Καθώς περιηγείστε στον διάδρομο με τα συμπληρώματα διατροφής, είναι πιθανό να προσέξετε κάποια μπουκάλια με χάπια και ζελεδάκια που ισχυρίζονται ότι ενισχύουν το ανοσοποιητικό σας σύστημα. Εάν μάλιστα έχετε μπει ποτέ στον πειρασμό να τα δοκιμάσετε, δεν είστε οι μόνοι: Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι εκατομμύρια Αμερικανοί έχουν χρησιμοποιήσει διατροφικά συμπληρώματα επειδή υποτίθεται ότι χαρίζουν πολλά και διαφορετικά οφέλη.
Μια νέα μελέτη δημοσιεύτηκε την προηγούμενη εβδομάδα στο JAMA Network Open και περιλάμβανε περισσότερους από 15.000 συμμετέχοντες. Διαπιστώθηκε ότι περίπου ένας στους εννιά κατοίκους των ΗΠΑ χρησιμοποίησε συμπληρώματα για να ενισχύσει το ανοσοποιητικό του σύστημα μεταξύ Ιανουαρίου 2017 και Μαρτίου 2020 (Σ.τ.Μ. Σε έρευνα του 2022 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nutrients και στην οποία συμμετείχαν 28.491 Ελληνίδες/Έλληνες άνω των 15 ετών, το 55,5% ανέφερε ότι έχει κάνει χρήση συμπληρώματος διατροφής έστω μία φορά στη ζωή του).
«Το θέμα επανέρχεται συνεχώς», λέει ο δρ Μάικλ Μπεν-Άντερετ, αναπληρωτής ιατρικός διευθυντής Επιδημιολογίας του νοσοκομείου Cedars-Sinai στο Λος Άντζελες, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη. «Υπάρχει στ’ αλήθεια η αίσθηση ότι οι άνθρωποι προσπαθούν να βελτιώσουν την υγεία τους». Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι πολλοί άνθρωποι χρησιμοποίησαν αυτά τα συμπληρώματα χωρίς τη σύσταση κάποιου γιατρού. Όμως, λοιμωξιολόγοι, ερευνητές και οι ειδικοί στα συμπληρώματα αναφέρουν ότι δεν υπάρχουν αρκετές αποδείξεις ότι τα προϊόντα αυτά βοηθούν στ’ αλήθεια.
Τι λέει η επιστήμη;
Τα συμπληρώματα που ισχυρίζονται ότι ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα συνήθως περιέχουν βιταμίνες και μέταλλα απαραίτητα για τη λειτουργία του. Επομένως, δεν είναι παράλογο να πιστεύει κανείς ότι αυτά τα προϊόντα θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αποφυγή κοινών ιογενών λοιμώξεων ή να μετριάσουν τα συμπτώματα όταν κάποιος αρρωστήσει.
Πράγματι ορισμένα θρεπτικά στοιχεία, όπως οι βιταμίνες A, C, D και ο ψευδάργυρος, είναι απαραίτητα για την προστασία από τα μικρόβια και η ανεπάρκειά τους αυξάνει τον κίνδυνο ασθένειας, σύμφωνα με τη δρα Μάχταμπ Τζαφάρι, καθηγήτρια Φαρμακευτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Ίρβαϊν.
Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι στις ΗΠΑ λαμβάνουν τις απαραίτητες βιταμίνες και μέταλλα που χρειάζεται ο οργανισμός τους μέσω μιας ισορροπημένης διατροφής, λέει ο Μπεν-Άντερετ. Γι’ αυτούς τους ανθρώπους δεν υπάρχουν πειστικά στοιχεία ότι τα συμπληρώματα είναι χρήσιμα, προσθέτει.
Υπάρχουν χιλιάδες συμπληρώματα που ισχυρίζονται ότι βοηθούν το ανοσοποιητικό. Κάποια περιέχουν μόνο μία βιταμίνη ή ένα μέταλλο, ενώ άλλα περιλαμβάνουν ένα μείγμα συστατικών. Οι βιταμίνες D, C και ο ψευδάργυρος είναι από τα πιο μελετημένα και διαδεδομένα συστατικά, σύμφωνα με τους ειδικούς, αλλά τα οφέλη τους δεν είναι ακόμη ξεκάθαρα.
Η έρευνα για τη βιταμίνη D παρουσιάζει αντικρουόμενα αποτελέσματα όσον αφορά τη θεραπεία ή το μειωμένο ρίσκο ιογενών λοιμώξεων, όπως το κοινό κρυολόγημα. Μια ανασκόπηση του 2020 διαπίστωσε ότι τα συμπληρώματα δεν προστατεύουν άτομα με φυσιολογικά ή υψηλά επίπεδα βιταμίνης D από ιούς. Ωστόσο, μια ανασκόπηση του 2021 με σχεδόν 50.000 συμμετέχοντες διαπίστωσε ότι η βιταμίνη D μείωσε ελαφρώς τον κίνδυνο οξειών αναπνευστικών λοιμώξεων. (Η συγκεκριμένη ανασκόπηση, όμως, περιλάμβανε συγγραφείς που είχαν λάβει χρηματοδότηση από εταιρείες συμπληρωμάτων.)
Ανασκόπηση του 2020 διαπίστωσε ότι τα συμπληρώματα δεν προστατεύουν άτομα που έχουν φυσιολογικά ή υψηλά επίπεδα βιταμίνης D από ιούς.
