Τελευταία ξεχνάτε πράγματα – τα κλειδιά σας ή ίσως ονόματα. Κάποιες φορές ψάχνετε εναγωνίως την κατάλληλη λέξη σε μια συζήτηση ή επαναλαμβάνεστε όταν μιλάτε με άλλους. Μπορεί αυτά να σας προβληματίζουν: είναι συμπτώματα άνοιας.
Αν τα παραπάνω σας θυμίζουν κάτι, δεν είστε οι μόνοι. Πολλοί άνθρωποι προσέρχονται στο ιατρείο της δρ Tammy Hshieh φοβούμενοι το ίδιο πράγμα.
Τις περισσότερες φορές, όμως, τα προβλήματά τους δεν οφείλονται σε άνοια, επισημαίνει η δρ Hshieh, γηρίατρος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital και στο Αντικαρκινικό Ινστιτούτο Dana-Farber και επίκουρη καθηγήτρια Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
«Αν και ο αριθμός των ατόμων με άνοια αυξάνεται, απλούστατα επειδή περισσότεροι άνθρωποι ζουν περισσότερο, υπάρχουν και άλλες αιτίες για τα προβλήματα μνήμης και, επομένως, τα νέα είναι ευχάριστα», σχολιάζει η δρ Hshieh.
«Χαίρομαι πάντα όταν είμαι σε θέση να πω σε κάποιον ότι δεν πάσχει από κάποια νευροεκφυλιστική νόσο που πρόκειται να επιδεινωθεί, αλλά από κάτι το οποίο μπορούμε να διαχειριστούμε και να αντιμετωπίσουμε».
Συχνές αιτίες των προβλημάτων μνήμης
Η εξασθένηση της μνήμης μπορεί να οφείλεται σε πολλές πιθανές αιτίες, από διαταραχές της διάθεσης έως τυχόν φάρμακα που λαμβάνετε. Η δρ Hshieh δηλώνει ότι τις περισσότερες φορές η υποκείμενη αιτία είναι μία από τις εξής:
Κατάθλιψη, στρες ή άγχος. Όταν έχετε άγχος, στρες ή κατάθλιψη, αυτό επηρεάζει το πώς ο εγκέφαλός σας αποθηκεύει τις αναμνήσεις. Πρώτον, μπορεί να ήσασταν αφηρημένες την ώρα που συνέβαινε κάτι και έτσι να μην μπορείτε να ανακαλέσετε τις πληροφορίες, επειδή πολύ απλά δεν προσέχατε.
«Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν προβλήματα καθυστερημένης ανάκλησης, επειδή ο εγκέφαλός τους δεν είναι σε φάση να επεξεργαστεί δεδομένα ή να απορροφήσει νέες πληροφορίες», δηλώνει η δρ Hshieh.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο εγκέφαλός σας μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματικός στην αποθήκευση αναμνήσεων όταν βιώνετε υπερβολικό στρες, γιατί η αμυγδαλή, το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τα ένστικτα επιβίωσης, αναλαμβάνει κεντρικό ρόλο και «κλέβει» ενέργεια από το τμήμα του εγκεφάλου που χειρίζεται ανώτερες λειτουργίες. Αυτός είναι ο λόγος που ορισμένοι άνθρωποι εμφανίζουν πλήρη κενά μνήμης σχετικά με κάποιο τραυματικό επεισόδιο.
Πολλά από αυτά τα προβλήματα που σχετίζονται με τη διάθεση έχουν επιδεινωθεί με την πανδημία της Covid-19, παρατηρεί η δρ Hshieh.
«Αρχικά λέγαμε στους ηλικιωμένους “ένα κατοστάρι είναι, κάντε υπομονή και τρέξτε το”, αλλά η Covid-19 έχει εξελιχθεί σε Μαραθώνιο», παρατηρεί η δρ Hshieh. «Οι κοινωνικοί δεσμοί που είχαν οι άνθρωποι έχουν χαθεί».
Οι άνθρωποι ασκούνται λιγότερο και κάνουν λιγότερα πράγματα που ωφελούν τον εγκέφαλο, όπως το να βγουν έξω και να δραστηριοποιηθούν. «Και, ως κερασάκι στην τούρτα, η κατάθλιψη και το άγχος έχουν αυξηθεί, οδηγώντας σε πολλά προβλήματα μνήμης», συμπληρώνει η δρ Hshieh.
