Μια νέα μεθοδολογία για την πρόληψη του παγκρεατικού καρκίνου –ενός από τους πλέον θανατηφόρους καρκίνους– αναπτύσσεται σε ελληνικά εργαστήρια. Ο λόγος για την έρευνα που βρίσκεται σε εξέλιξη στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών και στο Αρεταίειο Νοσοκομείο, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Μποδοσάκη, στο πλαίσιο της οποίας η διάγνωση του παγκρεατικού καρκίνου μπορεί να επιτευχθεί με εξέταση αίματος και ανάλυση DNA.
Πρόκειται για την επίλυση ενός σοβαρού ιατρικού γρίφου. «Ο καρκίνος στο πάγκρεας έχει πολύ άσχημη πρόγνωση και η μόνη ελπίδα για τους ασθενείς είναι να γίνει εγκαίρως η διάγνωση, ώστε να χειρουργηθούν πριν δώσει μεταστάσεις», λέει στην «Κ» ο καθηγητής Χειρουργικής – Ενδοσκοπικής Χειρουργικής ΕΚΠΑ Αντώνης Βεζάκης.
Ωστόσο σήμερα μόνο ένα 25% των περιπτώσεων είναι χειρουργήσιμες, καθώς είτε ο καρκίνος έχει κάνει ήδη μεταστάσεις είτε είναι τόσο εκτεταμένος τοπικά που δεν μπορεί να χειρουργηθεί. Η καθυστέρηση στη διάγνωση είναι κρίσιμη. «Ενα σημαντικό πρόβλημα είναι ότι ο καρκίνος στο πάγκρεας δεν έχει ιδιαίτερα συμπτώματα. Μπορεί να σε πονάει η μέση ή το στομάχι σου και να μην αξιολογήσεις τον πόνο ως κάτι σοβαρό».
Ενδοσκοπικής Χειρουργικής στο ΕΚΠΑ
Στις ομάδες υψηλού κινδύνου ανήκουν οι ασθενείς που έχουν διαγνωστεί με παγκρεατικές κύστεις, οι οποίοι έχουν γενετική προδιάθεση και ασθενείς με χρόνια παγκρεατίτιδα. Η διάγνωση των παγκρεατικών κύστεων γίνεται με διάφορες απεικονιστικές μεθόδους. Αυτές οι μέθοδοι ωστόσο δεν μπορούν να κάνουν διάκριση μεταξύ κακοήθων και καλοήθων κύστεων.
Οπως εξηγεί ο διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Δημοσθένης Σαρηγιάννης, μέχρι σήμερα αυτό μπορεί να διαπιστωθεί μόνο με χειρουργική εκτομή. «Οταν βλέπεις απεικονιστικά ότι υπάρχει κύστη, κρίνοντας από τα μορφολογικά της χαρακτηριστικά και με βάση την εμπειρία σου, κάνεις εκτίμηση για το κατά πόσο χρειάζεται να γίνει χειρουργική εκτομή». Οπως λέει, η απόφαση αυτή είναι δύσκολη, καθώς η παγκρεατεκτομή συνοδεύεται με σημαντικό ποσοστό επιπλοκών. «Επιπλέον, η παγκρεατεκτομή έχει θνητότητα 3%-5%», υπογραμμίζει ο κ. Βεζάκης.
Οι παγκρεατικές κύστεις είναι πολύ συχνές. «Από όσους υποβάλλονται σε μαγνητική τομογραφία, ένα 5%-15% έχουν κύστεις στο πάγκρεας. Από αυτές, 1%-2% θα εξελιχθούν σε καρκίνο», λέει ο κ. Βεζάκης. Το στοίχημα για τους επιστήμονες είναι να μπορούν να ξεχωρίσουν ποιοι από όσους διαγιγνώσκονται με κύστεις στο πάγκρεας είναι ύποπτοι για ανάπτυξη καρκίνου. Είναι προφανές ότι μια μη επεμβατική διαγνωστική μέθοδος θα έλυνε τα χέρια των γιατρών και θα έσωζε ζωές.
