Κάθεστε σε ένα παγκάκι στο πάρκο πίνοντας τον καφέ σας, όταν ένας περαστικός ξαφνικά πέφτει στο έδαφος με σπασμούς, συσπάσεις του προσώπου και ρυθμικά τινάγματα των άκρων.
Τι είναι αυτό που συμβαίνει; Πρόκειται πιθανότατα για μια παροξυσμική κρίση, «μια ανωμαλία στο ηλεκτρικό σύστημα του εγκεφάλου, όπου ουσιαστικά ο εγκέφαλος βραχυκυκλώνει», όπως λέει ο νευρολόγος δρ Andrew Cole, ιδρυτής και διευθυντής του Κέντρου Επιληψίας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts General Hospital.
«Είναι μια ηλεκτρική καταιγίδα –αν θέλετε–, όπου οι συνήθεις μηχανισμοί, οι οποίοι επιτρέπουν στον εγκέφαλο να λειτουργεί σωστά, καταρρέουν», λέει ο δρ Cole.
Η συντριπτική πλειονότητα των παροξυσμικών κρίσεων οφείλονται στην επιληψία, μια νευρολογική διαταραχή η οποία προσβάλλει περίπου τρία εκατομμύρια Αμερικανούς 18 ετών και άνω – περίπου το 1% του συνόλου των ενηλίκων, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ. Ωστόσο, πολλά περισσότερα άτομα θα εκδηλώσουν μια παροξυσμική κρίση κάποια στιγμή, η οποία εμφανίζεται για διαφορετικούς λόγους, με τις πιθανότητες να αυξάνονται με τη γήρανση.
«Όλοι έχουμε ένα κατώτατο όριο εκδήλωσης παροξυσμικών κρίσεων, αν και οι περισσότεροι από εμάς δεν το περνάμε ποτέ», εξηγεί ο δρ Cole. «Όμως, υπάρχουν περιστάσεις όπου οι πιθανότητες αυξάνονται».
Eνας μακρύς κατάλογος παραγόντων
Καθώς η επιστήμη του εγκεφάλου εξελίσσεται, ο ορισμός της επιληψίας έχει μετατραπεί σε ένα είδος «κινούμενου στόχου», επισημαίνει ο δρ Cole. Σήμερα, κανείς χαρακτηρίζεται ότι πάσχει από επιληψία εάν έχει «απρόκλητες παροξυσμικές κρίσεις ή τάση προς αυτές», αναφέρει. «Εάν κανείς έχει εμφανίσει μία και μοναδική κρίση, θεωρείται πως πάσχει από επιληψία, εάν οι γιατροί θεωρήσουν ότι υπάρχει 60% και άνω πιθανότητα να εμφανίσει μια δεύτερη κρίση».
Όμως ποικίλοι παράγοντες –ορισμένοι από τους οποίους φαινομενικά ακίνδυνοι– είναι δυνατό να πυροδοτήσουν μια παροξυσμική κρίση, μεταξύ των οποίων:
• υψηλός πυρετός
• κρανιοεγκεφαλική κάκωση
• ακραία αϋπνία
• διακυμάνσεις του σακχάρου αίματος
• κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένου του συνδρόμου στέρησης
• ορισμένα φάρμακα
• εγκεφαλικές λοιμώξεις, όπως μηνιγγίτιδα ή εγκεφαλίτιδα
• εγκεφαλικό επεισόδιο
• εκλαμψία, μια επιπλοκή της εγκυμοσύνης που περιλαμβάνει υπέρταση και οργανικά προβλήματα
Ρόλο παίζει επίσης η ηλικία. Ενώ η επιληψία μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, τα νέα περιστατικά είναι περισσότερο κοινά στην παιδική ηλικία. Η συχνότητα εμφάνισης αυξάνεται ξανά στους ενήλικες 60 ετών και άνω. Σε αυτή την ομάδα, οι παροξυσμικές κρίσεις συχνά συνδέονται με εγκεφαλικό επεισόδιο, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, νόσο Αλτσχάιμερ και όγκους του εγκεφάλου, μεταξύ άλλων αιτίων. «Οφείλονται σε αυτό που ονομάζω συσσώρευση βλαβών που υφίσταται ο εγκέφαλός μας κατά την πορεία της ζωής μας», λέει ο δρ Cole.
