Καθώς η ηλικία αυξάνει, επέρχονται πολλές αλλαγές στο ανθρώπινο σώμα, όπως δυσκαμψία στις αρθρώσεις και δυσκολίες στην όραση ή στην ακοή. Οι μεταβολές αυτές μπορεί να μην προκαλούν αναπηρία, έχουν ωστόσο επίδραση, έστω και ανεπαίσθητη, στην οδήγησή σας. Για τον λόγο αυτό θα ήταν καλό από πλευράς σας να δράσετε προληπτικά μόλις παρατηρήσετε ότι σας συμβαίνουν τέτοιες αλλαγές, προκειμένου να μάθετε πώς μπορεί η κάθε πάθηση να μειώσει την ικανότητά σας για οδήγηση, την ασφάλειά σας και την ασφάλεια των άλλων ανθρώπων που βρίσκονται στον δρόμο που κυκλοφορείτε.
Συνηθισμένες παθήσεις Υπάρχουν πολλές σωματικές αλλαγές που είναι δυνατόν να επηρεάσουν την ικανότητά σας για οδήγηση. Οι παρακάτω είναι οι πιο συχνές. Αρθρίτιδα. Η φθορά του χόνδρου (της προστατευτικής επένδυσης γύρω από την άκρη των οστών η οποία βρίσκεται στις αρθρώσεις) στον αυχένα, στους ώμους, στα χέρια, στα ισχία και στα γόνατα μπορεί να προκαλέσει πόνο, δυσκαμψία και προβλήματα στην οδήγηση. «Ο πόνος στα χέρια μπορεί να σας δυσκολεύει να πιάσετε σταθερά το τιμόνι. Ο πόνος στο ισχίο ή στο γόνατο μπορεί να σας δυσκολεύει να μπείτε και να βγείτε από το αυτοκίνητο, ιδίως αν το κάθισμα είναι πολύ χαμηλό ή πολύ ψηλό. Ο πόνος στο γόνατο μπορεί να καθιστά επώδυνο το πάτημα του πεντάλ. Ο πόνος στον αυχένα μπορεί να μειώνει την ικανότητά σας να στρέφετε το κεφάλι όταν κάνετε όπισθεν ή όταν αλλάζετε λωρίδα», δηλώνει ο δρ Robert Shmerling, επικεφαλής Κλινικής Ρευματολογίας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Beth Israel Deaconess Medical Center.
Απώλεια ακοής. Η απώλεια της ικανότητας ακοής μπορεί να σας δυσκολεύει να αντιληφθείτε κινδύνους, όπως για παράδειγμα ένα ασθενοφόρο που πλησιάζει σε μια διασταύρωση. «Παρότι οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι η απώλεια ακοής είναι κάτι που αφορά και τα δύο αυτιά, η απώλεια ακοής ακόμη και στο ένα μόνο αυτί αποτελεί επίσης πρόβλημα. Σας δυσκολεύει να καταλάβετε από πού προέρχονται οι ήχοι στον χώρο. Έτσι, παρότι κάποιος μπορεί να ακούει ότι πλησιάζει ασθενοφόρο, ίσως χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να κοιτάξει γύρω του και να συνειδητοποιήσει από πού έρχεται, κάτι που μπορεί να αποβεί επικίνδυνο», εξηγεί ο δρ David Jung, ωτορινολαρυγγολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts Eye and Ear.
Καταρράκτης. Ο καταρράκτης είναι μια θόλωση του φακού του ματιού, ο οποίος φυσιολογικά είναι διαυγής. Η πάθηση αυτή εμφανίζεται στους μισούς Αμερικανούς ηλικίας 75 ετών και άνω. «Ο καταρράκτης μειώνει την ικανότητά σας να αναγνωρίζετε στόχους και αποστάσεις και να καθορίζετε τον χρόνο φρεναρίσματος. Ο καταρράκτης επηρεάζει επίσης την αντίληψη της αντίθεσης, ιδίως τη νύχτα, διαταραχή που σημαίνει ότι δεν μπορείτε να παρατηρήσετε ένα σκούρο αντικείμενο στον δρόμο», εξηγεί ο δρ Roberto Pineda, χειρουργός ειδικευμένος στον καταρράκτη στο Massachusetts Eye and Ear.
Νευροπάθεια. Η νευροπάθεια εκδηλώνεται ως μια αίσθηση μουδιάσματος, μυρμηγκιάσματος ή καύσου που συνήθως παρατηρείται στα άκρα, ιδίως στο άκρο των ποδιών (από τον αστράγαλο και κάτω) και στην κνήμη (γάμπα). «Η νευροπάθεια στην άκρη των ποδιών μπορεί να καταστήσει την οδήγηση επικίνδυνη αν δεν μπορείτε πλέον να αισθάνεστε τα πεντάλ», δηλώνει η Ann Hollis, εργοθεραπεύτρια η οποία πραγματοποιεί κλινικές αξιολογήσεις της ικανότητας οδήγησης στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Beth Israel Deaconess Medical Center.
