Oι τραυματικές εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία μπορεί να έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία της καρδιάς σας. Σύμφωνα με μια ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2020 στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού JAMA Cardiology, ενήλικες οι οποίοι είχαν βιώσει πολλές δυσμενείς εμπειρίες κατά την παιδική τους ηλικία (Adverse Childhood Experiences – ACE), όπως παραμέληση, σωματική, σεξουαλική ή συναισθηματική κακοποίηση ή ενδοοικογενειακή βία, παρουσίασαν διπλάσιο κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο ή πρόωρο θάνατο σε σύγκριση με άτομα που δεν είχαν τέτοιες τραυματικές εμπειρίες κατά τα παιδικά τους χρόνια.
Τα ευρήματα δεν μας εκπλήσσουν, αναφέρει η Jill Goldstein, καθηγήτρια Ψυχιατρικής και Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Προηγούμενες έρευνες έδειξαν ότι η έκθεση σε τραυματικά γεγονότα κατά την περίοδο της παιδικής ηλικίας συνδέεται στενά με την εμφάνιση προβλημάτων σωματικής και ψυχικής υγείας. Πιθανώς αυτό να οφείλεται, εν μέρει, στις επιπτώσεις του στρες στον οργανισμό.
«Το στρες επηρεάζει σχεδόν όλα τα γνωστά χρόνια νοσήματα», λέει η Goldstein, η οποία κατέχει επίσης τη θέση της εκτελεστικής διευθύντριας του Κέντρου Καινοτομίας για τις Διαφορές μεταξύ των Φύλων στην Ιατρική στο Γενικό Νοσοκομείο Μασαχουσέτης. Μάλιστα, τα στρεσογόνα γεγονότα κατά την παιδική ηλικία έχουν συνδεθεί με διάφορα είδη παθήσεων, μεταξύ των οποίων η κατάθλιψη, οι ψυχώσεις και άλλες ψυχιατρικές διαταραχές και η καρδιομεταβολική νόσος.
«Η παιδική ηλικία είναι μια πραγματικά κρίσιμη περίοδος στην ανάπτυξη ενός ατόμου, επομένως, όταν βιώνει κανείς αυτές τις αντίξοες εμπειρίες, οι επιδράσεις τους στα συστήματα του οργανισμού, συμπεριλαμβανομένου του καρδιαγγειακού συστήματος, μπορεί να είναι μακροχρόνιες», αναφέρει.
Στρες στην παιδική ηλικία και καρδιοπάθεια
Πολλές μελέτες έχουν καταδείξει τη συσχέτιση μεταξύ των αρνητικών εμπειριών κατά την παιδική ηλικία και της καρδιαγγειακής νόσου. Μια έρευνα η οποία δημοσιεύθηκε εδώ και περισσότερο από μια 20ετία έδειξε ότι τα άτομα με τέσσερις ή περισσότερες τραυματικές εμπειρίες στην παιδική τους ηλικία είχαν υψηλότερο κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού.
Οι επιδράσεις που έχουν στον οργανισμό οι διάφορες δυσμενείς εμπειρίες στην παιδική ηλικία ενδεχομένως διαφέρουν μεταξύ τους ανάλογα με τη σοβαρότητα του γεγονότος ή τον τρόπο με τον οποίο το άτομο αντιμετωπίζει αυτό το γεγονός.
Πιθανοί παράγοντες πυροδότησης του κινδύνου
Στην ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό JAMA Cardiology, οι συγγραφείς προσδιόρισαν τρεις κύριους λόγους για τους οποίους η έκθεση σε δυσάρεστα συμβάντα κατά την παιδική ηλικία ενδέχεται να συνδέεται με μελλοντικά καρδιαγγειακά προβλήματα.
