Η Grand Seiko ξεκίνησε ως μια εκλεπτυσμένη σειρά ρολογιών της πιο γνωστής ιαπωνικής ωρολογοποιίας και εδώ και λίγα χρόνια αποτελεί μια ξεχωριστή οντότητα. Μάλιστα, ο διαχωρισμός των δύο εταιρειών ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Ο άνθρωπος που ανέλαβε τη δημιουργία της στην ήπειρό μας είναι ο Γάλλος Frédéric Bondoux. Τον συναντήσαμε στην Αθήνα, όταν έφτασε -καλεσμένος της OraKessaris- μαζί με μια ομάδα στελεχών για να μας γνωρίσει τα τελευταία μοντέλα του ιαπωνικού Οίκου.
Η συζήτησή μας επικεντρώθηκε κυρίως σε θέματα κουλτούρας. Άλλωστε, η Grand Seiko διαχωρίζεται από την υπόλοιπη αγορά ακριβώς λόγω των ιαπωνικών της χαρακτηριστικών. Τι γυρεύει ένας Γάλλος στο Ναγκάνο; Ό,τι και οι φανατικοί φίλοι που έχει αποκτήσει το brand τα τελευταία χρόνια, που ψάχνουν αυτή τη διαφορετικότητα σε σχέση με την ελβετική ωρολογοποιία που μονοπωλεί το ενδιαφέρον του χώρου εδώ και αιώνες.
Μιλούσα με τον κ. Καίσαρη πριν λίγες μέρες και μου έλεγε ότι οι περισσότεροι φίλοι της Grand Seiko στην Ελλάδα είναι άνθρωποι που ψάχνουν αυτά τα ίχνη της ιαπωνικής κουλτούρας και του ιαπωνικού savoir-faire που συναντάμε και σε άλλους τομείς. Για παράδειγμα υπάρχει ένα κοινό connoisseurs που πάντα θα προτιμά ένα ποτήρι Nikka παρά το καλύτερο malt από τα highlands και που, όταν θα ψάξει να βρει ένα μαχαίρι για φιλετάρισμα, θα το αναζητήσει κατευθείαν στην ιαπωνική αγορά. Γι’ αυτό και θα ήθελα να μιλήσω μαζί σας περισσότερο για την Ιαπωνία, παρά για τα νέα μοντέλα σας…
Έχετε διαβάσει το «Ύμνος στη Σκιά» του Τζουνιτσίρο Τανιζάκι; Είναι ένα βιβλίο που γράφτηκε τη δεκαετία του ’30 και μιλά αρκετά για τη διαφοροποίηση της ιαπωνικής κουλτούρας από την δυτική. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, δίνουμε προτεραιότητα το να «βγαίνουμε στον ήλιο». Θέλουμε να καθόμαστε στην πρώτη σειρά. Να ξεχωρίζουμε. Στην Ιαπωνία, υπάρχει αυτή η φιλοσοφία του να στέκεσαι στη σκιά και να μην εκτίθεσαι. Γιατί αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να προστατευθείς. Θα έλεγα ότι ολόκληρος ο πολιτισμός της Ιαπωνίας είναι ένα παιχνίδι μεταξύ φωτός και σκιάς. Αυτή η αντίθεση, αυτή η ισορροπία υπάρχει παντού. Και θα τη βρείτε και στα δικά μας ρολόγια.
Εννοείτε ότι το φως και η σκιά επηρεάζουν το σχεδιασμό των ρολογιών σας;
Φυσικά. Το φως και η σκιά είναι αναπόσπαστα στοιχεία της ιαπωνικής τέχνης, και η Grand Seiko τα αποτυπώνει τέλεια. Μιλάμε κυρίως για ισορροπία και λεπτότητα, που είναι αρχετυπικά χαρακτηριστικά της ιαπωνικής αισθητικής. Στα σχέδιά μας, το φως και η σκιά δημιουργούν μιαν εκλεπτυσμένη αντίθεση, δίνοντας βάθος σε κάθε κομμάτι. Είναι ένα χαρακτηριστικό του τρόπου με τον οποίο η μάρκα μας εκφράζει κομψότητα χωρίς υπερβολές ή επιδεικτικότητα.
