Περίπου ένα στα τέσσερα άτομα έχει ένα άνοιγμα που μοιάζει με πτερύγιο ανάμεσα στις δύο άνω κοιλότητες (κόλπους) της καρδιάς (βλ. σχήμα). Η συχνή αυτή ανατομική παραλλαγή, που είναι γνωστή ως ανοικτό ωοειδές τρήμα (ΑΩΤ), σπανίως μόνο προκαλεί συμπτώματα. Τα περισσότερα άτομα με ΑΩΤ δεν μαθαίνουν ποτέ ότι το έχουν και η κατάσταση αυτή είναι συνήθως ακίνδυνη.
Ωστόσο, το ΑΩΤ μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, ιδίως στα άτομα που είναι επιρρεπή στον σχηματισμό θρόμβων αίματος ή που εμφανίζουν μεταβολές της πίεσης μέσα στην καρδιά για διάφορους λόγους. Όσο μεγαλύτερο είναι το ΑΩΤ, τόσο υψηλότερος είναι ο κίνδυνος αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Αυξανόμενα στοιχεία δείχνουν ότι τα άτομα με μεγάλο ΑΩΤ αντιμετωπίζουν επίσης υψηλότερο κίνδυνο για αγγειακή άνοια, αναφέρει η νευρολόγος δρ MingMing Ning, διευθύντρια του Τμήματος Καρδιο-Νευρολογίας στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ. «Είμαστε ενθουσιασμένοι που πλέον διερευνούμε πιθανές νέες παρεμβάσεις για τη μείωση αυτού του κινδύνου», προσθέτει.
Η σύνδεση ΑΩΤ και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου
Η παρουσία του ΑΩΤ, ιδίως εάν είναι μεγάλο, συνδέεται με υψηλό κίνδυνο για ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (το είδος επεισοδίου που προκαλείται όταν ένας θρόμβος φράσσει ένα αιμοφόρο αγγείο). Ποια είναι η σύνδεση; Κανονικά, το δίκτυο των αιμοφόρων αγγείων στους πνεύμονες παγιδεύει και καταστρέφει τους μικρούς θρόμβους και άλλες επικίνδυνες ουσίες που μετακινούνται μέσω της κυκλοφορίας του αίματος. Όμως στα άτομα με ΑΩΤ το φλεβικό αίμα μπορεί να διαρρεύσει από τον δεξιό προς τον αριστερό κόλπο της καρδιάς χωρίς να περάσει από τους πνεύμονες. Αν το αίμα περιέχει θρόμβο, αυτός μπορεί να ταξιδέψει απευθείας στις αρτηρίες που στέλνουν αίμα σε ολόκληρο το σώμα. Αν ο θρόμβος αυτός βρεθεί σε μια αρτηρία που τροφοδοτεί με αίμα τον εγκέφαλο, μπορεί να αναπτυχθεί αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.
To ανοικτό ωοειδές τρήμα σπανίως προκαλεί συμπτώματα, ενώ τα περισσότερα άτομα με ΑΩΤ δεν μαθαίνουν ποτέ ότι το έχουν και η κατάσταση αυτή είναι συνήθως ακίνδυνη.
Επιπλέον, καθώς το ΑΩΤ επιτρέπει την παρουσία μη φιλτραρισμένων βλαβερών ουσιών στην κυκλοφορία του αίματος, μπορεί και εξ αυτού να αυξάνει την πιθανότητα σχηματισμού θρόμβων, γεγονός που επίσης συμβάλλει στον υψηλότερο κίνδυνο για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, αναφέρει η δρ Ning. Ο κίνδυνος ενός ατόμου μπορεί να ενισχυθεί περαιτέρω από πρόσθετους παράγοντες που αυξάνουν τον σχηματισμό θρόμβων. Τέτοιοι παράγοντες είναι η παχυσαρκία, η υπνική άπνοια και η κύηση, καθώς και σπάνιες γενετικές παθήσεις, όπως η ανεπάρκεια πρωτεΐνης C/S και ο παράγοντας V Leiden. Η ακινησία για μεγάλα χρονικά διαστήματα, όπως στη διάρκεια ενός πολύωρου ταξιδιού, μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο σχηματισμού θρόμβων.
