Η επόμενη μέρα μετά από μια διάγνωση καρδιακής προσβολής ή καρδιοπάθειας μπορεί να είναι δύσκολη – όχι μόνο για τους ασθενείς, αλλά και για τους κοντινούς τους ανθρώπους. Ο φόβος, η ανησυχία και η θλίψη είναι φυσιολογικές και αναμενόμενες αντιδράσεις για όλους τους εμπλεκoμένους. Κατά την περίοδο ανάρρωσης, αλλά και μετά από αυτήν, συχνά απαιτούνται μεγάλες προσαρμογές στον τρόπο ζωής – κυρίως αλλαγές στη διατροφή και την άσκηση. Η διαχείριση των πρόσθετων ιατρικών ραντεβού και εξετάσεων, σε συνδυασμό με τη νέα φαρμακευτική αγωγή, αυξάνουν ακόμη περισσότερο τις δυσκολίες.
«Έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα που επιβιώνουν από καρδιακή προσβολή έχουν καλύτερη εξέλιξη εάν έχουν κάποιον να τα στηρίζει», δηλώνει η Gisele Bousquet, διευθύντρια του Προγράμματος Καρδιακής Αποκατάστασης στο Foxborough της Μασαχουσέτης, στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital. Η οικογένεια και οι φίλοι συνήθως θέλουν να βοηθήσουν, αλλά δεν γνωρίζουν πάντα πώς να το κάνουν. Είναι εύκολο να μάθεις πόσο αλάτι πρέπει να τρώει κάποιος ή πόση άσκηση χρειάζεται. Το να εφαρμόσεις όμως και να ενθαρρύνεις αυτές τις αλλαγές –ιδίως σε περιόδους αυξημένου άγχους και στρες– είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.
Προτείνουμε τρία πράγματα που μπορεί να φανούν χρήσιμα σε όσους φροντίζουν τέτοια άτομα:
1. Μάθετε αν το αγαπημένο σας πρόσωπο είναι κατάλληλο για καρδιακή αποκατάσταση (βλ. «Ποιος είναι κατάλληλος για καρδιακή αποκατάσταση;»).
2. Ρωτήστε το αγαπημένο σας πρόσωπο ποιοι είναι οι στόχοι του και πώς μπορείτε να βοηθήσετε.
3. Αναγνωρίστε και μοιραστείτε τα συναισθήματά σας.
Καρδιακή αποκατάσταση:
Ο ρόλος των φροντιστών
Η καρδιακή αποκατάσταση είναι ένα πρόγραμμα 12 εβδομάδων που διδάσκει στους συμμετέχοντες τις βασικές αρχές ενός τρόπου ζωής που είναι υγιεινός για την καρδιά και περιλαμβάνει άσκηση υπό επίβλεψη. Κατά κανόνα, οι συμμετέχοντες συναντώνται έως τρεις φορές την εβδομάδα για άσκηση, εκπαίδευση και μείωση του στρες. «Ενθαρρύνουμε πάντοτε τα μέλη της οικογένειας να έρχονται στις εκπαιδευτικές συνεδρίες», αναφέρει η Bousquet. Η συμμετοχή στο πρόγραμμα έχει συνήθως μεγαλύτερη επιτυχία όταν οι ασθενείς συνοδεύονται από έναν δικό τους άνθρωπο, ιδίως εάν αυτός ο άνθρωπος αφιερώνει χρόνο για την ευεξία τους, προσθέτει.
Γενικά, η μεγαλύτερη βοήθεια απαιτείται σε σχέση με τη δίαιτα και τη διατροφή. Οι διατροφικές επιλογές είναι βαθιά ριζωμένες στις πολιτισμικές και κοινωνικές συνήθειες και είναι δύσκολο να αλλάξουν. Πολλοί Αμερικανοί βασίζονται στα έτοιμα γεύματα, τα οποία είναι γεμάτα αλάτι, κορεσμένο λίπος και ζάχαρη – ακριβώς αυτά που οι καρδιοπαθείς πρέπει να αποφεύγουν. Στη μία συνεδρία μαθαίνετε τι πρέπει να κάνετε όταν γευματίζετε έξω. Σε άλλη μαθαίνετε πώς να τροποποιείτε τις αγαπημένες σας συνταγές για να τις κάνετε πιο υγιεινές (για παράδειγμα, να χρησιμοποιείτε ελαιόλαδο αντί για βούτυρο και να αντικαθιστάτε το αλάτι με βότανα ή μπαχαρικά). Είναι πολύ πιο εύκολο για τους ασθενείς όταν η οικογένειά τους καταλαβαίνει τέτοιες αλλαγές και τους ακολουθεί σε αυτές. Το καλύτερο δυνατό σενάριο είναι αυτό στο οποίο οι σύντροφοι μαγειρεύουν μαζί υγιεινά γεύματα.
Οι τεχνικές διαχείρισης του στρες, όπως η γιόγκα και οι ασκήσεις αναπνοών, είναι επίσης μέρος του προγράμματος καρδιακής αποκατάστασης. Όπως και με το μαγείρεμα, είναι ωραία να μοιράζεστε αυτές τις δραστηριότητες μαζί με κάποιον άλλο. Ένας από τους ασθενείς της Bousquet κατέβασε μια εφαρμογή για smartphone η οποία παρέχει οδηγίες για τεχνικές μείωσης του στρες βασισμένες στην ενσυνειδητότητα και τις εφαρμόζει μαζί με τη σύζυγό του. Ένας άλλος άρχισε να παρακολουθεί τα μαθήματα γιόγκα της γυναίκας του στο Zoom – κάτι που πιθανότατα δεν θα είχε αναζητήσει ποτέ από μόνος του, σχολιάζει η Bousquet.
