Πολύ μεγάλη αύξηση των κρουσμάτων κοκκύτη καταγράφεται φέτος στη χώρα μας, η οποία και ακολουθεί το μεγάλο κύμα πολλαπλασιασμού των κρουσμάτων σε Ευρώπη και ΗΠΑ.
Σημειώνεται πως ο κοκκύτης δεν είναι ιός αλλά οξεία μικροβιακή λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος, η οποία οφείλεται στον αιμόφιλο του κοκκύτη (Bordetella pertussis) και προλαμβάνεται με τον εμβολιασμό.
Σύμφωνα με τα δεδομένα του ΕΟΔΥ, έως την 1η Δεκεμβρίου, δηλαδή τους πρώτους 11 μήνες του έτους, είχαν καταγραφεί 438 κρούσματα. Σημειώνεται πως το 2023 είχαν καταγραφεί μόλις 9 κρούσματα. Το 32,3% των φετινών κρουσμάτων αφορούν βρέφη κάτω του 1 έτους, το 16% παιδιά και εφήβους 10-17 ετών και το 15,6% βρέφη έως 2 μηνών.
Χαρακτηριστικό της φετινής έξαρσης του κοκκύτη είναι το γεγονός ότι σε διάστημα 16 χρόνων (2004 – 2020) είχαν δηλωθεί 509 κρούσματα. Επίσης, τους 11 πρώτους μήνες του 2024 καταγράφηκαν δύο θάνατοι βρεφών κάτω των 2 μηνών.
Στον ΕΟΔΥ είχε σημάνει συναγερμός από τον περασμένο Απρίλιο. Τότε με ανακοίνωσή του ο οργανισμός ανέφερε πως «τους τελευταίους μήνες αρκετές χώρες της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και η χώρα μας, καταγράφουν αύξηση των κρουσμάτων κοκκύτη». Στις 21/3/2024 στην εβδομαδιαία αναφορά του ΕΟΔΥ αναφερόταν πως από τις αρχές του έτους 2024 είχαν καταγραφεί 54 κρούσματα μεταξύ των οποίων τα 11 αφορούσαν βρέφη ηλικίας κάτω του έτους. Στα τέλη του περασμένου Ιουνίου τα κρούσματα είχαν αυξηθεί σε 264.
Πού οφείλεται η αύξηση
Σύμφωνα με την καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, δεν γνωρίζουμε τους πραγματικούς λόγους για τους οποίους υπάρχουν υφέσεις και εξάρσεις του κοκκύτη. «Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι αυτή τη στιγμή, έξαρση του βακτηρίου σημειώνεται σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, ειδικά στις βόρειες ευρωπαϊκές αλλά και στις ΗΠΑ. Στη Γαλλία καταγράφεται η μεγαλύτερη επιδημία εδώ και 25 χρόνια, με 35.000 επιβεβαιωμένα εργαστηριακά κρούσματα ενώ έχουν χάσει τη ζωή τους και 22 παιδιά. Τα 20 ήταν κάτω της ηλικίας του ενός έτους» σημειώνει η κ. Ψαλτοπούλου.
Ο κοκκύτης είναι μια ασθένεια που ταλαιπωρεί για καιρό τον ασθενή. «Το χαρακτηριστικό του είναι ο παροξυσμικός βήχας, ο οποίος συνεχίζει να υπάρχει και μετά την υποχώρηση των συμπτωμάτων, για αυτό και κάνουμε λόγο για τον “βήχα των 100 ημερών”».
Δυνητικές επιδημίες ή και πανδημία
Η κ. Ψαλτοπούλου τονίζει πως τον περασμένο Αύγουστο, ο ΠΟΥ ανακοίνωσε πως μελετούνται 30 παθογόνα, κυρίως ιοί, αλλά και βακτήρια, τα οποία μπορούν δυνητικά να μας δώσουν επιδημίες ή και πανδημία. Ανάμεσα σε αυτά, βρίσκονται η Νόσος Μpox, η οικογένεια των SARS κορωνοϊών αλλά και η γρίπη των πτηνών η οποία, σύμφωνα με την κ. Ψαλτοπούλου, «είναι μεγάλο πρόβλημα. Βλέπουμε τη μετάβασή της, από τα άγρια πτηνά στις αγελάδες και από τις αγελάδες ή και άλλα ζώα στον άνθρωπο».
