Περίπου 50% περισσότερες Αμερικανίδες πεθαίνουν από καρκίνο του πνεύμονα κάθε χρόνο από ό,τι από καρκίνο του μαστού. Ο έλεγχος με μαστογραφία για τον εντοπισμό του τελευταίου θεωρείται εξέταση ρουτίνας για τις γυναίκες άνω των 40 ετών. Γιατί λοιπόν ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του πνεύμονα δεν έχει φτάσει σε αυτό το επίπεδο;
Εάν δεν γνωρίζατε καν ότι είναι δυνατός ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του πνεύμονα, είναι και αυτό μέρος του προβλήματος, λένε ειδικοί του Χάρβαρντ. Έχει παρέλθει σχεδόν μία δεκαετία από τότε που εθνικές κατευθυντήριες οδηγίες κατέληξαν σε εκτεταμένα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου για τον πιο θανατηφόρο καρκίνο στις ΗΠΑ –ο οποίος, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, θα ευθύνεται για τον θάνατο περίπου 130.000 Αμερικανών το 2022, μεταξύ των οποίων 61.000 γυναικών– και μόλις ένα αδιανόητο 2% των ατόμων που είναι επιλέξιμα για την εξέταση υποβάλλονται σε αυτήν, δηλώνει η δρ Andrea McKee, ιδρύτρια του προγράμματος προσυμπτωματικού ελέγχου καρκίνου του πνεύμονα με αξονική τομογραφία στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Lahey Hospital and Medical Center.
Ωστόσο, δεκάδες χιλιάδες ζωές κάθε χρόνο θα μπορούσαν να σωθούν εάν έκαναν τον έλεγχο, λέει η δρ McKee. Λιγότεροι από το 20% των καρκίνων του πνεύμονα διαγιγνώσκονται σε πρώιμο στάδιο, όταν και είναι περισσότερο ιάσιμοι με χειρουργική επέμβαση ή ακτινοβολία.
«Είναι πραγματικά λυπηρό το ότι τόσο λίγοι άνθρωποι που θεωρούνται υψηλού κινδύνου για καρκίνο του πνεύμονα υποβάλλονται σε προσυμπτωματικό έλεγχο», λέει η δρ McKee, η οποία δημιούργησε το πρώτο πιστοποιημένο σε εθνικό επίπεδο κέντρο προσυμπτωματικού ελέγχου για καρκίνο του πνεύμονα, το οποίο παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Είναι ένα πραγματικά απίστευτο εργαλείο που σώζει ζωές. Δεν είχαμε ποτέ κάτι τόσο αποτελεσματικό στη μείωση της θνησιμότητας του καρκίνου του πνεύμονα».
Πολλοί είναι εκείνοι όμως που δεν γνωρίζουν ότι ο καρκίνος του πνεύμονα έχει ενταχθεί στον κατάλογο των κακοηθειών που είναι ανιχνεύσιμες μέσω καθιερωμένου προσυμπτωματικού ελέγχου, ο οποίος περιλαμβάνει επίσης τον καρκίνο του μαστού, του τραχήλου και του παχέος εντέρου. «Πόσος καιρός χρειάζεται για να γίνει αυτό γνωστό σε κάθε οικογένεια; Γι’ αυτόν τον σκοπό πασχίζουμε, να περάσουμε αυτό το μήνυμα», λέει.
Ποιοι είναι υποψήφιοι και τι παίζει ρόλο;
Λιγότεροι είναι οι χρήστες προϊόντων καπνού στις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα σε σχέση με ακόμη και πριν από 15 χρόνια, με το ποσοστό του καπνίσματος να πέφτει στο 13% το 2020, σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων, CDC. Ωστόσο, το κάπνισμα ευθύνεται για περίπου το 85% του συνόλου των καρκίνων του πνεύμονα. Η διακοπή του καπνίσματος σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή είναι ευεργετική, όμως, ακόμη κι αν έχετε διακόψει το κάπνισμα χρόνια πριν, αυτό δεν εξαλείφει τον κίνδυνο που διατρέχετε.