Οι συνοδοί δεν έρχονται στις συνεδρίες άσκησης της καρδιακής αποκατάστασης, αλλά μπορούν να προσφέρουν στήριξη κανονίζοντας ραντεβού για άσκηση εκτός του προγράμματος. «Συχνά λέω στους ασθενείς μου ότι είναι πολύ πιο πιθανό να τηρήσουν ένα ραντεβού με έναν άνθρωπο παρά με τον κυλιόμενο διάδρομο», παρατηρεί η Bousquet.
Ρωτάτε, μη δίνετε διαταγές
Τι γίνεται όταν το αγαπημένο σας πρόσωπο δεν είναι πρόθυμο να κάνει τις συνιστώμενες αλλαγές; Είναι φυσικό να αναστατώνεστε όταν το βλέπετε να κάνει κακές επιλογές. Ωστόσο, εάν απαιτήσετε άμεσα να ακολουθήσει τις συμβουλές του γιατρού, κατά κανόνα δεν θα έχετε καλά αποτελέσματα, επισημαίνει η δρ Jennifer Gatchel, επίκουρη καθηγήτρια Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
Προτείνει αντιθέτως μια προσέγγιση βασισμένη στη συζήτηση παροχής κινήτρων, μια μέθοδο που έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στην προώθηση θετικών αλλαγών. «Φανταστείτε τον εαυτό σας να κάθεται μαζί με το αγαπημένο σας πρόσωπο και να ατενίζετε μαζί το πρόβλημα στον ορίζοντα», συνιστά. Αντί να του πείτε τι να κάνει, ρωτήστε το για τους στόχους του και πώς μπορείτε να βοηθήσετε. Για παράδειγμα, κάποιοι άνθρωποι θέλουν να γίνουν ξανά δυνατοί. Άλλοι θέλουν να περνούν περισσότερο χρόνο με τα εγγόνια τους. Οι ερωτήσεις μπορεί να αποκαλύψουν αμφιθυμία μάλλον, παρά καθαρή άρνηση για αλλαγή – όπως επίσης και πλευρές πάνω στις οποίες μπορεί να «πατήσει» κανείς για να γίνουν μικρά βήματα προς καλύτερες επιλογές, εξηγεί η δρ Gatchel. «Το ότι δεν αλλάζουν τώρα δεν σημαίνει ότι δεν θα αλλάξουν ποτέ. Κάποιες φορές οι άνθρωποι χρειάζονται περισσότερο χρόνο και στήριξη προκειμένου να κινητοποιηθούν και να αλλάξουν».
Ο παράγοντας «φόβος»
Τα καρδιολογικά προβλήματα μπορούν να προκαλέσουν κατάθλιψη και άγχος. Ωστόσο, οι άνθρωποι δεν αναγνωρίζουν πάντα αυτές τις ψυχολογικές αλλαγές, οι οποίες μερικές φορές εκδηλώνονται ως απάθεια, ευερεθιστότητα ή θυμός. Όσοι φροντίζουν καρδιοπαθείς θα πρέπει να ενθαρρύνουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα να μιλούν ανοιχτά για τα συναισθήματά τους και θα πρέπει να νιώθουν και οι ίδιοι ελεύθεροι να εκφράσουν τα δικά τους συναισθήματα, δηλώνει η δρ Gatchel. «Μπορείτε να πείτε: “Φοβάμαι ότι, αν δεν κάνεις αυτές τις αλλαγές, μπορεί να πάθεις και άλλη καρδιακή προσβολή και η σκέψη αυτή με τρομοκρατεί. Εσύ πώς αισθάνεσαι σχετικά με αυτό; Φοβάσαι κι εσύ το ίδιο;”».
Ο τελικός στόχος είναι να βελτιώσετε τη μεταξύ σας επικοινωνία και να καλλιεργήσετε την αίσθηση ότι είστε μαζί σε όλο αυτό. Αν οι συναισθηματικές δυσκολίες καταλήγουν σε απώλεια χρόνου και αρχίζουν να επηρεάζουν την ικανότητα τη δική σας ή του αγαπημένου σας προσώπου να λειτουργήσετε κανονικά, μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια από ειδικό σε θέματα ψυχικής υγείας, συνιστά η δρ Gatchel.
Τέλος, οι συμβουλές και η στήριξη από άτομα που βιώνουν παρόμοιες καταστάσεις μπορεί να είναι πολύτιμες και ενημερωτικές. Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία προσφέρει μια δωρεάν διαδικτυακή ομάδα στήριξης με παρουσία συντονιστή, για άτομα που φροντίζουν ανθρώπους με καρδιοπάθεια – επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.health.harvard.edu/chcs.
Ποιος είναι κατάλληλος για καρδιακή αποκατάσταση;
Εάν έχετε παραπεμπτικό από τον γιατρό σας, ένα μέρος της ασφαλιστικής κάλυψης στις ΗΠΑ καλύπτει τα προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης εάν έχετε υποστεί:
– καρδιακή προσβολή κατά τους τελευταίους 12 μήνες
– εγχείρηση bypass σε στεφανιαία αρτηρία
– αγγειοπλαστική των στεφανιαίων ή τοποθέτηση stent σε στεφανιαία αρτηρία
– επιδιόρθωση ή αντικατάσταση καρδιακής βαλβίδας
– μεταμόσχευση καρδιάς ή καρδιάς-πνεύμονα ή αν έχετε
– σταθερή στηθάγχη
– σταθερή χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια.