Υπό πίεση
Οι καταστάσεις που προκαλούν αλλαγή στην πίεση εντός της θωρακικής κοιλότητας μπορούν να επιταχύνουν τη ροή του αίματος μέσω ενός ΑΩΤ, ευνοώντας τη δίοδο ενός θρόμβου μέσα από το άνοιγμα, προσθέτει η δρ Ning. Η άσκηση ώθησης με κράτημα της αναπνοής –όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, σε μια κίνηση του εντέρου, όταν κάποιος σηκώνει ένα βαρύ αντικείμενο ή την ώρα του τοκετού– μπορεί να αυξήσει αυτό το φαινόμενο.
Τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια που σχετίζονταν με ΑΩΤ αυξήθηκαν στη διάρκεια της πανδημίας της COVID-19, πιθανότατα για δύο λόγους: Πρώτον, η COVID-19 προκαλεί μια φλεγμονώδη απόκριση η οποία ενεργοποιεί το σύστημα πήξης του αίματος στο σώμα. Δεύτερον, τα άτομα που έχουν σοβαρή πνευμονική βλάβη λόγω λοίμωξης έχουν συχνά στον αεραγωγό τους έναν σωλήνα που τα βοηθάει να αναπνέουν. «Οι αλλαγές πίεσης στη διάρκεια της διασωλήνωσης μπορούν να ανοίξουν διάπλατα το ΑΩΤ, ωθώντας ενδεχομένως έναν θρόμβο μέσα στην κυκλοφορία του αίματος», εξηγεί η δρ Ning.
Η διάσταση της άνοιας
Σε ένα άτομο με ΑΩΤ το αίμα περιέχει υψηλότερο επίπεδο ενδεχομένως βλαβερών ουσιών. Με την πάροδο του χρόνου, μια συσσώρευση αυτών των ουσιών μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη αγγειακής άνοιας. Η δρ Ning και οι συνάδελφοί της διερευνούν τους μηχανισμούς πίσω από αυτό το φαινόμενο, αναζητώντας πιθανούς τρόπους αποτροπής του.
Εντοπισμός και αντιμετώπιση των ΑΩΤ
Όταν οι γιατροί υποψιάζονται ότι κάποιος έχει ΑΩΤ –συνήθως μετά από ένα ανεξήγητο αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο– μπορεί να συστήσουν ένα εξειδικευμένο υπερηχογράφημα καρδιάς και μια μελέτη φυσαλίδων. Η μελέτη αυτή περιλαμβάνει τη χορήγηση με ένεση μέσα σε μια φλέβα ενός διαλύματος με φυσαλίδες αέρα. Εάν οι φυσαλίδες φτάσουν στην αριστερή πλευρά της καρδιάς, αυτό υποδηλώνει ότι το άτομο έχει ΑΩΤ. Παρότι τα περισσότερα άτομα δεν χρειάζονται θεραπεία, όσοι έχουν ιστορικό ή υψηλό κίνδυνο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου ή θρόμβων αίματος μπορεί να χρειάζονται αντιθρομβωτικά φάρμακα, όπως ασπιρίνη ή αντιπηκτικά, ή μια ειδική επέμβαση για το κλείσιμο του ανοίγματος.
Τι είναι το ανοικτό ωοειδές τρήμα;
Μέσα στη μήτρα, όλα τα έμβρυα έχουν ένα μικρό άνοιγμα που ονομάζεται ωοειδές τρήμα στο διάφραγμα της καρδιάς, που χωρίζει την αριστερή και τη δεξιά άνω κοιλότητα (τους κόλπους). Το άνοιγμα αυτό επιτρέπει στο αίμα να πραγματοποιεί μια σύντομη παράκαμψη μέσα στην καρδιά, αντί να ακολουθεί τη μεγαλύτερη διαδρομή διαμέσου των πνευμόνων, οι οποίοι δεν λειτουργούν προτού εκτεθούν στον αέρα. Με την πρώτη αναπνοή ενός νεογέννητου, το ωοειδές τρήμα αρχίζει να κλείνει. Συνήθως σφραγίζεται εντελώς μέσα σε λίγους μήνες. Όμως, σε περίπου έναν στους τέσσερις ανθρώπους αυτό δεν συμβαίνει, γεγονός που οδηγεί σε μια παραλλαγή που ονομάζεται ανοικτό ωοειδές τρήμα.
