάρχει μια γερμανική έκφραση που λέει ότι τα πράγματα ποτέ δεν είναι τόσο άσχημα όσο φαίνονται», είπε ο Georges Kern, o CEO της Breitling σύμφωνα με το Hodinkee, το μεγαλύτερο site του χώρου. «Σε κάθε περίπτωση η Breitling είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει την κατάσταση». Η Breitling δεν συμμετέχει στη Watches & Wonders, ωστόσο φιλοξένησε παράλληλες εκδηλώσεις στην πόλη και παρουσίασε την ανανεωμένη συλλογή Top Time, κλέβοντας τις εντυπώσεις. Στην προηγούμενη μεγάλη κρίση για το χώρο, στην πανδημία του κορωνοϊού, ήταν από τους Οίκους που αποδείχτηκαν πανέτοιμοι να αντιδράσουν, αλλάζοντας εν μια νυκτί ολόκληρη την φιλοσοφία της διανομής των προϊόντων της και πουλώντας τα πλέον online. Άρα ο κ. Kern πιθανότατα δεν είναι ψύχραιμος επειδή πρέπει να δείξει ψύχραιμος, αλλά κάτι ξέρει παραπάνω…
Οι Οίκοι έχουν διάφορα εργαλεία στη διάθεσή τους για να μειώσουν τις συνέπειες από τους δασμούς. Από τη αναδιανομή προϊόντων τους σε άλλες αγορές, μέχρι τη μείωση των κερδών των εμπόρων και την απορρόφηση μέρους των απωλειών.
Αν η ελβετική κυβέρνηση δεν «τα βρει» με τον Τραμπ, οι Οίκοι έχουν διάφορα εργαλεία στη διάθεσή τους για να μειώσουν τις συνέπειες από τους δασμούς. Από τη αναδιανομή προϊόντων τους σε άλλες αγορές, μέχρι τη μείωση των κερδών των εμπόρων και την απορρόφηση μέρους των απωλειών. Προφανώς, σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι μεγάλες ωρολογοποιίες θα μπορέσουν να αντιδράσουν πιο αποφασιστικά από τις μικρές, για τις οποίες το μέλλον ίσως να δυσκολέψει πολύ. Αν πάντως, οι τιμές πάνε προς τα πάνω, αυτό δεν θα συμβεί μόνο στις ΗΠΑ. Οι κολοσσοί της αγοράς, όπως οι Rolex, Audemars Piguet, Omega, Cartier και Patek Philippe δεν θέλουν να υπάρχουν μεγάλες διαφορές στις τιμές των ρολογιών τους από χώρα σε χώρα.
Συζητώντας για τις όποιες επιπτώσεις στη ελληνική αγορά με τον κ. Βασίλη Καίσαρη, ιδιοκτήτη των μπουτίκ OraKessaris, Bulgari και Panerai, λαμβάνουμε μια παρόμοια, ψύχραιμη αντίδραση με των στελεχών των μεγάλων ομίλων: «Είναι ακόμη πολύ νωρίς να προδιαγράψουμε τι ακριβώς θα συμβεί. Ίσως στην ελληνική αγορά -και ειδικά για όσους είναι τοποθετημένοι σε σημεία που επισκέπτονται μεσαίου και υψηλού εισοδήματος Αμερικανοί τουρίστες- να πετύχουμε αύξηση των πωλήσεων».
Όταν τον ρωτήσαμε αν πλέον θα αποκτήσει μεγαλύτερη «ευκολία» στο να προμηθεύεται πιο σπάνια κομμάτια, ή κάποια πολύ δημοφιλή ρολόγια, για τα οποία η παραγωγή δεν φτάνει να καλύψει τη ζήτηση, τα οποία πιθανότατα δεν θα φεύγουν πια από την Ελβετία για την αμερικανική αγορά, αλλά οι Οίκοι θα προτιμήσουν να τα διαθέσουν μέσω της Ευρώπης, μας απαντά: «Ειδικά οι μεγάλες ωρολογοποιίες προτιμούν να έχουν πάντα μοιρασμένο τον κίνδυνό τους σε πολλές περιοχές του κόσμου και να μην κάνουν απότομες κινήσεις που αλλάζουν δραστικά τον τρόπο που διανέμουν τα προϊόντα τους. Τα προϊόντα θα συνεχίζουν να πηγαίνουν στις ΗΠΑ, σε ποσοστό πολύ κοντινό με το σημερινό. Πιο πιθανό είναι να δούμε σημαντικές μειώσεις στο περιθώριο κέρδους τους. Να μην δούμε, δηλαδή, αυξήσεις τελικών τιμών της τάξης του 30% προς τον Αμερικανό αγοραστή».
