Η Katherine Lyman δεν θέλει να βλέπει τους ασθενείς της μόνο όταν φοράνε τη νοσοκομειακή ρόμπα – θέλει να τους παρατηρεί και με τα κανονικά τους ρούχα. Με αυτόν τον τρόπο, η Lyman, γηριατρική νοσηλεύτρια στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Ιατρικό Κέντρο Beth Israel Deaconess, μπορεί να εκτιμήσει άμεσα πόσο βάρος μπορεί να έχει χάσει ένας ηλικιωμένος χωρίς καν να το αντιληφθεί.
Μία από τις παθήσεις που η Lyman προσπαθεί να εντοπίσει είναι η «ανορεξία της γήρανσης», ένα φαινόμενο που περνά απαρατήρητο και το οποίο συχνά έχει πολλές συνέπειες για την υγεία. Σε αυτές περιλαμβάνεται η απώλεια μυϊκής και οστικής μάζας, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ευπάθεια, πτώσεις, καθυστέρηση της ανάρρωσης μετά από μια ασθένεια ή ένα χειρουργείο και πρόωρο θάνατο.
Η ανορεξία της γήρανσης, η οποία δεν πρέπει να συγχέεται με τη νευρογενή ανορεξία (μια διατροφική διαταραχή που δημιουργεί στους ανθρώπους εμμονή σχετικά με το βάρος τους και την τροφή τους), χαρακτηρίζεται από μειωμένη όρεξη, ακόμη και όταν υπάρχει άφθονη τροφή. Η πάθηση αυτή, η οποία πλήττει περίπου το ένα τέταρτο των ηλικιωμένων –και τις γυναίκες συχνότερα από ό,τι τους άνδρες–, συχνά παραβλέπεται από τους γιατρούς. Ακόμη χειρότερα, συχνά γίνεται αποδεκτή ως ένα φυσιολογικό, αναπόφευκτο μέρος της γήρανσης, σύμφωνα με μελέτη του 2019 που δημοσιεύθηκε στο Journal of Nutrition, Health, and Aging.
«Η πρώτη εντύπωση που δίνει μια τέτοια ασθενής είναι αυτή “μιας μικροκαμωμένης γριούλας”, μια φράση που απεχθάνομαι, γιατί υπονοεί πολύ περισσότερα από αυτά που περιγράφει σε ένα πρώτο επίπεδο», σχολιάζει η Lyman. «Ωστόσο, οι άνθρωποι που γίνονται πιο ευπαθείς λόγω της απώλειας βάρους έτσι μοιάζουν. Σαν κάτι εύθραυστο που, όπου να ’ναι, θα σπάσει».
Προσθέτει ωστόσο: «Δεν το θεωρώ κάτι αναπόφευκτο. Είναι συχνό; Ναι. Είναι φυσιολογικό μέρος της γήρανσης; Όχι».
Παράγοντες κινδύνου
Προτού διαγνώσουν ανορεξία της γήρανσης, οι κλινικοί γιατροί αποκλείουν πρώτα άλλες παθήσεις που μπορεί να προκαλούν ακούσια απώλεια βάρους, όπως τον καρκίνο, τα προβλήματα του θυρεοειδούς, τον διαβήτη ή τις γαστρεντερικές διαταραχές. «Δουλειά μας είναι να διεξαγάγουμε μια ιατρική διερεύνηση για να βεβαιωθούμε ότι δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα υγείας», λέει η Lyman.
Aλλοι παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο για ακούσια απώλεια βάρους είναι οι εξής:
• αλλαγές στην όσφρηση και στη γεύση
• προβλήματα κατάποσης
• βραδύτερη πέψη
• φάρμακα που προκαλούν ξηροστομία
• οδοντικά προβλήματα, όπως τερηδόνα ή χαλαρή τεχνητή οδοντοστοιχία
• μείωση της γνωστικής λειτουργίας
• μοναξιά ή κοινωνική απομόνωση
«Υπάρχουν τόσο πολλά μικροπράγματα που μπορούν να συμβάλουν στο πρόβλημα», παρατηρεί η Lyman. «Ανησυχώ όταν κάποιοι λένε ότι η απώλεια βάρους δεν είναι σπουδαίο ζήτημα, γιατί είναι κάτι που δεν θα έπρεπε να αγνοούμε. Η ανορεξία της γήρανσης έχει σοβαρές συνέπειες και πολύ συχνά είναι μια υποκείμενη αιτία που πρέπει να διορθώσουμε, είτε είναι ιατρικής προέλευσης είτε κοινωνικής».
