Η ζαλάδα μπορεί να είναι μια εμπειρία που προκαλεί ταραχή και φόβο. Ένα επεισόδιο ζάλης μπορεί να διαρκέσει μόνο μερικά δευτερόλεπτα ή να επιμένει για λίγα λεπτά ή και περισσότερα. Μπορεί να πρόκειται για ένα μεμονωμένο επεισόδιο, αλλά σε κάποιους ανθρώπους τα επεισόδια επαναλαμβάνονται, ιδίως κατά τη διάρκεια ορισμένων δραστηριοτήτων.
Όμως, τι σημαίνει ότι αισθάνεστε ζάλη; Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να εκφράσουν τι τους συμβαίνει όταν λένε ότι αισθάνονται ζαλάδα, γιατί μπορεί να εμπεριέχει ποικίλες αισθήσεις. Μια κοινή αίσθηση είναι η τάση λιποθυμίας, μια άλλη είναι η εντύπωση ότι όλα γυρίζουν, μαζί με αστάθεια.
Τάση λιποθυμίας
Είναι η αίσθηση αδυναμίας, σαν να πρόκειται να χάσετε τις αισθήσεις σας. Συχνά οφείλεται σε πτώση της αρτηριακής πίεσης. Εάν καθίσετε ή ξαπλώσετε γρήγορα, η τάση λιποθυμίας θα περάσει σε λίγα λεπτά. Να μερικά κοινά αίτια αυτού του φαινομένου:
Βαγοοτονικό αντανακλαστικό. Αυτή είναι η πιο συνηθισμένη αιτία λιποθυμίας. Ο αντίστοιχος αγγλικός όρος, «vasovagal response», αποτελείται από το «vaso», που αναφέρεται στη ροή του αίματος και στην πίεση, και το «vagal», που περιγράφει τη δράση του πνευμονογαστρικού νεύρου (vagus nerve), το οποίο δίνει σήμα στην καρδιά να χτυπάει πιο αργά. Κανονικά, όταν η αρτηριακή πίεση αρχίζει να μειώνεται, η καρδιά χτυπά γρηγορότερα για αντιστάθμιση.
Όμως με την εκδήλωση του βαγοτονικού ή παρασυμπαθητικοτονικού αντανακλαστικού, η καρδιακή συχνότητα επιβραδύνεται ενώ πέφτει η αρτηριακή πίεση, γεγονός που μειώνει τη ροή αίματος στον εγκέφαλο. H κατάσταση αυτή μπορεί να παρουσιαστεί στον καθένα εξαιτίας ενός ψυχολογικού ή σωματικού σοκ. Εάν δεν καθίσετε ή δεν ξαπλώσετε αμέσως, μπορεί να χάσετε τις αισθήσεις σας και να πέσετε.
Ορθοστατική υπόταση. Αυτό συνήθως συμβαίνει όταν σηκώνεστε απότομα. Όταν είστε όρθιος, η βαρύτητα μεταφέρει περισσότερο από το αίμα σας προς τα πόδια. Ο οργανισμός σας κανονικά αντισταθμίζει την κατάσταση δίνοντας σήμα στα αιμοφόρα αγγεία να συσταλούν και στην καρδιά σας να λειτουργήσει πιο εντατικά και γρήγορα ως αντλία, ώστε να αποκαταστήσει την παροχή αίματος στο κεφάλι σας. Ωστόσο, με την ορθοστατική υπόταση, η αρτηριακή πίεση πέφτει και παραμένει σε χαμηλότερο επίπεδο από ό,τι θα έπρεπε, και η καρδιακή συχνότητά σας δεν επιταχύνει αντισταθμιστικά, προκαλώντας έτσι την τάση για λιποθυμία. Και σε αυτή την περίπτωση η ζάλη θα υποχωρήσει εάν ξαπλώσετε.
Αφυδάτωση. Η αφυδάτωση εμφανίζεται όταν δεν καταναλώνετε αρκετά υγρά. Ο όγκος του αίματός σας μειώνεται απότομα, μειώνοντας και την αρτηριακή σας πίεση. Αντίθετα με τη νευρογενή απόκριση και την ορθοστατική υπόταση, η καρδιακή συχνότητά σας αυξάνεται. Ωστόσο, μπορεί αυτό να μην είναι αρκετό ώστε να σας εμποδίσει να αισθανθείτε τάση για λιποθυμία.
Υπογλυκαιμία (χαμηλό σάκχαρο αίματος). Τα άτομα με διαβήτη, ιδίως όσοι λαμβάνουν ινσουλίνη, είναι πολύ επιρρεπή στην υπογλυκαιμία. Επίσης ορισμένα άτομα χωρίς διαβήτη παρουσιάζουν ευαισθησία όταν το επίπεδο σακχάρου αίματος πέφτει, ακόμη κι αν η ίδια η τιμή του σακχάρου τους παραμένει στο φυσιολογικό εύρος. Η υπερβολική άσκηση, η ελάχιστη τροφή ή υδατάνθρακες, η παράλειψη ή η καθυστέρηση ενός γεύματος ή ένας συνδυασμός αυτών των παραγόντων μπορεί να προκαλέσει μείωση του επιπέδου του σακχάρου αίματος.