Αλλαγές συμπεριφοράς ως απόρροια ψυχολογικού τραύματος. «Τα γεγονότα αυτά προκαλούν ψυχολογικό τραύμα», λέει η Goldstein. «Μπορεί να οδηγήσουν σε εθιστικές συμπεριφορές ως αποτέλεσμα της προσπάθειας των ατόμων να αυτοθεραπευτούν, καπνίζοντας ή καταναλώνοντας αλκοόλ και ναρκωτικά», εξηγεί. Επιπλέον, τα άτομα που βιώνουν μετατραυματικό στρες ως αποτέλεσμα οδυνηρών περιστατικών μπορεί να είναι πιο επιρρεπή σε ανθυγιεινές συνήθειες στον τρόπο ζωής που ακολουθούν, όπως η κακή διατροφή ή η έλλειψη άσκησης.
Σωματικές αλλαγές στον οργανισμό. Είναι επίσης πιθανό να υπάρξουν σωματικές μεταβολές, οι οποίες οφείλονται στο στρες και επηρεάζουν τον κίνδυνο. Όταν αντιμετωπίζετε μια δύσκολη κατάσταση, ο εγκέφαλος και η καρδιά σας συνεργάζονται για να σας βοηθήσουν να ξεπεράσετε το πρόβλημα, απελευθερώνοντας χημικές ουσίες που μπορούν να ενεργοποιήσουν τον οργανισμό σας, ώστε να διαφύγετε τον κίνδυνο. Ενώ όμως αυτά τα όργανα συνεργάζονται καλά σε περιπτώσεις κινδύνου, η μεταξύ τους σχέση μπορεί να επιδεινώσει τη ζημιά, όταν κανείς εκτίθεται σε ψυχολογικά τραυματικά γεγονότα. «Ο εγκέφαλος και η καρδιά συνδέονται σε ό,τι αφορά τη λειτουργία τους, π.χ. μέσω των ορμονών του στρες και των αποκρίσεων του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Συνδέονται επίσης σε ό,τι αφορά την ηλεκτροφυσιολογία τους, μέσω νεύρων όπως το πνευμονογαστρικό, το οποίο επηρεάζει τη λειτουργία του εντέρου», λέει η Goldstein.
Επιπλέον, η χρόνια έκθεση στο στρες και στις ορμόνες που αυτό παράγει μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του εγκεφάλου, μεταβάλλοντας τον τρόπο που επεξεργάζεται τον φόβο, το συναίσθημα, ακόμη και τη μνήμη, ανέφεραν οι συγγραφείς της εργασίας. Μπορεί επίσης να πυροδοτήσει μια αλληλουχία σωματικών μεταβολών που ενδέχεται να οδηγήσουν σε διαβήτη, υπέρταση, υψηλή χοληστερόλη, φλεγμονή και αύξηση του κοιλιακού βάρους – και όλα τα παραπάνω θέτουν σε κίνδυνο την υγεία της καρδιάς.
Συναισθηματικές μεταβολές. Παλαιότερες έρευνες έδειξαν σαφή συσχέτιση μεταξύ των τραυματικών εμπειριών της παιδικής ηλικίας και του αυξημένου κινδύνου ψυχιατρικών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένων του άγχους, της κατάθλιψης και της διαταραχής μετατραυματικού στρες, μεταξύ άλλων. Αυτές οι διαταραχές, σε συνδυασμό σε ορισμένες περιπτώσεις με τις φαρμακευτικές αγωγές που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπισή τους, αρκούν για να αυξήσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.
Ζητήστε βοήθεια
Εάν αντιμετωπίσατε δυσκολίες στην παιδική σας ηλικία, δεν είστε μόνοι. Σε μια μελέτη η οποία καταγράφηκε από τους συγγραφείς του περιοδικού JAMA Cardiology, 52% από τους 13.000 ερωτηθέντες απάντησαν ότι είχαν εκτεθεί σε τουλάχιστον μία αντίξοη εμπειρία στην παιδική τους ηλικία και περισσότεροι από 6% των ερωτηθέντων είχαν εκτεθεί σε τέσσερις ή περισσότερες. Ωστόσο, εάν βιώσατε αντίξοες καταστάσεις στα παιδικά σας χρόνια, δεν είναι δεδομένο ότι θα εμφανίσετε καρδιαγγειακά προβλήματα. Ορισμένα άτομα που βίωσαν δυσμενείς εμπειρίες στην παιδική τους ηλικία αποφεύγουν τις μακροχρόνιες επιπτώσεις των εμπειριών αυτών στην υγεία. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, αναφέρει η δρ Goldstein:
– Ορισμένα άτομα έχουν γενετική προδιάθεση σε καρδιαγγειακά προβλήματα, με αποτέλεσμα τα γεγονότα αυτά να είναι πιο επιζήμια από ό,τι στην περίπτωση ατόμων που δεν έχουν την ίδια υποκείμενη τάση.