Ο προσυμπτωματικός έλεγχος προορίζεται για ορισμένους καπνιστές ή πρώην καπνιστές που όμως δεν εμφανίζουν ενδείξεις καρκίνου του πνεύμονα –όπως επίμονο βήχα, βραχνάδα, δύσπνοια ή στηθάγχη– οι οποίες τείνουν να παραμένουν λανθάνουσες μέχρι η νόσος να φτάσει πια σε προχωρημένο στάδιο.
Οι συστάσεις διαφέρουν μεταξύ των ιατρικών οργανισμών, αλλά είστε επιλέξιμοι για προσυμπτωματικό έλεγχο καρκίνου του πνεύμονα εάν ισχύουν όλα τα παρακάτω:
• Είστε μεταξύ 50 και 80 ετών.
• Είστε καπνιστής/στρια ή διακόψατε το κάπνισμα την τελευταία 15ετία.
• Έχετε ένα ιστορικό καπνίσματος τουλάχιστον 20 pack-years (δηλαδή, εάν καπνίζατε ένα πακέτο τσιγάρα την ημέρα για 20 χρόνια της ζωής σας ή δύο πακέτα την ημέρα για 10 χρόνια ή ισοδύναμα αυτών).
• Περίπου 15 εκατομμύρια Αμερικανοί θεωρούνται υψηλού κινδύνου για καρκίνο του πνεύμονα, γεγονός που τους καθιστά κατάλληλους για την ετήσια χαμηλής δόσης αξονική τομογραφία (CT), που μπορεί να αποκαλύψει μικροσκοπικές ανωμαλίες στον πνεύμονα οι οποίες μπορεί να είναι καρκίνος, λέει η δρ McKee. Εάν ο συμπτωματικός έλεγχος εντοπίσει καρκίνο του πνεύμονα σταδίου 1, το ποσοστό ίασης με χειρουργείο ή ακτινοθεραπεία φθάνει το 90%.
• Μη επεμβατική και ανώδυνη, η χαμηλής δόσης CT συνεπάγεται πολύ λιγότερη ακτινοβολία από τη συμβατική αξονική τομογραφία, εξηγεί η δρ Carey Thomson, διευθύντρια του Προγράμματος Διεπιστημονικής Ογκολογίας Θώρακος και Προσυμπτωματικού Ελέγχου Καρκίνου του Πνεύμονα στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Mount Auburn Hospital.
Πολλοί είναι εκείνοι που δεν γνωρίζουν ότι ο καρκίνος του πνεύμονα έχει ενταχθεί στον κατάλογο των κακοηθειών που είναι ανιχνεύσιμες μέσω καθιερωμένου προσυμπτωματικού ελέγχου.
Εμπόδια στον έλεγχο
• Παρά τα πλεονεκτήματά της, η χαμηλής δόσης CT δεν μπορεί να εντοπίσει όλους τους καρκίνους πρώιμου σταδίου και ορισμένες από τις βλάβες που αποκαλύπτει δεν θα είναι καρκίνος – κάτι που θα γίνει γνωστό μόνο έπειτα από επανειλημμένες απεικονιστικές εξετάσεις ή πιο εκτεταμένες και πιθανώς επεμβατικές εξετάσεις. Η ανησυχία σχετικά με τέτοιου είδους ψευδώς θετικά αποτελέσματα μπορεί να κάμψει την προθυμία των υποψηφίων να υποβληθούν στον προσυμπτωματικό έλεγχο, ακόμη και την προθυμία των γιατρών να τον συστήσουν, λένε οι δρ McKee και δρ Thomson.
• «Είναι αναμενόμενο άτομα άνω των 50 ετών που είναι καπνιστές να έχουν οζίδια στους πνεύμονες», λέει η δρ Thomson. «Αλλά η συντριπτική πλειονότητά τους δεν είναι καρκινικά. Αυτό που λέμε στους ασθενείς είναι ότι είναι σαν τις πανάδες στο δέρμα, μέχρι αποδείξεως του εναντίου».
• Ένα άλλο εμπόδιο στην ευρύτερη διάδοση του προσυμπτωματικού ελέγχου είναι μια εμμένουσα προκατάληψη που συνοδεύει το κάπνισμα. «Σε μεγάλο βαθμό πρόκειται για στίγμα», λέει η δρ Thomson. «Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να μην είναι ειλικρινείς απέναντι στον γιατρό τους σχετικά με το ατομικό τους ιστορικό καπνίσματος. Είναι απαραίτητο για το ιατρικό σύστημα να κατανοήσει πόσο καπνίζατε και πότε το διακόψατε».
