Περίπου ένας στους πέντε ανθρώπους έχει στο αίμα του υψηλό επίπεδο λιπαρών μορίων, που ονομάζονται λιποπρωτεΐνη (α) ή, για τους γιατρούς, Lp(a). Θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε με την κακή δίδυμη αδελφή της γνωστής λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας (LDL) χοληστερόλης, η οποία συχνά αναφέρεται ως «κακή» χοληστερόλη.
«Τα μόρια της Lp(a) είναι παρόμοια με εκείνα της LDL, αλλά καθένα τους περιβάλλεται από ένα μόριο απολιποπρωτεΐνης Α», λέει ο καρδιολόγος δρ Christopher Cannon, καθηγητής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Η Lp(a) ευνοεί τον σχηματισμό αθηρωματικής πλάκας εντός των αρτηριών, αλλά και τη φλεγμονή, σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με την LDL χοληστερόλη.
Ένα υψηλό επίπεδο Lp(a) πιθανόν να διπλασιάζει ή ακόμη και να τριπλασιάζει τον κίνδυνο του ατόμου για καρδιακή προσβολή. Επίσης, αυξάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού και συνδέεται με στένωση της αορτικής βαλβίδας. Πώς γίνεται λοιπόν οι περισσότεροι να μην έχουν καν ακουστά τη λιποπρωτεΐνη (α);
Καταρχάς, η Lp(a) δεν εντοπίζεται μέσω μιας απλής εξέτασης για χοληστερόλη. Υπάρχει δυνατότητα για μια ξεχωριστή αιματολογική εξέταση για την Lp(a), αλλά οι γιατροί δεν τη συνιστούν συστηματικά μέχρι στιγμής, γιατί σήμερα δεν υπάρχουν εγκεκριμένα από τον FDA φάρμακα που να μειώνουν την υψηλή Lp(a).
Και δεδομένου ότι το επίπεδο της Lp(a) καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό γενετικά, οι συνήθειες διατροφής και άσκησης θεωρείται ότι δεν έχουν πρακτικά καμία επίδραση στο επίπεδο της ουσίας στο αίμα σας.
Τάσεις στις εξετάσεις και στη θεραπεία
Ωστόσο, πρόσφατες κλινικές μελέτες αρκετών υπό δοκιμή φαρμάκων έχουν δείξει ελπιδοφόρα αποτελέσματα [βλ. «Νεότερα φάρμακα με βάση το RNA μειώνουν την Lp(a)»], τα οποία έχουν κάνει περισσότερο γνωστή την Lp(a).
Σε Ευρώπη και Καναδά, οι κατευθυντήριες οδηγίες ήδη συνιστούν να υποβάλλονται όλοι σε εξέταση για την Lp(a) τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι συστάσεις είναι πιο συντηρητικές, με την εξέταση να συνιστάται για τις παρακάτω ομάδες:
– Σε όσους έχουν πρώιμη καρδιαγγειακή νόσο, που ορίζονται ως τα άτομα που υπέστησαν καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό επεισόδιο, περιφερική αρτηριοπάθεια ή στένωση αορτικής βαλβίδας πριν από την ηλικία των 55 ετών (για τους άνδρες) ή των 65 ετών (για τις γυναίκες).
– Σε όσους έχουν πατέρα, μητέρα, αδελφή ή αδελφό με πρώιμη καρδιαγγειακή νόσο.
– Σε όσους έχουν πολύ υψηλή LDL χοληστερόλη (190 mg/dL ή υψηλότερη).
Ένα υψηλό επίπεδο λιποπρωτεΐνης (α) πιθανόν να διπλασιάζει ή ακόμη και να τριπλασιάζει τον κίνδυνο του ατόμου για καρδιακή προσβολή.
– Στενοί συγγενείς (αδέλφια, τέκνα και γονείς) οποιουδήποτε έχει υψηλό επίπεδο Lp(a).
Ωστόσο, όλο και περισσότεροι καρδιολόγοι υποστηρίζουν μια πιο διευρυμένη εφαρμογή της εξέτασης για Lp(a). «Πλέον τη μετράω στους περισσότερους από τους ασθενείς μου που πάσχουν από καρδιαγγειακή νόσο ή διατρέχουν υψηλό κίνδυνο για τη νόσο», λέει ο δρ Cannon.