– Η χρονική συγκυρία της έκθεσης στα τραυματικά γεγονότα μπορεί επίσης να επηρεάσει την κατάσταση.
– Το φύλο θα μπορούσε να παίζει κάποιο ρόλο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, γυναίκες και άνδρες παρουσιάζουν διαφορετική ευαισθησία στις αρνητικές επιδράσεις που μπορεί να έχουν οι διάφοροι τύποι δυσμενών εμπειριών της παιδικής ηλικίας.
– Ορισμένα άτομα ενδεχομένως διαθέτουν χαρακτηριστικά στην προσωπικότητά τους ή εμπειρίες ζωής που τους καθιστούν πιο ανθεκτικούς στην αντιμετώπιση μιας τραυματικής εμπειρίας.
Όπως κι αν ήταν η παιδική σας ηλικία, μπορείτε ακόμη να λάβετε κάποια μέτρα για να μειώσετε τον κίνδυνο που διατρέχετε. Η καρδιοπάθεια θεωρείται ότι μπορεί να προληφθεί σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90%, αναφέρει η Goldstein. Ακολουθούν μερικές χρήσιμες στρατηγικές:
Αναζητήστε επαγγελματική βοήθεια. Αν και υπάρχουν πολλές στρατηγικές που μπορείτε να εφαρμόσετε μόνοι σας, τίποτα δεν αντικαθιστά έναν καλό ψυχολόγο ή ψυχίατρο, ο οποίος θα σας βοηθήσει να ξεπεράσετε ένα σοβαρό ψυχολογικό τραύμα. Εάν έχετε βιώσει τραυματικές εμπειρίες στην παιδική σας ηλικία, οι συνεδρίες με έναν ειδικό ψυχικής υγείας μπορεί να είναι εξαιρετικά ευεργετικές, αναφέρει.
Αλλάξτε τις καθημερινές σας συνήθειες. «Παρότι είναι πολύ δύσκολο να πραγματοποιήσει κανείς αλλαγές συμπεριφοράς, απλές αλλαγές του τρόπου ζωής μπορεί να έχουν σημαντική επίδραση στον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου», αναφέρει η Goldstein. Οι αλλαγές αυτές περιλαμβάνουν διαχείριση του στρες (εάν είναι δυνατό), υγιεινή διατροφή και υγιές σωματικό βάρος, καθώς και αύξηση της φυσικής σας δραστηριότητας. Όποτε είναι δυνατό, επιλέξτε ασκήσεις και κάντε αλλαγές στον τρόπο ζωής σας που σας ευχαριστούν. Εφαρμόστε αυτές τις αλλαγές με συνέπεια.
Φροντίστε το πνεύμα σας. Οι αλλαγές συμπεριφοράς μπορεί να είναι ακόμη πιο δύσκολες εάν κάποιος ταλαιπωρείται από προηγούμενη τραυματική εμπειρία, επομένως δώστε έμφαση σε πρακτικές που αφορούν και την ψυχική σας υγεία. Κρατήστε τον εγκέφαλό σας δραστήριο. Δοκιμάστε νέες δραστηριότητες, ακολουθήστε διαφορετική διαδρομή για την καθημερινή σας βόλτα, ασχοληθείτε με ένα νέο χόμπι ή απλώς διαβάστε περισσότερο. Ο υγιής τρόπος σκέψης έχει καίρια σημασία για τη διατήρηση της καλής φυσικής υγείας.