Αντίστοιχα ανεπαρκή είναι τα στοιχεία για τη βιταμίνη C και τον ψευδάργυρο. Μια ανασκόπηση του 2013 από τη βιβλιοθήκη Cochrane, με περισσότερους από 11.000 συμμετέχοντες, διαπίστωσε ότι τα συμπληρώματα βιταμίνης C δεν μειώνουν τον κίνδυνο για κρυολόγημα στον γενικό πληθυσμό, αν και σε κάποιες περιπτώσεις μειώνουν τη διάρκεια του κρυολογήματος. Επίσης, μια ανασκόπηση του 2024 από την Cochrane, με πάνω από 8.000 συμμετέχοντες, έδειξε ότι τα συμπληρώματα ψευδαργύρου κάνουν ελάχιστα για να αποτρέψουν το κοινό κρυολόγημα, αν και ενδέχεται να μειώνουν τη διάρκειά του.
Φυτά όπως ο σαμπούκος και η εχινάκεια χρησιμοποιούνται επίσης σε συμπληρώματα για το ανοσοποιητικό. Όμως, σε αντίθεση με τις βιταμίνες και τα μέταλλα, τα φυτικά σκευάσματα δεν είναι απαραίτητα για την υγεία του ανοσοποιητικού και υπάρχουν ακόμα λιγότερα αξιόπιστα ερευνητικά δεδομένα για το αν βοηθούν στην πρόληψη ή στη θεραπεία κοινών ιών, σύμφωνα με τη δρα Τζεν Γουόλ Φόρεστερ, διευθύντρια Ιατρικής Πρόληψης Λοιμώξεων στο UC Health, στο Σινσινάτι. «Μακάρι να υπήρχε μια μαγική λύση», λέει, «αλλά το ανοσοποιητικό είναι πολύπλοκο και τα συμπληρώματα είναι απίθανο να αλλάξουν από μόνα τους τη λειτουργία του».
Γιατί δεν γνωρίζουμε αν βοηθούν;
Είναι δύσκολο να δηλώσουμε με σιγουριά ότι τα συμπληρώματα για το ανοσοποιητικό είναι ωφέλιμα, επειδή υπάρχουν λίγες τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές υψηλού επιπέδου (οι δοκιμές δηλαδή που παρέχουν τα πιο αξιόπιστα αποτελέσματα στην ιατρική έρευνα) οι οποίες αξιολογούν την αποτελεσματικότητά τους, σύμφωνα με τον δρα Πίτερ Κοέν, αναπληρωτή καθηγητή στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, που μελετά την ασφάλεια των διατροφικών συμπληρωμάτων.
Επιπλέον, τα συμπληρώματα διατροφής δεν εγκρίνονται από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) πριν κυκλοφορήσουν στην αγορά. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες μπορούν να πωλούν προϊόντα με συστατικά η αποτελεσματικότητα των οποίων δεν έχει δοκιμαστεί αυστηρά και συνήθως δεν απαιτείται να αποδείξουν στον FDA ότι τα προϊόντα τους περιέχουν αυτά που ισχυρίζονται, αναφέρει ο Κοέν.
Μια μελέτη του 2022 που ανέλυσε 30 συμπληρώματα τα οποία διαφήμιζαν ότι ενισχύουν το ανοσοποιητικό, βρήκε ότι πάνω από τα μισά είχαν ανακριβείς ετικέτες, 13 είχαν λανθασμένη σήμανση και 9 περιείχαν συστατικά που δεν αναγράφονταν στη συσκευασία.
Μιλήστε με επαγγελματία υγείας
«Πρέπει να έχετε μια υγιή δόση σκεπτικισμού όταν διαλέγετε κάτι από το ράφι», επισημαίνει ο Μπεν-Άντερετ. Αν όμως θέλετε να δοκιμάσετε κάποιο συμπλήρωμα, αναζητήστε σφραγίδες ποιότητας από ανεξάρτητους φορείς, όπως το U.S. Pharmacopeia ή το NSF, που ελέγχουν την ποιότητα των συμπληρωμάτων διατροφής, λέει η Τζάφαρι. Επίσης, κάντε μια καλή αναζήτηση στον ιστότοπο του FDA για να διαπιστώσετε εάν ο οργανισμός έχει εκδώσει ποτέ προειδοποιητική επιστολή προς την εταιρεία συμπληρωμάτων για παραπλανητικούς ισχυρισμούς ή προβλήματα στην παραγωγή, προσθέτει. Και μιλήστε με κάποιον επαγγελματία υγείας πριν πάρετε συμπληρώματα. Αυτός μπορεί να εξετάσει το αίμα σας για τυχόν ελλείψεις, να σας ενημερώσει για παρενέργειες και επικίνδυνες δόσεις, καθώς και να σας προειδοποιήσει για επικίνδυνες αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα, σύμφωνα με τη Γουόλ Φόρεστερ.
Αν ο γιατρός σας πει ότι το συμπλήρωμα που θέλετε να δοκιμάσετε είναι γενικά ασφαλές, τότε «μπορείτε απλώς να το δοκιμάσετε», αναφέρει η Γουόλ Φόρεστερ, «αλλά είναι πιθανό ότι απλώς πετάτε τα χρήματά σας».
