Είναι εύκολα κατανοητό γιατί οι πτώσεις αποτελούν συχνή αιτία τραυματισμού και θανάτου για τους ηλικιωμένους. Η απότομη πτώση στο έδαφος με δύναμη είναι προφανές ότι μπορεί να προκαλέσει κάταγμα ή κάτι χειρότερο. Γνωρίζετε όμως τι εννοούμε αναφερόμενοι στο «χειρότερο»; Μάθετε τώρα για τους κινδύνους των πτώσεων, ώστε να κάνετε το καλύτερο δυνατό για να αποφύγετε τραυματισμούς στο μέλλον και να διατηρήσετε την κινητικότητα και την ανεξαρτησία σας.
Κατάγματα
Στους ηλικιωμένους, περίπου 90% των καταγμάτων προκαλούνται λόγω μιας πτώσης. Τα κατάγματα συνήθως συμβαίνουν στα πλευρά, στη σπονδυλική στήλη, στους καρπούς, στους βραχίονες, στους αστραγάλους και στα ισχία.
Το πρόβλημα με τα κατάγματα δεν είναι μόνο ο πόνος και η ταλαιπωρία που προκαλούν, είναι και το γεγονός ότι ενδέχεται να οδηγήσουν σε μόνιμη ανικανότητα ή και σε θάνατο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα κατάγματα της λεκάνης: ορισμένες μελέτες υποστηρίζουν ότι δημιουργούν 15 έως 58% κίνδυνο θανάτου εντός ενός έτους. «Βρίσκεστε καθηλωμένος/η στο κρεβάτι για εβδομάδες. Μπορεί κατά λάθος να εισροφήσετε τροφή ή εμετό, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονία», λέει η δρ Shan Liu, ειδική στην επείγουσα ιατρική στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts General Hospital και πρόεδρος της Ακαδημίας Επείγουσας Γηριατρικής Ιατρικής.
Το να είναι κανείς καθηλωμένος στο κρεβάτι μπορεί επίσης να προκαλέσει δυσκοιλιότητα, μυϊκή αδυναμία ή θρόμβους στα κάτω άκρα –γεγονός που μπορεί να αποβεί μοιραίο εάν οι τελευταίοι φθάσουν στους πνεύμονες.
Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις
Οι πτώσεις αποτελούν κύριο αίτιο κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης. Ένα χτύπημα στο κεφάλι μπορεί να προκαλέσει αιμορραγία στον χώρο ανάμεσα στο κρανίο και στον εγκέφαλο (ανάμεσα στη σκληρή και την αραχνοειδή μήνιγγα), που είναι γνωστή ως υποσκληρίδιο αιμάτωμα.
«Ίσως, αρχικά, να μην εμφανίσετε συμπτώματα, αλλά το αίμα συσσωρεύεται και μπορεί να ασκήσει πίεση στον εγκέφαλο. Μπορεί να βρίσκεστε σε σύγχυση ή να έχετε πονοκεφάλους, εμετό, αδυναμία, σύγχυση ή ζάλη. Ένα μεγάλο αιμάτωμα μπορεί ακόμη και να μετακινήσει τον εγκέφαλο από τη φυσιολογική του θέση, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει θάνατο», λέει η δρ Liu.
Ραβδομυόλυση
Τα άτομα που έχουν πέσει και είναι ανίκανα να κινηθούν για ώρες ενδέχεται να αναπτύξουν μια δυνητικά απειλητική για τη ζωή πάθηση που λέγεται ραβδομυόλυση. «Ο μυς συμπιέζεται και καταστρέφεται (λύεται)», εξηγεί η δρ Liu.
«Τα μυϊκά κύτταρα “σπάνε” και το περιεχόμενό τους (πρωτεΐνες) απελευθερώνεται στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτό μπορεί να προκαλέσει μυϊκή αδυναμία, πιάσιμο και νεφρική ανεπάρκεια όταν τα προϊόντα της καταστροφής των κυττάρων συσσωρευτούν στους νεφρούς».
Εάν προλάβετε αρκετά νωρίς αυτή την πάθηση, είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί αν οι τοξικές πρωτεΐνες αποβληθούν με ενδοφλέβια χορήγηση υγρών. «Αλλά η ανάρρωση απαιτεί χρόνο, και οι μυς σας μπορεί να είναι πιο αδύναμοι μετά την κατάρρευση», επισημαίνει η δρ Liu.
Άλλοι τραυματισμοί
Οι πτώσεις συχνά προκαλούν τραυματισμούς (ή κακώσεις) που δεν είναι απειλητικοί για τη ζωή, αλλά είναι επώδυνοι, όπως:
– κοψίματα και εκδορές που χρειάζονται ράμματα,
– έλκη πίεσης που είναι δύσκολο να επουλωθούν,
– ρήξεις συνδέσμων (όπως στον καρπό ή σε διάστρεμμα ποδοκνημικής),
– ρήξεις μυών και τενόντων (όπως η ρήξη του στροφικού πετάλου του ώμου),
– απώλεια δοντιού (εάν χτυπήσετε στη σιαγόνα κατά την πτώση).
Οι τραυματισμοί αυτοί συνήθως θεραπεύονται με τον χρόνο, αλλά μερικές φορές ο πόνος δεν υποχωρεί και προκαλεί χρόνια προβλήματα.