Τα άτομα με υψηλό επίπεδο Lp(a) συχνά έχουν στενούς συγγενείς που υπέστησαν καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό τη δεκαετία μεταξύ 50-60 ετών ή ακόμη και νωρίτερα. Ορισμένοι από αυτούς δεν φαίνεται να είναι πιθανοί υποψήφιοι για εμφάνιση καρδιοπάθειας, γιατί δεν έχουν κάποιον από τους τυπικούς παράγοντες κινδύνου, όπως υψηλή LDL χοληστερόλη, διαβήτη ή υπέρταση.
Ένας παράγοντας αύξησης του κινδύνου
Πολλοί άλλοι, όμως, έχουν έναν ή περισσότερους από αυτούς τους παράγοντες κινδύνου, και η υψηλή Lp(a) συμβάλλει στη συνολική τους ευπάθεια σε καρδιολογικά προβλήματα, λέει ο δρ Cannon.
«Αντιμετωπίζουμε την υψηλή Lp(a) ως παράγοντα ενίσχυσης του κινδύνου που μπορεί να απαιτεί πιο εντατική μείωση της LDL, επιπλέον της ιδιαίτερης μέριμνας για τήρηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής», επισημαίνει. Αυτό σημαίνει την επιλογή μιας κυρίως φυτοφαγικής διατροφής, την τακτική άσκηση και επαρκή ύπνο, καθώς και τη διαχείριση του στρες.
Μερικά άτομα ενδεχομένως να ωφελούνται από την ασπιρίνη και φάρμακα μείωσης της LDL χοληστερόλης, ώστε να ελαττώσουν τον κίνδυνο που διατρέχουν (βλ. «Αλλάζει το τοπίο των φαρμάκων για τη μείωση της LDL χοληστερόλης» στο τεύχος Καρδιολογίας Απριλίου 2022 των Θεμάτων Υγείας).
Τα άτομα με υψηλή Lp(a) θα πρέπει να συμβουλευτούν έναν καρδιολόγο για εξειδικευμένες οδηγίες, λέει ο δρ Cannon. Θα πρέπει επίσης να προτείνουν στους στενούς τους συγγενείς να υποβληθούν σε εξέταση για την Lp(a).
«Έχω ασθενείς στα 30 και στα 40, που ανακαλύπτουν ότι έχουν υψηλή Lp(a) και ανησυχούν», λέει ο δρ Cannon.
Τους διαβεβαιώνει ότι είναι αισιόδοξος πως σύντομα θα είναι διαθέσιμη μια αποτελεσματική θεραπεία.
Νεότερα φάρμακα με βάση το RNA μειώνουν την Lp(a)
Το αναπτυσσόμενο πεδίο των θεραπειών RNA αξιοποιεί ένα μικρό κομμάτι γενετικού υλικού, έτσι ώστε παρεμβαίνοντας να επιτύχει να «σιγήσουν» γονίδια με ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Σήμερα βρίσκονται στη διαδικασία κλινικών ερευνών τρία φάρμακα με βάση το RNA, τα οποία αποκλείουν το γονίδιο που παράγει λιποπρωτεΐνη (α) σε ηπατικά κύτταρα. Τα φάρμακα με τις ονομασίες pelacarsen, olpasiran και SLN30 χορηγούνται με ένεση μόλις μία φορά κάθε έξι μήνες. Μέχρι στιγμής, οι μελέτες δείχνουν ότι τα παραπάνω φάρμακα μπορούν να μειώσουν ριζικά το επίπεδο της Lp(a), σε ποσοστό μεταξύ 70 και 100%. Οι παρενέργειες φαίνεται να περιορίζονται σε ήπιο, βραχείας διάρκειας πόνο στο σημείο της ένεσης. Είναι ακόμη πολύ νωρίς για να γνωρίζουμε κατά πόσο η μείωση της Lp(a) προλαμβάνει καρδιακές προσβολές και σχετικά προβλήματα, αλλά τα στοιχεία αυτά θα καταστούν διαθέσιμα τα επόμενα χρόνια.