Κύρια διδάγματα
• Εάν η ηλικία και το ιστορικό καπνίσματος σας καθιστούν υποψηφίους για προσυμπτωματικό έλεγχο καρκίνου του πνεύμονα –ή εάν ανησυχείτε για τον κίνδυνό σας για τη νόσο ανεξάρτητα από αυτούς τους παράγοντες–, ξεκινήστε μια συζήτηση με τον γιατρό σας πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. «Οι γιατροί σήμερα είναι τόσο πιεσμένοι χρονικά στα ιατρεία τους, που συχνά δεν έχουν τον χρόνο να συμπεριλάβουν αυτή την πληροφορία σε έναν έλεγχο ρουτίνας», λέει η δρ Thomson.
Οι δρ Thomson και δρ McKee δίνουν τις ακόλουθες πρόσθετες συμβουλές:
• Μην πλανάσθε. Επειδή τα χρόνια που καπνίζατε έχουν περάσει προ πολλού, αυτό δεν ακυρώνει απαραίτητα τον κίνδυνό σας για καρκίνο του πνεύμονα. «Βλέπουμε πολλούς καρκίνους του πνεύμονα να παρουσιάζονται χρόνια αφότου ο ασθενής έχει διακόψει το κάπνισμα», λέει η δρ Thomson.
• Μην είστε μοιρολάτρες. «Πολλές γυναίκες μάς λένε ότι δεν θέλουν τον προσυμπτωματικό έλεγχο καρκίνου του πνεύμονα, γιατί πιστεύουν ότι έτσι κι αλλιώς θα πεθάνουν εάν βρεθεί καρκίνος», λέει η δρ Thomson. «Όμως ο σκοπός του προσυμπτωματικού ελέγχου είναι να τον εντοπίσει όταν είναι πολύ μικρός και μη θανατηφόρος. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος του καρκίνου του πνεύμονα σώζει περισσότερες ζωές από οποιονδήποτε άλλο προσυμπτωματικό έλεγχο καρκίνου διαθέτουμε».
• Γίνετε συνήγορος του εαυτού σας. «Κάθε άνθρωπος μπορεί να πάθει καρκίνο του πνεύμονα, αλλά τα ποσοστά είναι πολύ χαμηλότερα στους μη καπνιστές», επισημαίνει η δρ McKee. «Αν όμως έχετε συμπτώματα που υποδηλώνουν καρκίνο του πνεύμονα, πρέπει να αγωνιστείτε για τον εαυτό σας και να ρωτήσετε σχετικά με τον έλεγχο, γιατί μερικοί γιατροί πιθανόν να σκεφτούν ότι δεν χρειάζεται να εξεταστείτε δεδομένου ότι δεν καπνίζετε».
• Διαδώστε το μήνυμα. Παροτρύνετε τους φίλους και τα αγαπημένα σας πρόσωπα να υποβληθούν στον προσυμπτωματικό έλεγχο εάν είναι νυν καπνιστές ή αν ήταν στο παρελθόν.
• «Ο προσυμπτωματικός έλεγχος είναι το κύμα που θα τα παρασύρει όλα», λέει η δρ McKee. «Μαθαίνουμε τόσο πολλά για τον καρκίνο του πνεύμονα –τόσο γι’ αυτόν που σχετίζεται με το κάπνισμα όσο και για εκείνον που δεν σχετίζεται– χάρη στον προσυμπτωματικό έλεγχο. Και όσα περισσότερα γνωρίζουμε γι’ αυτόν, τόσο περισσότερο ωφελούμαστε όλοι».