Ιδρύματος Ερευνών
Στο πλαίσιο της έρευνας, οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Χημικής Βιολογίας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών συνεργάστηκαν με τη Μονάδα Ηπατος-Παγκρέατος-Χοληφόρων του Αρεταίειου Νοσοκομείου για τη δημιουργία ενός ιατρείου παρακολούθησης παγκρεατικών κύστεων, το οποίο θα λειτουργεί ως εθνικό σημείο αναφοράς. Το ιατρείο θα αξιοποιεί εξελιγμένες μεθόδους ανάλυσης DNA των εξωκυτταρικών κυστιδίων (EVs), παρέχοντας κρίσιμες πληροφορίες για την έγκαιρη διάγνωση και την αποφυγή περιττών επεμβάσεων.
«Σε αυτή τη φάση αναλύουμε DNA από πολλά δείγματα ώστε να βρούμε τις μεταλλάξεις που οδηγούν σε καρκίνο», εξηγεί ο κ. Βεζάκης. «Παρακολουθούμε τους ασθενείς που έχουν κύστεις παγκρέατος, στέλνουμε εξετάσεις αίματος στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών για ανάλυση DNA για να ανιχνεύσουν μεταλλάξεις». Σε πιλοτικό επίπεδο η νέα μέθοδος λειτουργεί, λέει ο κ. Σαρηγιάννης. «Εχουμε ταυτοποιήσει τις ύποπτες μεταλλάξεις στο DNA. Τώρα θα μπούμε σε διαδικασία εφαρμογής σε μεγάλη κλίμακα έτσι ώστε να αυξήσουμε το testing της μεθόδου και να ωφελήσουμε όσο τo δυνατόν περισσότερους ασθενείς. Το να ανιχνεύεται ο καρκίνος σε προσυμπτωματικό στάδιο βελτιώνει την πρόγνωση. Οταν γίνεται σε προχωρημένο στάδιο, η πρόγνωση είναι πιο δυσμενής. Είναι κι αυτός ένας λόγος που τοποθετεί τον καρκίνο του παγκρέατος ανάμεσα στους πιο θανατηφόρους».
Σύμφωνα με τον ίδιο, στα θετικά στοιχεία είναι ότι η νέα μέθοδος είναι πολύ πιο οικονομική. «Δίνει και τη δυνατότητα να την εφαρμόσεις σε μεγάλο πληθυσμό. Το υψηλό κόστος απέτρεπε την εξέταση, με αποτέλεσμα η διάγνωση να γινόταν σε προχωρημένο στάδιο. Τώρα μπορούμε να έχουμε αποτελεσματική διάγνωση νωρίς και άρα βελτίωση της πρόγνωσης της εξέλιξης της νόσου και μείωση και του δημοσιονομικού κόστους».
Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι εάν ο καρκίνος στο πάγκρεας ανιχνευθεί στο στάδιο Ι, η ίαση φτάνει στο 60%. «Σήμερα από όσους χειρουργούνται, ένα 25% γίνεται καλά», τονίζει ο κ. Βεζάκης.
Στήριξη πρωτοβουλιών
Το πρόγραμμα αποτελεί δείγμα προηγμένης μεταφραστικής έρευνας, τομέα που συνδέει τα ευρήματα της εργαστηριακής έρευνας με την κλινική πράξη. «Είναι εργαλείο που μπορεί να ωφελήσει άμεσα τον ασθενή», λέει ο κ. Σαρηγιάννης. «Είναι πολύ σημαντικός και ο ρόλος του Ιδρύματος Μποδοσάκη που είδε τις δυνατότητες». Εδώ και χρόνια, το ίδρυμα στηρίζει καινοτόμους πρωτοβουλίες στον τομέα της πρωτογενούς πρόληψης, οι οποίες επικεντρώνονται στη βελτίωση των διαγνωστικών μεθόδων και στη βελτίωση συμπεριφορών. Η δωρεά για την πρόληψη του παγκρεατικού καρκίνου στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών και στο «Αρεταίειο» αποτελεί αντιπροσωπευτικό παράδειγμα.
