Η χοληστερόλη, ένα κηρώδες, υποκίτρινο λίπος, ταξιδεύει μέσω της κυκλοφορίας του αίματος μέσα σε μικροσκοπικά, καλυμμένα με πρωτεΐνη σωματίδια που ονομάζονται λιποπρωτεΐνες και αναμειγνύονται εύκολα με το αίμα. Ο οργανισμός σας χρειάζεται τη χοληστερόλη για να δημιουργεί κυτταρικές μεμβράνες, να παράγει ορμόνες και να συνθέτει βιταμίνη D, μεταξύ άλλων. Αν όμως προσπαθείτε να αποφύγετε την καρδιοπάθεια, θα πρέπει να παρακολουθείτε τις τιμές της χοληστερόλης στο αίμα, ιδίως της χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνης (LDL), της «κακής» χοληστερόλης. Η υπερβολική ποσότητα LDL στην κυκλοφορία του αίματος συμβάλλει στη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας που φράσσει τις αρτηρίες, αυξάνοντας τον κίνδυνο για καρδιακή προσβολή.
Η εξέταση χοληστερόλης (ονομάζεται και λιπιδικό προφίλ) περιλαμβάνει επίσης την υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (HDL) – δείτε τις συνιστώμενες τιμές στον παρακάτω πίνακα. Η HDL αναφερόταν για πολύ καιρό ως «καλή» χοληστερόλη, βάσει μελετών παρατήρησης που χρονολογούνταν εδώ και δεκαετίες και έδειχναν ότι τα άτομα με υψηλό επίπεδο HDL έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρδιαγγειακή νόσο.
Η υπερβολική ποσότητα LDL στην κυκλοφορία του αίματος συμβάλλει στη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας που φράσσει τις αρτηρίες, αυξάνοντας τον κίνδυνο για καρδιακή προσβολή.
Ωστόσο, οι επιστημονικές γνώσεις για την HDL εξελίχθηκαν τα επόμενα χρόνια και πολλοί καρδιολόγοι τώρα πιστεύουν ότι η HDL ίσως έχει μόνο βοηθητικό ρόλο και δεν αποτελεί έναν καλό παράγοντα που συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου καρδιοπάθειας. «Τα υψηλότερα επίπεδα HDL συνδέονται στενά με συμπεριφορές όπως η υγιεινή διατροφή και η τακτική άσκηση», αναφέρει ο δρ Stephen Wiviott, καρδιολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital.
Τα απορρίμματα και η HDL
Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης ότι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η HDL και ο ρόλος της στον οργανισμό είναι πιο πολύπλοκοι από ό,τι πίστευαν κάποτε. «Η HDL παρομοιάζεται συχνά με απορριμματοφόρο του σώματος, γιατί προσλαμβάνει την περίσσεια χοληστερόλης (τα απορρίμματα) από την κυκλοφορία του αίματος και τις αρτηρίες και τη μεταφέρει στο ήπαρ, όπου ανακυκλώνεται ή απορρίπτεται», εξηγεί ο δρ Wiviott. Αυτό ήταν το σκεπτικό πίσω από τη δημιουργία πειραματικών φαρμάκων που αύξαναν εντυπωσιακά το επίπεδο της HDL: από 60 έως 100%.
Κατά την τελευταία δεκαετία, μεγάλες κλινικές μελέτες έλεγξαν πέντε από αυτά τα φάρμακα (γνωστά ως αναστολείς CEPT) σε άτομα με χαμηλό επίπεδο HDL. Όμως, παρόλο που τα φάρμακα αύξαναν με αξιοπιστία το επίπεδο HDL, δεν επιτύγχαναν τον πλέον σημαντικό στόχο: την αποτροπή των καρδιακών προσβολών, των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και άλλων επιπλοκών των φραγμένων αρτηριών. Έτσι οι επιστήμονες σκέφτηκαν ότι ίσως δεν ήταν ο αριθμός των απορριμματοφόρων που είχε σημασία, αλλά το πόσο καλά συνέλεγαν τα απορρίμματα. Δηλαδή, ίσως τα φάρμακα αύξαναν το λάθος είδος HDL χοληστερόλης.
Αποδεικνύεται ότι υπάρχουν διάφορα σχήματα και μεγέθη HDL. Ορισμένοι τύποι HDL είναι σφαιρικοί, ενώ άλλοι έχουν σχήμα ντόνατ. Κάποιοι τύποι είναι πολύ καλοί στο να προσλαμβάνουν την περίσσεια χοληστερόλης από την LDL και τα τοιχώματα των αρτηριών (μια διαδικασία που αναφέρεται ως αντίστροφη μεταφορά χοληστερόλης), ενώ άλλοι δεν είναι.
Ένα καλύτερο απορριμματοφόρο;
Πώς θα σας φαινόταν αν είχατε ένα βασισμένο στην HDL φάρμακο, ειδικά σχεδιασμένο για να βελτιώνει την αντίστροφη μεταφορά χοληστερόλης; Φανταστείτε το ως ένα άδειο απορριμματοφόρο, με έναν καλύτερο κομποστοποιητή απορριμμάτων. Όταν όμως οι ερευνητές έλεγξαν τέσσερις εβδομαδιαίες εγχύσεις ενός πειραματικού φαρμάκου αυτού του τύπου σε περισσότερα από 18.200 άτομα που είχαν πρόσφατα επιβιώσει από καρδιακή προσβολή, δεν αποδείχθηκαν καλύτερες από το εικονικό φάρμακο στην πρόληψη της καρδιακής προσβολής, του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου ή του θανάτου, όπως περιγράφεται σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 2 Μαΐου 2024 στο The New England Journal of Medicine. «Πρόκειται για άλλο ένα σημείο αναφοράς που δείχνει ότι η στόχευση της HDL με φάρμακα μπορεί να μην είναι χρήσιμη», αναφέρει ο δρ Wiviott.
Ωστόσο, τα ευρήματα αυτά δεν πρέπει να αποσπούν την προσοχή σας από τους παράγοντες που μπορείτε να ελέγξετε. Πιο συγκεκριμένα, φροντίστε η LDL σας να είναι κάτω από 100 χιλιοστόγραμμα ανά δεκατόλιτρο (mg/dL) ή ακόμη χαμηλότερη αν έχετε καρδιοπάθεια (βλ. σελ. 1 για συμβουλές σχετικά με τις μεθόδους μείωσης της LDL). Αυτό ισχύει ακόμη και αν έχετε υψηλό επίπεδο HDL, κάτι το οποίο δεν θα πρέπει να θεωρείται καθησυχαστικό ή λόγος να αγνοήσετε μια αυξημένη τιμή LDL, επισημαίνει ο δρ Wiviott.