Η Grand Seiko έχει ισχυρή κληρονομιά, αλλά για πολλά χρόνια ήταν κυρίως περιορισμένη στην Ιαπωνία. Γιατί συνέβη αυτό;
Αρχικά, η Grand Seiko ήταν σχεδόν αποκλειστικά ιαπωνική, με μια κουλτούρα δημιουργίας premium προϊόντων για την τοπική αγορά. Ξεκίνησε το 1960, χάρη σε έναν μικρό ανταγωνισμό μεταξύ δύο manufactures της Seiko -το ένα βρισκόταν στο Τόκιο και το άλλο στο Ναγκάνο. Τα καλύτερα κομμάτια που έφτιαχναν, βαπτίζονταν “Grand Seiko”. Αλλά η παραγωγή ήταν πολύ μικρή, όλα ήταν φτιαγμένα στο χέρι και η τιμή ήταν τεράστια για τα δεδομένα της εποχής στην Ιαπωνία. Προοριζόταν μόνο για την τοπική αριστοκρατία. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, αρχές δεκαετίας του ’90, συλλέκτες εκτός Ιαπωνίας άρχισαν να εκτιμούν την κατασκευαστική ποιότητα της Grand Seiko και να ταξιδεύουν εκεί για να αποκτήσουν κομμάτια. Κυρίως Αμερικανοί, Γερμανοί και Ιταλοί. Κάποιοι έμποροι, βλέποντας αυτήν την τάση, άρχισαν να αγοράζουν ρολόγια από την Ιαπωνία και να τα πωλούν στην Ευρώπη. Κι έτσι η Grand Seiko ενδιαφέρθηκε για την διεθνή αγορά για πρώτη φορά. Τη διαχείριση των εξαγωγών της, βέβαια, ανέλαβε η «μαμά» Seiko.
“Στόχος μας είναι ένα πιο νεαρό κοινό που μπορεί να καταλάβει πραγματικά τις αρχές πάνω στις οποίες δουλεύουμε και τη σημασία που δίνουμε στη λεπτομέρεια. Υπό αυτό το πρίσμα, δεν μας ενδιαφέρουν όλοι οι πιθανοί αγοραστές”.
Κι εγώ αναρωτιόμουν αν ο λόγος που αργήσατε τόσο πολύ να έρθετε στην Ευρώπη, έχει να κάνει πάλι με την ιαπωνική κουλτούρα και αυτή τη νοοτροπία που υπήρχε παλιότερα ότι κάποια πράγματα είναι μόνο για τους Ιάπωνες. Για παράδειγμα κάποια σπαθιά κατάνα ή κάποια ιδιαίτερα μαχαίρια, που δεν «επιτρεπόταν» να βγουν εκτός χώρας…
Βλέπω ξέρετε καλά την Ιαπωνία. Όντως, αν πάτε να αγοράσετε ένα πολύ σπάνιο μαχαίρι και δεν είστε ντόπιος, δεν θα φτάσετε ποτέ κοντά του. Πρέπει πρώτα να αποδείξετε ότι καταλαβαίνετε τη φιλοσοφία πίσω από την δεξιοτεχνία που απαιτήθηκε για να δημιουργηθεί. Πρέπει πρώτα να τους κερδίσετε. Ειδικά για τη Grand Seiko, ναι, μπορεί να ήταν και αυτός ένας λόγος στην αρχή. Στη συνέχεια όμως, ήταν μόνο θέμα παραγωγής. Δεν υπήρχε η δυνατότητα να κατασκευαστούν τόσα πολλά μοντέλα ώστε να γίνουν εξαγωγές.
Ωστόσο, κάποιο ίχνος αυτής της φιλοσοφίας -της νοοτροπίας, αν θέλετε- υπάρχει ακόμη στο brand και πώς το παρουσιάζουμε. Υπάρχει μια θεωρία, που γράφτηκε στο τέλος του 19ου αιώνα. Στην ουσία εξηγούσε γιατί η αναπτυσσόμενη τότε μπουρζουαζία είχε τη διάθεση να πληρώσει κάτι παραπάνω, απλά για να αποκτήσει το αντικείμενο κάποιου συγκεκριμένου brand. Στην ουσία ήταν τότε που ξεκίνησε η υπάρξη του brand content. Στην Grand Seiko δεν μιλάμε για το brand. Μιλάμε για το απίθανο προϊόν μας. Στόχος μας είναι ένα πιο νεαρό κοινό που μπορεί να καταλάβει πραγματικά τις αρχές πάνω στις οποίες δουλεύουμε και τη σημασία που δίνουμε στη λεπτομέρεια. Υπό αυτό το πρίσμα, δεν μας ενδιαφέρουν όλοι οι πιθανοί αγοραστές. Απευθυνόμαστε κυρίως σε αυτούς που μας καταλαβαίνουν, που καταλαβαίνουν τη φιλοσοφία μας και την δεξιοτεχνία που απαιτείται για να κατασκευαστεί το ρολόι που θα αγοράσουν.