Τι προκαλεί τις πτώσεις;
Μερικές φορές μια πτώση είναι αποτέλεσμα ενός προβλήματος υγείας. Μπορεί να είναι κάτι που ήδη γνωρίζετε, όπως αρθρίτιδα, ή κάτι που σας αιφνιδίασε, όπως κακή ισορροπία, μυϊκή αδυναμία ή προβλήματα όρασης.
Ορισμένα φάρμακα είναι επίσης δυνατό να αυξάνουν το ενδεχόμενο για πτώσεις. «Το μεγαλύτερο πρόβλημα που βλέπω όταν εξετάζω τη λίστα φαρμάκων των ασθενών είναι υψηλές δόσεις γκαμπαπεντίνης για τον πόνο. Τους προκαλεί ζάλη ή υπνηλία και επηρεάζει τον τρόπο που περπατούν», αναφέρει η δρ Suzanne Salamon, αναπληρώτρια επικεφαλής Γεροντολογίας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Beth Israel Deaconess Medical Center.
«Παρόμοιοι είναι οι κίνδυνοι των υπναγωγών και ορισμένων φαρμάκων για αλλεργίες, όπως η διφαινυδραμίνη».
Άλλα φάρμακα συνδέονται έμμεσα με τις πτώσεις. «Πολλοί παίρνουν δύο ή τρία φάρμακα για την υπέρταση με το πρωινό, στη συνέχεια σηκώνονται και η πίεσή τους πέφτει τόσο πολύ που ζαλίζονται και πέφτουν», επισημαίνει η δρ Salamon. «Επίσης, τα διουρητικά για τη μείωση της πίεσης προκαλούν συχνότερη ούρηση, έτσι είναι πιθανό να πάτε βιαστικά στην τουαλέτα και να πέσετε καθ’ οδόν».
Κίνδυνοι πτώσης που σχετίζονται με το σπίτι
Μεγάλος αριθμός πτώσεων συμβαίνουν στο σπίτι. Συνήθεις κίνδυνοι περιλαμβάνουν αντικείμενα πεσμένα στο πάτωμα, ριχτάρια, ολισθηρά μπάνια, σκοτεινούς διαδρόμους, χαμηλά έπιπλα (όπως το τραπεζάκι του σαλονιού) ή καθημερινά χρηστικά αντικείμενα (πιάτα, τρόφιμα, ρούχα) τα οποία βρίσκονται σε σημεία όπου δύσκολα φτάνει κάποιος.
Η διαρρύθμιση ενός σπιτιού μπορεί επίσης να αυξάνει τον κίνδυνο πτώσης, ιδίως εάν υπάρχουν σκάλες. «Μπορεί να μένετε σε ένα σπίτι με πλυσταριό στο υπόγειο. Είχα μία ασθενή που μετέφερε τα ρούχα στο πλυντήριο που ήταν στο υπόγειο, έπεσε, υπέστη κάταγμα και βρισκόταν εκεί για μέρες μέχρι να τη βρει ο γιος της», λέει η δρ Salamon.
Τι μπορείτε να κάνετε
Ξεκινήστε αντιμετωπίζοντας τους επικίνδυνους παράγοντες μέσα στο σπίτι σας που μπορεί να προκαλέσουν πτώσεις: μαζέψτε τα άχρηστα αντικείμενα από το πάτωμα και τα ριχτάρια.
Αντικαταστήστε τα χαλασμένα φωτιστικά ή τους λαμπτήρες. Αλλάξτε τη διάταξη των επίπλων, έτσι ώστε να δημιουργήσετε ασφαλείς διαδρόμους. Προσθέστε φωτισμό ασφαλείας για να φωτίσετε τη διαδρομή προς το μπάνιο τη νύχτα. Τακτοποιήστε διαφορετικά τα αντικείμενα που δυσκολεύεστε, ακόμα και λίγο, να τα φτάσετε.
Στη συνέχεια, συζητήστε με τον γιατρό σας σχετικά με παθήσεις που έχουν αυξήσει τον κίνδυνο που διατρέχετε για πτώσεις.
«Συνήθως δεν είναι μόνο ένα πράγμα, αλλά πολλά», λέει η δρ Salamon. «Εάν είναι πρόβλημα που σχετίζεται με τα φάρμακά σας, μπορούμε να αλλάξουμε τη δοσολογία ή την ώρα της ημέρας που τα λαμβάνετε. Εάν είναι η όρασή σας, μπορείτε να κάνετε μια οφθαλμολογική εξέταση. Εάν χρειάζεστε ένα βοήθημα για το περπάτημα, προμηθευτείτε το και χρησιμοποιήστε το. Δεν είναι καλή ιδέα να απορρίπτετε κάτι ουσιαστικής σημασίας για την υγεία σας, γιατί ίσως νομίζετε ότι σας κάνει να δείχνετε ηλικιωμένοι».
Ο γιατρός σας μπορεί επίσης να σας προτείνει να επισκεφθείτε έναν φυσικοθεραπευτή για μια εκτίμηση του κινδύνου πτώσεων. «Πιθανόν να χρειαστείτε κάποιες ασκήσεις ισορροπίας και ενδυνάμωσης», λέει η δρ Liu. «Το τάι τσι ή ασκήσεις για τα πόδια (άρσεις) μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμες, και είναι και τα δύο εύκολο να γίνουν στο σπίτι».
«Είναι εύκολο να προστατεύσετε τον εαυτό σας από τις πτώσεις και είναι πραγματικά σημαντικό. Μια πτώση μπορεί να σημαίνει απώλεια της ανεξαρτησίας σας», επισημαίνει η δρ Salamon.