«Η κλιματική αλλαγή, η αύξηση της θερμοκρασίας, η ρύπανση του περιβάλλοντος και η αστικοποίηση του πληθυσμού φαίνεται πως έχουν επίδραση στην επανεμφάνιση και εξάπλωση υπαρχουσών ασθενειών και στη μεταφορά άλλων από τα ζώα, στον άνθρωπο» υπογραμμίζει η κ. Ψαλτοπούλου.
Ειδικά, για το μεγάλο άλμα του κοκκύτη υπάρχουν και άλλες εξηγήσεις.
Σύμφωνα με την καθηγήτρια του ΕΚΠΑ, «φαίνεται πως ανά περιόδους υπάρχει μικρότερη εμβολιαστική κάλυψη στον παιδικό πληθυσμό. Επίσης, ειδικά στον κοκκύτη υπάρχει μια φθίνουσα ανοσία με το πέρασμα του χρόνου. Το αποτέλεσμα είναι κάποιοι άνθρωποι, ειδικά οι ανοσοκατεσταλμένοι ή οι πιο μεγάλοι σε ηλικία, να είναι πιο ευπαθείς στο βακτήριο. Η ανοσία έπεσε περαιτέρω στην πανδημία. Επίσης, έρευνες δείχνουν πως το γονίδιο του βακτηρίου φαίνεται να έχει διαφοροποιηθεί, γεγονός που σχετίζεται με την αύξηση των κρουσμάτων. Και φυσικά τα ταξίδια και οι ραγδαία αυξανόμενες μετακινήσεις των πολιτών ειδικά στη μετά COVID εποχή αύξησαν τα κρούσματα».
Η κ. Ψαλτοπούλου τονίζει ακόμα το πρόβλημα της εμβολιαστικής διαφυγής στο εμβόλιο για Διφθερίτιδα -Τέτανο – Κοκκύτη (DTP ή DTaP) από τους ενήλικες αλλά και από πληθυσμιακές ομάδες όπως οι Ρομά και οι μετανάστες. Σημαντικό ποσοστό των δηλωθέντων κρουσμάτων, την περίοδο 2004-2023, αφορούσε Ρομά (30,4%, n=158) κυρίως παιδιά 0-14 ετών. Σημειώνεται πως μετά τον εμβολιασμό στην παιδική ηλικία, οι ενήλικες πρέπει να τον επαναλαμβάνουν κάθε 10 χρόνια.
Οπως όμως σημειώνει η κ. Ψαλτοπούλου, «δυστυχώς πολύ λίγοι ενήλικες στην Ελλάδα τηρούν αυτή τη σύσταση. Χρειάζεται μια νέα καμπάνια ενημέρωσης για το εμβόλιο. Και χρειάζεται να πούμε και σε όλες τις εγκυμονούσες πως ειδικά στο β΄ τρίμηνο της εγκυμοσύνης πρέπει να εμβολιαστούν οπωσδήποτε για τον κοκκύτη, για να προφυλάξουν τα μωρά τους».
Τέλος, η καθηγήτρια Ψαλτοπούλου υπογραμμίζει πως πρέπει να υπάρξει αφύπνιση για το θέμα στην παγκόσμια κοινότητα. «Οι χώρες πρέπει να επενδύσουν στην καλύτερη διάγνωση και οι φαρμακευτικές εταιρείες να προσανατολιστούν στο κατάλληλο αντιικό φάρμακο και τον ακόμα πιο αποτελεσματικό εμβολιασμό για να αντιμετωπίσουμε έγκαιρα την εξάπλωση του κοκκύτη».