Αυξήσεις τιμών, όμως, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα δούμε στις ΗΠΑ. Πόσο θα επηρεάσουν και τις εδώ τιμές, ήταν η τελευταία μας ερώτηση προς τον κ. Καίσαρη. «Θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε. Αλλά, ναι, όταν αλλάζουν οι τιμές στην ωρολογοποιία, πρέπει να θεωρούμε δεδομένο ότι θα μεταβληθούν παντού ώστε να μικρύνουν οι αποκλίσεις στις τελικές λιανικές τιμές μεταξύ των αγορών. Επαναλαμβάνω, όμως, ότι ακόμη είναι πολύ νωρίς για να τα προβλέψουμε όλα αυτά. Ειδικά σε ένα πρωτόγνωρο περιβάλλον, όπως είναι αυτό που δημιουργείται μετά τις τελευταίες εξελίξεις».
«Ίσως στην ελληνική αγορά -και ειδικά για όσους είναι τοποθετημένοι σε σημεία που επισκέπτονται μεσαίου και υψηλού εισοδήματος Αμερικανοί τουρίστες- να πετύχουμε αύξηση των πωλήσεων». – Βασίλης Καίσαρης
Όπως όλοι, λοιπόν, μας είπαν από την Πέμπτη, δεν πρέπει να βιαστούμε να βγάλουμε συμπεράσματα. Αν πάρουμε το ρίσκο να κάνουμε μια πρόβλεψη, τότε θα λέγαμε ότι το πιθανότερο σενάριο είναι αρχικά μια αύξηση τιμών στις ΗΠΑ, αλλά όχι της τάξης του 31%, και μετά μια αύξηση στον υπόλοιπο κόσμο, ώστε να πλησιάσουν οι τιμές των ρολογιών εκείνες της αμερικανικής αγοράς. Για τις ΗΠΑ, το μοντέλο λογικά θα λειτουργήσει με απορρόφηση των απωλειών μεταξύ του Οίκου και του εμπόρου και μια μικρή, σχετικά, αύξηση στο τι πληρώνει ο τελικός αγοραστής (που κι αυτή θα είναι σχετική, αφού περιμένουμε να δούμε και πώς τελικά θα κινηθεί το δολάριο έναντι του ελβετικού φράγκου). Αν πάρουμε το παράδειγμα ενός ρολογιού που σήμερα πωλείται 10.000 δολάρια, δεν αναμένουμε να το δούμε αύριο στα 13.100. Κατ’ αρχάς η φορολογήσιμη αξία του είναι περίπου 5.000 δολάρια. Οι δασμοί σε αυτά θα είναι 1.550 και θα πρέπει να πληρωθούν από τον έμπορο. Αν οι Οίκοι δεχτούν να πληρώσουν τα μισά από αυτά, τότε η τελική αύξηση τιμής που θα δει ο καταναλωτής θα είναι κοντά στο 8%.
Δηλαδή το ρολόι που σήμερα κάνει 10.000, αύριο θα κάνει 10.800. Δεν είναι αμελητέο, αλλά η ωρολογοποιία μας έχει συνηθίσει σε τέτοιες ανατιμήσεις χωρίς ν’ ανοίγει μύτη. Ίσως τελικά γι’ αυτό και το πάρτι της Γενεύης χάλασε μόνο για λίγο -και την Παρασκευή, την τέταρτη μέρα της έκθεσης όλοι τριγύριζαν και πάλι χαρωποί στους διαδρόμους του Palexpo, συζητώντας ξανά για ρολόγια και μηχανισμούς, αντί για δασμούς και χρηματιστηριακά κραχ. Το Σάββατο άνοιγε τις πύλες της στο ευρύ κοινό. Τα μεγαλοστελέχη την άφηναν πια για να επιστρέψουν στα γραφεία τους και να συνεχίσουν τους υπολογισμούς τους για το πώς θα αντιμετωπίσουν την κατάσταση, την ίδια ώρα που οικογένειες με παιδιά έκαναν ουρές στους ελέγχους εισιτηρίων και security. Σήμερα Δευτέρα, την τελευταία μέρα της Watches & Wonders, ο καιρός στη Γενεύη παραμένει ανοιξιάτικος, σχεδόν καλοκαιρινός και τίποτε δεν δείχνει ότι η ελβετική ωρολογοποιία εισέρχεται σε μία ακόμη περίοδο κρίσης, στην υπεραιώνια ιστορία της.