Τέλος πάντων, όταν πια η παραγωγή ήταν αρκετή, δόθηκε στο τμήμα πωλήσεων της Seiko η ευθύνη να διανείμει και ρολόγια Grand Seiko στο εξωτερικό…
Μου δίνετε μια ωραία πάσα τώρα: Πώς διαφοροποιείται πλέον η Grand Seiko από τη Seiko;
Σήμερα υπάρχει μια πολύ σαφής διάκριση. Η Grand Seiko λειτουργεί ως ανεξάρτητη μάρκα πολυτελείας, επικεντρωμένη στη λεπτομερή κατασκευή και τη σχολαστική επεξεργασία. Αυτή η αλλαγή εδραιώθηκε το 2020, όταν οι δύο μάρκες χώρισαν επίσημα τις δραστηριότητές τους. Η αρχική προσπάθεια να χειριστεί την Grand Seiko η Seiko δεν λειτούργησε καλά, γιατί δεν είναι ίδιο το προϊόν, δεν είναι ίδιο το κοινό, δεν είναι ίδιο το μήνυμα.
Κάπως έτσι βρέθηκα και εγώ στην εταιρεία. Το 2017-2018, κατάλαβαν ότι δεν λειτουργεί αυτό το σύστημα. Ανέθεσαν, ειδικά για την αγορά των ΗΠΑ, σε ένα Γάλλο, γνωστό μου, να λανσάρει τη μάρκα εκεί. Το 2019 βρισκόμουν με τη σύζυγό μου στη Νέα Υόρκη και τον συνάντησα και εντυπωσιάστηκα από όσα είδα: Τη Grand Seiko σε ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο, ανάμεσα σε δύο διάσημες ελβετικές ωρολογοποιίες. Και μου είπε: «ξέρεις, ψάχνουμε για κάποιον που να μπορεί να πετύχει το ίδιο και στην Ευρώπη. Ενδιαφέρεσαι;». Και είπα «γιατί όχι; Αλλά θέλω πρώτα να νιώσω το brand». Έτσι ταξίδεψα στην Ιαπωνία, πήγα στο στούντιο στο Shizukuishi και έπαθα σοκ με αυτά που είδα.
Παρά την εμπειρία σας τόσα χρόνια στην ελβετική ωρολογοποιία; Δηλαδή τι διαφορετικό είδατε;
Ήμουν στην Omega τη δεκαετία του ‘90. Δεν μπορώ καν να συγκρίνω τα δύο brands. Η γλώσσα μας είναι ίδια με των Ελβετών. Αυτό που αλλάζει είναι ο τρόπος που δουλεύουμε. Η σημασία που δίνουμε στη λεπτομέρεια και το φινίρισμα.
Αν καταλαβαίνω καλά, μιλάμε πάλι για κάποιο στοιχείο εγγενές στην ιαπωνική κουλτούρα; Αυτή η υπομονή με σκοπό την επίτευξη της τελειότητας; Όπως, για παράδειγμα στην ανθοδετική τέχνη της Ικεμπάνα;
Τα πάντα στη Grand Seiko κατασκευάζονται από το μηδέν. Ελέγχουμε τα πάντα. Από το Α ως το Ω όλα γίνονται in-house. Και στο στούντιο του Ναγκάνο και στο στούντιο του Ιγουάτε. Θα έχετε ίσως διαβάσει για το γυάλισμα τύπου Zaratsu. Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία εδώ. Πρώτη φορά που η Seiko χρησιμοποίησε αυτή τη μέθοδο γυαλίσματος ήταν τη δεκαετία του ’60, όταν αγόρασε μια ειδική μηχανή από τη Γερμανία, από μια εταιρεία ονόματι Salage. Έτσι καταφέραμε και φτιάξαμε κάσες που ήταν τόσο καθαρές που έμοιαζαν με καθρέπτες. Όπως ξέρετε, οι Ιάπωνες δεν προφέρουν το «λ», οπότε το Salage έγινε Zaratsu. Μερικά χρόνια αργότερα, οι Ιάπωνες παραλίγο να καταστρέψουν την ελβετική ωρολογοποιία, λόγω των μηχανισμών quartz. Η εταιρεία στη Γερμανία έκλεισε. Χρεωκόπησε γιατί δεν είχε πια Ελβετούς πελάτες. Οπότε, τη δεκαετία του ’70, η Seiko άρχισε να κατασκευάζει τις δικές της μηχανές Zaratsu, γιατί δεν υπήρχαν πια Salage. Από το μηδέν, δημιούργησαν νέες μηχανές, ρέπλικες της πρωτότυπης!