Μικραίνει το χάσμα μεταξύ των φύλων στον καρκίνο του πνεύμονα
Ήταν πάντοτε δεδομένο ότι περισσότεροι άνδρες από ό,τι γυναίκες πεθαίνουν από καρκίνο του πνεύμονα. Αλλά αυτό το χάσμα κλείνει με ανησυχητικό τρόπο. Σύμφωνα με την Αμερικανική Πνευμονολογική Ένωση, οι διαγνώσεις καρκίνου του πνεύμονα στις γυναίκες έχουν αυξηθεί κατά 84% τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, ενώ έχουν μειωθεί πάνω από το ένα τρίτο στους άνδρες. Επιπλέον, σχεδόν μία στις πέντε γυναίκες που διαγιγνώσκεται με καρκίνο του πνεύμονα σήμερα δεν έχει καπνίσει ποτέ (συγκριτικά με έναν στους δώδεκα άνδρες). «Παρατηρούμε ξεκάθαρα ότι ακόμη και μη καπνίστριες εμφανίζουν καρκίνο του πνεύμονα», δηλώνει η δρ Andrea McKee, επικεφαλής του Τμήματος Ακτινολογικής Ογκολογίας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Lahey Hospital and Medical Center. «∆εν γνωρίζουμε ακόμη γιατί, όμως». ∆εν είναι ωστόσο όλα τα νέα άσχημα. Οι γυναίκες φαίνεται να ωφελούνται περισσότερο από τον προσυμπτωματικό έλεγχο καρκίνου του πνεύμονα, λέει η δρ McKee, γιατί οι όγκοι τους έχουν την τάση να εμφανίζονται στο εξωτερικό χείλος των πνευμόνων, που είναι ευκολότερα ορατό στην αξονική τομογραφία. Επίσης, οι γυναίκες συχνά ανταποκρίνονται καλύτερα στις θεραπείες για καρκίνο του πνεύμονα. Εν μέρει αυτό έχει να κάνει με το ότι οι γυναίκες είναι πιθανότερο να πάσχουν από τύπους καρκίνου του πνεύμονα που δεν σχετίζονται με το κάπνισμα, οι οποίοι συνήθως έχουν μεταλλάξεις γονιδίων που είναι δυνατόν να στοχεύσουμε, λέει η δρ McKee. «Μπορούμε να χρησιμοποιούμε στοχευμένες θεραπείες για την αντιμετώπιση αυτών των καρκίνων και έχουμε δει απίστευτα αποτελέσματα».
Ακόμη ένας λόγος να διακόψετε το κάπνισμα – ή να μην το αρχίσετε ποτέ
Πέρα από την απειλή του καρκίνου του πνεύμονα, οι κίνδυνοι του καπνίσματος για την υγεία είναι καλά τεκμηριωμένοι. Το κάπνισμα βρίσκεται σταθερά στην κορυφή της λίστας των αιτίων θανάτου και νοσημάτων που μπορούν να προληφθούν στις Ηνωμένες Πολιτείες, κατά το CDC. Σήμερα, μια νέα μελέτη υποστηρίζει ότι οι καπνιστές έχουν επίσης διπλάσιες πιθανότητες συγκριτικά με τους διά βίου μη καπνιστές να εμφανίσουν καρδιακή ανεπάρκεια, την αδυναμία του καρδιακού μυός που τον εμποδίζει να εξωθήσει αρκετό αίμα ώστε να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού. Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 6 Ιουνίου 2022 στην ηλεκτρονική έκδοση του επιστημονικού περιοδικού Journal of the American College of Cardiology, ανέλυσε φακέλους που κάλυπταν μεγάλες χρονικές περιόδους, 9.300 ατόμων (ηλικίας 61-81 ετών) σε τέσσερις κοινότητες των ΗΠΑ. Κανείς από τους συμμετέχοντες δεν είχε καρδιακή ανεπάρκεια κατά την έναρξη της μελέτης. Οι καπνιστές διαγιγνώσκονταν με καρδιακή ανεπάρκεια στο διπλάσιο ποσοστό συγκριτικά με τους διά βίου μη καπνιστές κατά τα επόμενα 13 έτη. Επίσης, ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου αυξανόταν αναλογικά με τον αριθμό τσιγάρων που κάπνιζαν ημερησίως και με τα έτη καπνίσματος. Η καρδιακή ανεπάρκεια περιγράφεται ως προϊούσα νόσος, κατά την οποία η ικανότητα της καρδιάς να λειτουργεί ως αντλία μειώνεται με τον χρόνο. Η νόσος προσβάλλει περισσότερους από έξι εκατομμύρια Αμερικανούς και αποτελεί μία από τις κορυφαίες αιτίες θανάτου και ανικανότητας.