Φαρμακευτική αγωγή. Αρκετά φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα μνήμης. Ένας από τους συχνότερους παράγοντες που οδηγούν σε προβλήματα μνήμης είναι η διφαινυδραμίνη, ένα αντιισταμινικό που περιέχεται σε πολλά προϊόντα που διατίθενται χωρίς ιατρική συνταγή.
Η διφαινυδραμίνη επιδρά σε ορισμένους νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο οι οποίοι σχετίζονται άμεσα με τη μνήμη, εξηγεί η δρ Hshieh. «Εάν έχετε αρθρίτιδα και παίρνετε ένα-δύο χαπάκια το βράδυ, μπορεί να επηρεάσουν τη γνωστική σας λειτουργία στη διάρκεια της ημέρας».
Μια άλλη κατηγορία προβληματικών φαρμάκων είναι οι βενζοδιαζεπίνες. Σε αυτές περιλαμβάνονται φάρμακα όπως η λοραζεπάμη, η διαζεπάμη και η αλπραζολάμη, οι οποίες χρησιμοποιούνται συχνά για την αντιμετώπιση του άγχους, της αϋπνίας και των επιληπτικών διαταραχών.
«Μια γυναίκα μπορεί να αρχίσει να παίρνει αυτά τα φάρμακα λόγω προβλημάτων άγχους ή ύπνου στην ηλικία των 40-50 ετών και να τα συνεχίσει για πολλά χρόνια», παρατηρεί η δρ Hshieh. «Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι τα φάρμακα αυτά έχουν πολλές επιδράσεις στη μνήμη».
Μάλιστα, τα προβλήματα μνήμης μπορεί να μην υπήρχαν όταν η πάσχουσα ξεκίνησε τις βενζοδιαζεπίνες, αλλά ενδέχεται να εμφανιστούν αργότερα, με το πέρασμα του χρόνου. «Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να παίρνουν μόλις ένα δισκίο αλπραζολάμης την ημέρα, αλλά καθώς μεγαλώνουν ο οργανισμός τους μπορεί να επεξεργάζεται διαφορετικά αυτές τις ουσίες», προσθέτει η δρ Hshieh.
Οι αλλαγές στον μεταβολισμό που επέρχονται με την ηλικία, όπως αυτές που επηρεάζουν το ήπαρ (συκώτι) και τους νεφρούς, καθιστούν τα φάρμακα πιο ισχυρά, γιατί τους επιτρέπουν να παραμείνουν στο σώμα για μεγαλύτερο διάστημα.
Τα παραπάνω δεν είναι τα μοναδικά προβληματικά φάρμακα. Υπάρχουν πολλά άλλα που μπορεί να έχουν παρόμοια επίδραση στη μνήμη σας. Αν, λοιπόν, παρατηρήσετε αλλαγές, μιλήστε με τον γιατρό σας σχετικά με τα φάρμακα που λαμβάνετε.
Αλκοόλ. Όπως και τα φάρμακα, έτσι και η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να επηρεάσει τη γνωστική λειτουργία και το πρόβλημα μπορεί να επιδεινωθεί καθώς μεγαλώνετε. Με την αύξηση της ηλικίας, οι γυναίκες μπορεί να χάσουν σωματικό βάρος, το οποίο, σε συνδυασμό με τις φυσικές αλλαγές στον μεταβολισμό, μπορεί να ενισχύσει τις επιδράσεις του αλκοόλ.
Ακόμη και ένα ποτό την ημέρα μπορεί να είναι αρκετό για να προκαλέσει προβλήματα μνήμης και τα κενά μνήμης μπορεί να γίνουν ακόμη πιο έντονα με την αύξηση της κατανάλωσης.
Αϋπνία. Ο κακός ύπνος συνδέεται συχνά με προβλήματα μνήμης. Όταν είστε κουρασμένη, όχι μόνο προσέχετε λιγότερο, αλλά επίσης ο εγκέφαλός σας μπορεί να είναι νωθρός και λιγότερο ικανός να απορροφήσει πληροφορίες γρήγορα.