Πολύ εντυπωσιακό!
Ακούστε και αυτό: Την πρώτη μέρα που πήγα στο εργοστάσιό μας, έτυχε να μιλήσω με έναν από τους τεχνίτες μας, που εργαζόταν πολλά χρόνια στην εταιρεία. Και μου λέει “Fred, είμαι πια 50άρης. Έχω μάθει από τους προηγούμενους πώς να γίνω master ωρολογοποιός. Τώρα ήρθε η ώρα να μεταφέρω τη δική μου γνώση στην επόμενη γενιά. Ωστόσο, είναι ηθικό μου καθήκον να προσθέσω κάτι σε όλα αυτά που εγώ έμαθα. Για να αποδείξω ότι είμαι master, πρέπει να δώσω προστιθέμενη αξία. Πρέπει να συνεισφέρω στην εταιρεία”.
“Πρώτη φορά που η Seiko χρησιμοποίησε αυτή τη μέθοδο γυαλίσματος ήταν τη δεκαετία του ’60, όταν αγόρασε μια ειδική μηχανή από τη Γερμανία, από μια εταιρεία ονόματι Salage. Έτσι καταφέραμε και φτιάξαμε κάσες που ήταν τόσο καθαρές που έμοιαζαν με καθρέπτες”.
Εσείς έχετε κάποια επιρροή στο τι αποφασίζει η εταιρεία για το μέλλον της ή όλα έρχονται από την Ιαπωνία;
Τους δίνουμε πολλές πληροφορίες. Και την άποψή μας, φυσικά. Οι Ιάπωνες είναι κάπως κρυψίνοες. Αλλά την ίδια ώρα και πολύ έξυπνοι. Μαζεύουν όλη την πληροφορία και μετά παίρνουν τις αποφάσεις τους. Ενδιαφέρονται πραγματικά -πιστέψτε με- για όλη την πληροφορία που έρχεται εκτός Ιαπωνίας.
Για να κλείσουμε σε ένα πιο ανάλαφρο τόνο: Τι γυρεύει ένας Γάλλος στο Ναγκάνο; Τι σας συναρπάζει πιο πολύ στην ιαπωνική κουλτούρα;
Θα έλεγα η παιδεία. Οι Ιάπωνες έχουν τέτοια παιδεία! Την επόμενη φορά που θα πάτε στο Τόκιο, ψάξτε για ένα μικρό μέρος που λέγεται Japan International House. Είναι μεταξύ της Σιμπούγια και του Ροπόνγκι. Είναι ένα συνεδριακό κέντρο με ένα ωραίο εστιατόριο. Συναθροίζεται εκεί μια μεγαλύτερη σε ηλικία γενιά ανθρώπων, εξαιρετικά εκπαιδευμένων, θα το δείτε στο ντύσιμό τους, στους τρόπους τους, στις παραδόσεις τους. Πιστεύω θα εντυπωσιαστείτε.
Πολύ ωραία, σαν την εικόνα που έχουν πολλοί ξένοι για την Ελλάδα…
Ξέρετε, έχουμε πολλές κοινές αξίες. Της αισθητικής, της τελειότητας. Έχετε ως στοιχείο του πολιτισμού σας την «ύβρη». Η «ύβρις» είναι κάτι που κινείται στα όρια, αλλά υπό μία έννοια συνδέεται και με τον ιαπωνικό πολιτισμό.
Θα έλεγα ότι η «ύβρις» δεν υπάρχει στον ιαπωνικό πολιτισμό!
Ακριβώς! Κάνουν το πάν για να την αποφύγουν.
Κάναμε έναν υπέροχο κύκλο τώρα. Ξεκινήσαμε με το ότι μένουν πάντα στη σκιά, για να μην εκτίθενται….
Ναι, γιατί αν εκτίθεσαι πολύ, τότε μπορεί να οδηγηθείς στην ύβρη.