Διαχειριστείτε το στρες. «Αυτό αποτελεί τεράστια πρόκληση για όλους μας», λέει η Goldstein. Δοκιμάστε, για αρχή, τον ενσυνείδητο διαλογισμό, μια πρακτική που προάγει την αυτεπίγνωση και εστιάζεται στις αισθήσεις που νιώθετε στον παρόντα χρόνο. Υπάρχουν πολλές εφαρμογές και πηγές στο διαδίκτυο που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να ξεκινήσετε. «Δοκιμάστε τες. Ορισμένοι θεωρούν ότι κάποιες εφαρμογές είναι αποτελεσματικότερες γι’ αυτούς από ό,τι άλλες», λέει η Goldstein.
Ή εγγραφείτε σε ένα ομαδικό μάθημα, όπως πιλάτες ή γιόγκα. Οι μέθοδοι αυτές εστιάζονται τόσο στο πνεύμα όσο και στο σώμα και μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του στρες.
Πώς να βοηθήσετε ένα παιδί που κινδυνεύει
Οι τραυματικές εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία μπορεί να επηρεάσουν σε τεράστιο βαθμό ένα άτομο, αλλά έχουν ταυτόχρονα και κοινωνικό αντίκτυπο. Οι συγγραφείς μιας ανασκόπησης που δημοσιεύθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2020 στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού JAMA Cardiology ανέφεραν ότι, σύμφωνα με μια παλαιότερη ανάλυση, εάν στη Βόρεια Αμερική μπορούσαν να εξαλειφθούν οι δυσμενείς εμπειρίες στην παιδική ηλικία, θα μπορούσε να επιτευχθεί 40% μείωση της κατάθλιψης, 30% μείωση του άγχους, 28% μείωση της πνευμονοπάθειας, 20% μείωση της καρδιοπάθειας και 10% μείωση του καρκίνου. Εάν πιστεύετε ότι κάποιο παιδί που γνωρίζετε μπορεί να βιώνει τραυματικές καταστάσεις, υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε. Επειδή πολλές από αυτές τις περιπτώσεις περιλαμβάνουν πολύπλοκες οικογενειακές καταστάσεις, η παρέμβαση δεν είναι πάντα δυνατή. Ωστόσο, και πάλι μπορείτε να βοηθήσετε να αλλάξει κάτι. Αν μπορείτε να αναλάβετε τον ρόλο του έμπιστου ενήλικα στη ζωή του παιδιού, η ζημιά μπορεί να μειωθεί. «Το ακούμε κάθε φορά που ρωτάμε κάποιον πώς κατάφερε να επιβιώσει, παρόλο που μεγάλωνε σε πραγματικά τρομακτικές συνθήκες». Συνήθως μιλούν για μια γιαγιά, μια μητέρα, έναν/μια εκπαιδευτικό ή έναν ιερέα», αναφέρει η δρ Jill Goldstein, καθηγήτρια Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. «Ως παιδιά, αυτά τα άτομα βρήκαν στο πρόσωπο ενός έμπιστου ενήλικα το πρότυπο που τους βοήθησε να προχωρήσουν ψυχολογικά και να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους με άλλους τρόπους».
Για πληροφορίες σχετικά με την υποβολή αναφορών για περιστατικά παιδικής κακοποίησης ή παραμέλησης στις ΗΠΑ, επισκεφθείτε την Πύλη Ενημέρωσης για την Παιδική Πρόνοια του Υπουργείου Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας των ΗΠΑ στη διεύθυνση www.childwelfare.gov.
Στην Ελλάδα, αναφορές μπορούν να υποβληθούν προφορικά στους παρακάτω φορείς:
• στην 24ωρη Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας 1107 του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης,
• στην τηλεφωνική γραμμή Μαζί για το Παιδί 115 25 (Δευτέρα έως Παρασκευή 09.00 – 21.00),
• στην 24ωρη Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά 1056 του Συλλόγου Χαμόγελο του Παιδιού, χωρίς χρέωση.
Πηγή: http://kesy.dra.sch.gr/images/pdfs/Odigos_Efarmogis_protokollou_kakopiisis.pdf
Οδηγός Εφαρμογής του Πρωτοκόλλου διερεύνησης, διάγνωσης και διαχείρισης ΚΑΠΑ-Π για Επαγγελματίες