Επιπλέον, ο ύπνος παίζει σημαντικό ρόλο στην αποθήκευση των αναμνήσεων, σύμφωνα με το αμερικανικό Εθνικό Ίδρυμα για τον Ύπνο. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι οι αναμνήσεις ταξινομούνται και αρχειοθετούνται όταν κοιμάστε. Ο ανεπαρκής ύπνος ή η κακή ποιότητα ύπνου επηρεάζουν αρνητικά αυτή τη διαδικασία.
Ιατρικά προβλήματα. Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, η απώλεια μνήμης μπορεί να προκαλείται από υποκείμενα ιατρικά προβλήματα, όπως τραυματισμοί του εγκεφάλου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, ανεπάρκεια βιταμινών και προβλήματα του θυρεοειδούς. Επομένως, είναι σημαντικό να εξετάσετε αυτές τις πιθανές αιτίες με τον γιατρό σας, προσθέτει η δρ Hshieh.
Τι πρέπει να κάνετε αν έχετε προβλήματα
Αν παρατηρήσετε προβλήματα μνήμης, μην υποθέσετε κατευθείαν το χειρότερο. Αρχίστε να συλλέγετε πληροφορίες για τα κενά μνήμης που εμφανίζετε και ρωτήστε τους ανθρώπους γύρω σας αν έχουν παρατηρήσει αλλαγές. Συνήθως, οι κοντινοί σας άνθρωποι είναι οι πρώτοι που παρατηρούν διαφορές στη συμπεριφορά σας ή επισημαίνουν κάποια μοτίβα, σχολιάζει η δρ Hshieh.
Στη συνέχεια, συζητήστε για τους προβληματισμούς σας με τον γιατρό σας. Έχετε μαζί σας έναν πλήρη κατάλογο των φαρμάκων που λαμβάνετε και αναφέρετε τυχόν άλλα συμπτώματα που εμφανίζετε. Για παράδειγμα:
– Δυσκολεύεστε περισσότερο να αποκοιμηθείτε ή να παραμείνετε κοιμισμένη τη νύχτα;
– Έχετε ακράτεια ούρων;
– Έχετε υποστεί κάποια πτώση τελευταία;
«Όλα αυτά θα βοηθήσουν τον γιατρό σας να σχηματίσει μια εικόνα για το τι μπορεί να συμβαίνει», καταλήγει η δρ Hshieh.
Αναζήτηση θεραπείας
Τα περισσότερα προβλήματα μνήμης που δεν σχετίζονται με άνοια είναι σε μεγάλο βαθμό αντιμετωπίσιμα. Τα προβλήματα μνήμης που σχετίζονται με κατάθλιψη, για παράδειγμα, συνήθως βελτιώνονται μόλις αρχίσετε να λαμβάνετε κάποιο αντικαταθλιπτικό, αναφέρει η δρ Hshieh. Τα προβλήματα που σχετίζονται με φάρμακα μπορεί επίσης να εξαφανιστούν γρήγορα μόλις σταματήσετε το φάρμακο που τα προκαλεί. «Αυτό που ελπίζουμε είναι ότι τα προβλήματα μνήμης είναι προσωρινά και ότι, μόλις σταματήσετε το φάρμακο, θα παρατηρήσετε βελτίωση», δηλώνει η δρ Hshieh. Αν και μπορείτε να περιμένετε κάποιο διάστημα για να συλλέξετε πληροφορίες σε περίπτωση που τα προβλήματα μνήμης είναι μικρά, ορισμένες αλλαγές στη γνωστική λειτουργία απαιτούν άμεση προσοχή. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι αλλαγές που εμφανίζονται ξαφνικά ή που συνοδεύονται από παραισθήσεις, παράνοια ή παραληρητικές ιδέες, επισημαίνει η δρ Hshieh. «Επίσης, θα πρέπει να δείτε αμέσως γιατρό εάν εμφανίζετε προβλήματα μνήμης που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλειά σας, όπως το να ξεχνάτε το μάτι της κουζίνας αναμμένο ή να μην αισθάνεστε σιγουριά όταν οδηγείτε», συνιστά η δρ Hshieh. Κατά τα άλλα, παρότι τα κενά μνήμης μπορεί να φαίνονται τρομακτικά, στις περισσότερες περιπτώσεις η αιτία είναι καλοήθης και αντιμετωπίσιμη.