Θεραπεία και πρόληψη
Η άσκηση είναι ο ακρογωνιαίος λίθος στην αντιμετώπιση της ανορεξίας της γήρανσης, καθώς η κίνηση τείνει να κάνει τους ανθρώπους να πεινούν και να διψούν. Επίσης ενισχύει τη μυϊκή μάζα και δύναμη, μειώνοντας τον κίνδυνο ευπάθειας. Επιπλέον, η σωματική δραστηριότητα μειώνει τον κίνδυνο δυσκοιλιότητας – η κίνηση της τροφής κατά μήκος του πεπτικού συστήματος μειώνει την ταχεία ανάπτυξη αίσθησης κορεσμού μετά από κατανάλωση τροφής.
Η σωματική δραστηριότητα πρέπει να περιλαμβάνει τόσο ασκήσεις με αντιστάσεις όσο και ασκήσεις με βάρη, που βοηθούν στην ανάπτυξη των μυών. Αν οι ασθενείς της Lyman ακολουθούν καθιστική ζωή, τους συμβουλεύει να ξεκινήσουν με απλό περπάτημα για μικρά διαστήματα: πέντε λεπτά το πρωί και άλλα πέντε το απόγευμα, με σταδιακή αύξηση της διάρκειας. «Τους λέω ότι δεν έχω κάποιο χάπι που να μπορεί να αντικαταστήσει την κίνηση του σώματος», προσθέτει.
Οι αλλαγές στη διατροφή εστιάζουν στην αύξηση της πρόσληψης πρωτεΐνης, η οποία ενισχύει την ανάπτυξη και τη διατήρηση των μυών, καθώς και τη συνολική υγεία. Η Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη (RDA) στις ΗΠΑ είναι 0,8 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους, αλλά οι ηλικιωμένοι θα πρέπει να θέτουν ως στόχο να καταναλώνουν 1,0 έως 1,2 γραμμάρια άπαχης πρωτεΐνης ανά κιλό σωματικού βάρους. Αυτό σημαίνει ότι ένα ηλικιωμένο άτομο που ζυγίζει 55 κιλά θα πρέπει να προσλαμβάνει με την τροφή τουλάχιστον 55 έως 65 γραμμάρια πρωτεΐνης ημερησίως. Για να αντιμετωπίσετε την ανορεξία της γήρανσης –ή να την αποτρέψετε–, προσπαθήστε να τρώτε τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνη σε όλα τα γεύματα και σνακ, όπως πουλερικά, αυγά, άπαχο κρέας, τόφου και ελληνικό γιαούρτι. Μπορείτε επίσης να προσθέσετε πρωτεΐνη σε μορφή σκόνης σε σμούθις και σε άλλες τροφές για επιπλέον ενίσχυση, αλλά αυτή δεν θα πρέπει να είναι η μοναδική πηγή πρωτεΐνης. Η κατανάλωση σνακ επίσης ενθαρρύνεται.
«Μπορεί κάποιος να βρίσκει απωθητική την ιδέα να τρώει τρία γεύματα. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να τσιμπολογάει συχνά μέσα στην ημέρα», σχολιάζει η Lyman. «Προσπαθήστε να στριμώξετε επιπλέον θερμίδες μέσα στην ημέρα, όποτε μπορείτε».
Μερικές φορές συνταγογραφούνται φάρμακα που διεγείρουν την όρεξη για την αντιμετώπιση της ανορεξίας της γήρανσης, αλλά οι ανεπιθύμητες ενέργειες (οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν παραλήρημα και γαστρεντερικές διαταραχές) μπορεί να μην επιτρέπουν τη συνέχισή τους, επισημαίνει η Lyman. Με μια ολιστική προσέγγιση, όμως, που περιλαμβάνει άσκηση, διατροφή και διατήρηση των κοινωνικών επαφών, οι άνθρωποι μπορούν συνήθως να αποφύγουν την ανορεξία της γήρανσης ή να την κόψουν από τη ρίζα της.
«Αν μπορείτε να αντιστρέψετε την απώλεια βάρους, θα αισθανθείτε πιο δυνατές σωματικά και ψυχολογικά», λέει η Lyman. «Οι άνθρωποι είναι πιο ευτυχισμένοι όταν είναι ανεξάρτητοι».