Φάρμακα. Η μεγάλη πλειονότητα των φαρμάκων αναφέρουν στις πιθανές παρενέργειές τους τη ζάλη ή την τάση για λιποθυμία.
Καρδιολογικά προβλήματα. Ένας μη φυσιολογικός καρδιακός ρυθμός ή ένας υπερβολικά αργός ή γρήγορος ρυθμός είναι δυνατό να μειώσουν τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο, προκαλώντας τάση λιποθυμίας. Εάν χάσετε τις αισθήσεις σας ή συνεχίζετε να αισθάνεστε ζάλη ενώ είστε ξαπλωμένος, ζητήστε άμεσα ιατρική συμβουλή.
Αίσθηση ότι όλα γυρίζουν
Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να αισθάνεστε ότι το σώμα σας ή ο χώρος γύρω σας περιστρέφονται. Μπορεί να νιώθετε ότι χάνετε την ισορροπία σας, συχνά σε συνδυασμό με αίσθημα ναυτίας. Τα επεισόδια μπορεί να διαρκούν λιγότερο από ένα λεπτό ή για μία ή δύο ημέρες, ενώ μπορεί να επανεμφανίζονται. Συνήθως χαρακτηρίζονται ως κάποιου τύπου ίλιγγος. Παραδείγματος χάριν:
Καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσης (ΚΠΙΘ). Αυτός ο τύπος ιλίγγου παρουσιάζεται όταν μικροσκοπικοί κρύσταλλοι ασβεστίου (ωτόλιθοι) απελευθερώνονται από ένα κυστίδιο βαθιά μέσα στο αυτί και ταξιδεύουν σε γειτονικούς σωλήνες, επιπλέοντας στο υγρό που βρίσκεται εκεί. Όταν το κεφάλι σας κινείται, οι μετατοπισμένοι κρύσταλλοι κινούνται επίσης, στέλνοντας σήμα στον εγκέφαλο και προκαλώντας την αίσθηση περιστροφής.
Λαβυρινθίτιδα ή αιθουσαία νευρίτιδα. Αυτοί οι δύο όροι αναφέρονται σε φλεγμονή, συνήθως από ιογενή λοίμωξη, του έσω ωτός (λαβυρινθίτιδα) ή στο νεύρο του αυτιού που είναι υπεύθυνο για την ισορροπία (νευρίτιδα). Τα συμπτώματα ιλίγγου μπορεί να είναι πολύ παρόμοια, αλλά, όταν συνυπάρχει ένας βαθμός βαρηκοΐας, συνήθως πρόκειται για λαβυρινθίτιδα.
Αναζητώντας λύσεις
Όταν αισθάνεστε ζαλάδα, θα πρέπει καταρχάς να ξαπλώσετε ή τουλάχιστον να καθίσετε με τα πόδια ψηλά και να κρατήσετε το κεφάλι σας ακίνητο. Εάν γρήγορα αισθανθείτε καλύτερα και η ζαλάδα δεν επανέλθει αφού σηκωθείτε και κινηθείτε, είναι συνήθως καθησυχαστικό. Ωστόσο, εάν τα συμπτώματα επιμένουν ή επανεμφανίζονται, το καλύτερο είναι να αναζητήσετε ιατρική συμβουλή και να κανονίσετε ένα ραντεβού. Μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπιστεί το συγκεκριμένο αίτιο της συνεχιζόμενης ή συχνής ζάλης, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει μια διαγνωστική εξέταση που να απαντά στο ερώτημα. Μια λύση είναι να εξετάσετε, σε συνεργασία με τον γιατρό σας, παράγοντες όπως το στρες, η μακρά COVID-19, η έλλειψη ύπνου και πολλές άλλες πιθανότητες. Στον επίμονο ή επανεμφανιζόμενο ίλιγγο, ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει ένα μη συνταγογραφούμενο φάρμακο. Μερικά παραδείγματα είναι η διμενυδρινάτη και η μεκλοζίνη, οι οποίες βοηθούν με το αίσθημα ναυτίας. Για την ΚΠΙΘ, ο γιατρός σας μπορεί να κινήσει το κεφάλι και το σώμα σας ακολουθώντας μια αλληλουχία θέσεων, γνωστές ως χειρισμός Epley, ώστε να επανατοποθετήσει τους ελεύθερους κρυστάλλους.
Το πιο σημαντικό είναι να αναφέρετε πάντοτε οποιοδήποτε άλλο σχετιζόμενο νέο σύμπτωμα, όπως πονοκεφάλους, ανορεξία, απώλεια βάρους ή νυχτερινή εφίδρωση, που μπορεί να αποτελούν ένδειξη κάποιας σοβαρής πάθησης.