Πώς να αντιδράσετε
Οι παροξυσμικές κρίσεις μπορεί να λαμβάνουν διαφορετική μορφή ανάλογα με τον τύπο τους. Οι κλασικές «τονικοκλονικές» κρίσεις (παλαιότερα αναφέρονταν ως «grand mal») «ξεκινούν οπουδήποτε στον εγκέφαλο και ταυτόχρονα, και μοιάζουν με σπασμούς», εξηγεί ο δρ Cole. «Ο ασθενής τρέμει και τινάζεται, και μετά την κρίση έχει υπνηλία ή μπορεί και να μην ανακτήσει άμεσα τις αισθήσεις του».
Η συχνότητα εμφάνισης παροξυσμικής κρίσης αυξάνεται στους ενήλικες 60 ετών και άνω.
Υπάρχουν όμως πολλές παραλλαγές. Κάποιος σε παροξυσμική κρίση μπορεί να εμφανίζει ασυνήθιστες, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, όπως να πλαταγίζει τα χείλη του ή να τραβά τα ρούχα του, να κοιτάζει το άπειρο ή ξαφνικά να μένει άκαμπτος και μετά να τινάζεται. Άλλοι τύποι παροξυσμικών κρίσεων προκαλούν αιφνίδια απώλεια της μυϊκής δύναμης, οδηγώντας σε απώλεια συνείδησης και κατάρρευση.
Αυτές οι επιπτώσεις μπορεί να θέσουν το άτομο σε μεγαλύτερο κίνδυνο από ό,τι η ίδια η παροξυσμική κρίση, κάνοντάς το επιρρεπές σε πτώσεις, κακώσεις στο κεφάλι, εγκαύματα, πνιγμό και άλλους τύπους ατυχημάτων.
Παρ’ όλα αυτά, μπορείτε να βοηθήσετε. Εάν βρεθείτε μπροστά σε κάποιον που υφίσταται παροξυσμική κρίση, ο δρ Cole συνιστά τα παρακάτω βήματα:
Φροντίστε να είναι ασφαλής. «Απομακρύνετε το άτομο από αιχμηρά, καυτά ή παγωμένα αντικείμενα – πράγματα που θα τραυμάτιζαν κάποιον που δεν έχει τις αισθήσεις του και δεν μπορεί να αυτοπροστατευτεί», συμβουλεύει.
Λάβετε μέτρα πρόληψης του πνιγμού. Εάν το άτομο είναι ξαπλωμένο, τοποθετήστε το στο πλευρό του ώστε να διατηρηθεί ελεύθερος ο αεραγωγός του. «Μπορεί να παρατηρήσετε γαργάρισμα ή αφρό από το στόμα, αλλά απαγορεύεται να εισαγάγετε οτιδήποτε εκεί, όπως τα δάκτυλά σας, καθώς υπάρχει περίπτωση να σας δαγκώσει», προειδοποιεί.
Παρατηρήστε τις λεπτομέρειες. Σημειώστε πόσο διαρκεί η κρίση, καθώς και συγκεκριμένες κινήσεις ή συμπεριφορές, ώστε να ενημερώσετε τους γιατρούς αργότερα, εάν χρειαστεί.
Ωστόσο μη βιαστείτε να καλέσετε το 166. Οι περισσότεροι άνθρωποι που εκδηλώνουν παροξυσμικές κρίσεις αντιμετωπίζουν ένα διά βίου πρόβλημα και δεν χρειάζονται επείγουσα φροντίδα.
«Συνήθως, μια παροξυσμική κρίση θα διαρκέσει μόλις ένα με δύο λεπτά, γι’ αυτό μην πανικοβάλλεστε», λέει ο δρ Cole. «Η πλειονότητα των ατόμων που ίσως δείτε να εκδηλώνουν μια παροξυσμική κρίση πιθανότατα λαμβάνουν ιατρική φροντίδα». Όμως, εάν η κρίση δεν σταματά και διαρκεί περισσότερο από τρία λεπτά, τότε είναι ώρα να καλέσετε το 166.