Ερωτήσεις και απαντήσεις για τον κοκκύτη
Η Ελληνική Εταιρεία Λοιμώξεων έχει εκδώσει ένα χρήσιμο μικρό εγχειρίδιο για τον κοκκύτη
Τι είναι ο κοκκύτης;
Ο κοκκύτης είναι λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος που οφείλεται σε ένα βακτηρίδιο, τον αιμόφιλο του κοκκύτη (Bordetella pertussis). Η λοίμωξη από κοκκύτη συνήθως παρουσιάζει 3 στάδια. Το πρώτο, το οποίο διαρκεί 1-2 εβδομάδες, χαρακτηρίζεται από έντονη καταρροή και ενδεχομένως άτυπο, νυχτερινό κυρίως, βήχα. Ακολουθεί το δεύτερο στάδιο με διάρκεια 1-6 εβδομάδες και έντονα επεισόδια παροξυσμικού βήχα. Το στάδιο της αποδρομής διαρκεί 2-3 εβδομάδες και εκδηλώνεται με ηπιότερους παροξυσμούς βήχα.
Πώς μεταδίδεται ο κοκκύτης;
Ο κοκκύτης μεταδίδεται αερογενώς με σταγονίδια ή με άμεση επαφή με τις εκκρίσεις του αναπνευστικού συστήματος. Ο χρόνος επώασης της νόσου είναι συνήθως 7-10 ημέρες. Η μεταδοτικότητα μεταξύ των επίνοσων μη εμβολιασμένων ατόμων υπολογίζεται στο 80%. Οι ασθενείς με κοκκύτη είναι μεταδοτικοί από την έναρξη του καταρροϊκού σταδίου και για 2-3 εβδομάδες. Η θεραπεία με αντιβιοτικά μειώνει τη μεταδοτικότητα και την εξαλείφει μετά την πάροδο τουλάχιστον 5 ημερών.
Γιατί ανησυχούμε για τον κοκκύτη;
Ο κοκκύτης κάνει εξάρσεις κάθε 4 χρόνια περίπου και αποτελεί σοβαρή ασθένεια κυρίως για τα βρέφη. Εκτός από λοίμωξη του αναπνευστικού μπορεί να προκαλέσει δευτεροπαθή πνευμονία, εγκεφαλοπάθεια, σπασμούς, εστιακά νευρολογικά συμπτώματα, ωτίτιδα, αφυδάτωση και κάκωση πλευρών από τον συνεχή έντονο βήχα. Οι θάνατοι που προκαλούνται από τον κοκκύτη στο 90% αφορούν βρέφη μικρότερα των 6 μηνών.
Πώς μπορεί να προληφθεί;
Με την έγκαιρη και πλήρη εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού. Τα βρέφη εμβολιάζονται από την ηλικία των 2 μηνών με βάση το εγκεκριμένο εμβολιαστικό πρόγραμμα. Οι ενήλικες θα πρέπει να κάνουν μία αναμνηστική δόση κάθε 10 χρόνια. Ειδική περίπτωση αφορούν οι έγκυες γυναίκες που πρέπει να εμβολιάζονται σε κάθε κύηση μεταξύ 27 και 36 εβδομάδων.
Πώς ο εμβολιασμός των εγκύων βοηθά στην πρόληψη του κοκκύτη;
Η χορήγηση μίας αναμνηστικής δόσης κατά την κύηση αυξάνει τα αντισώματα στο αίμα της μητέρας. Τα IgG αντισώματα διέρχονται μέσω του πλακούντα στο έμβρυο με αποτέλεσμα το νεογνό κατά τη γέννηση να διαθέτει παθητική ανοσία. Τα αντισώματα αυτά προστατεύουν το νεογνό μέχρι να ξεκινήσει τον εμβολιασμό στους 2 μήνες ζωής.
Για ποιο λόγο υπάρχει επιδημική έξαρση στην Ελλάδα τους τελευταίους μήνες;
Η υπέρμετρη αύξηση μπορεί να αποδοθεί τόσο στα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού των γυναικών κατά την κύηση όσο και στα χαμηλά ποσοστά χορήγησης αναμνηστικών δόσεων στον γενικό πληθυσμό.