Μήπως έχει μειωθεί η ικανότητά σας για οδήγηση;
Μια πάθηση ίσως επηρεάσει την ικανότητά σας για οδήγηση. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι την έχει ήδη μειώσει. Ωστόσο, είναι δύσκολο να εντοπιστεί πότε έχετε περάσει ή θα περάσετε την κόκκινη γραμμή. Για παράδειγμα: «Στις περισσότερες περιπτώσεις, η απώλεια ακοής επέρχεται σταδιακά με την πάροδο του χρόνου. Έτσι, είναι δύσκολο να καταλάβετε πότε η απώλεια ακοής καθιστά μη ασφαλή την οδήγηση», αναφέρει ο δρ Jung. Μια πολύ χρήσιμη συμβουλή είναι η εξής: «Αν παρατηρήσετε ότι δυσκολεύεστε όλο και περισσότερο να ακούτε σε καθημερινές σας δραστηριότητες, τότε θα ήταν καλό να δείτε έναν ωτορινολαρυγγολόγο και έναν ακοολόγο για να αξιολογήσουν την ακοή σας», συνιστά ο δρ Jung. Επιπλέον, αν κάποιες σωματικές αλλαγές σάς εμποδίζουν στην καθημερινή σας ζωή, θα μπορούσαν να αποδειχθούν επικίνδυνες κατά την οδήγηση. Κάποια προειδοποιητικά σημάδια είναι τα εξής: «Μπορεί να παρατηρήσετε ότι δυσκολεύεστε περισσότερο να κρατήσετε αντικείμενα, να περπατήσετε σωστά, να σηκωθείτε από μια καρέκλα ή να φτάσετε κάτι που βρίσκεται σε ύψος πάνω από τους ώμους σας», συμπληρώνει ο δρ Shmerling.
Αξιολογήσεις της ικανότητας οδήγησης
Ο καλύτερος τρόπος για να μάθετε αν η κατάστασή σας επηρεάζει τις οδηγητικές σας ικανότητες είναι να ζητήσετε μια αξιολόγηση της ικανότητας οδήγησης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τέτοια προγράμματα παρέχονται συνήθως στα τοπικά νοσοκομεία, σε γραφεία σερίφη και σε άλλες υπηρεσίες, όπως η Αμερικανική Ένωση Συνταξιούχων (AARP, www.aarp.org) και η Αμερικανική Ένωση Αυτοκινητιστών (www.seniordriving.aaa.com). Στα προγράμματα αξιολόγησης της ικανότητας οδήγησης που λειτουργούν σε νοσοκομεία συμμετέχει συνήθως μια ομάδα ειδικών – για παράδειγμα, ένας κοινωνικός λειτουργός, ένας εργοθεραπευτής και ένας νευροψυχολόγος. «Η αξιολόγηση που παρέχουμε περιλαμβάνει προσεκτική λήψη ιατρικού και κοινωνικού ιστορικού και μια αξιολόγηση της όρασης, της γνωστικής λειτουργίας και των σωματικών ικανοτήτων, όπως της δύναμης, της κινητικότητας και του συντονισμού», εξηγεί η Hollis. Επισημαίνει, ωστόσο, ότι ο κλινικός έλεγχος δεν είναι αρκετός. «Η αξιολόγηση και τα τεστ στο ιατρείο μάς δίνουν κάποιες πληροφορίες σχετικά με τις δυσκολίες που μπορεί να έχει κάποιος· ωστόσο, η μόνη αξιόπιστη μέτρηση της ασφάλειας κατά την οδήγηση είναι η εξέταση στον δρόμο», δηλώνει η Hollis. Συνιστά να αναζητήσετε ένα πρόγραμμα με αξιολόγηση στον δρόμο. Αυτή συνήθως πραγματοποιείται από έναν δάσκαλο οδήγησης και έναν εργοθεραπευτή. Αυτοί μπορούν να γνωμοδοτήσουν με βάση την απόδοσή σας κατά την οδήγηση.
Προσαρμογές που μπορείτε να κάνετε
Σκοπός των ειδικών στην αξιολόγηση της ικανότητας οδήγησης δεν είναι να σας πάρουν τα κλειδιά του αυτοκινήτου. Προσφέρουν συμβουλές και υποστήριξη ώστε να σας βοηθήσουν να βελτιώσετε την ικανότητά σας στην οδήγηση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό μπορεί να σημαίνει την αντιμετώπιση μιας υποκείμενης πάθησης, όπως το να βάλετε βοηθήματα ακοής αν έχετε απώλεια ακοής, να ξεκινήσετε ένα πρόγραμμα ασκήσεων ενδυνάμωσης για να βελτιώσετε τη μυϊκή σας δύναμη και να μειώσετε τον πόνο στις αρθρώσεις ή να κάνετε επέμβαση που θα διορθώσει τον καταρράκτη αν έχετε θολή όραση. Για τη βελτίωση της ικανότητάς σας μπορεί επίσης να χρειαστούν τροποποιήσεις στο αυτοκίνητό σας, ώστε να αντισταθμιστεί κάποιο σωματικό πρόβλημα. Για παράδειγμα, μπορεί να χρειαστεί να τοποθετήσετε χειριστήρια στο τιμόνι αν η νευροπάθεια μειώνει την ικανότητά σας να πατήσετε τα πετάλια. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί απλώς να χρειαστεί να ξεσκονίσετε λίγο τις γνώσεις σας. Ένα φρεσκάρισμά τους μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμο αν το αυτοκίνητό σας έχει νέα συστήματα προηγμένης τεχνολογίας τα οποία δεν είστε πολύ σίγουροι πώς πρέπει να τα χρησιμοποιήσετε ή αν χρειάζεται να ενημερωθείτε για τους νέους νόμους οδικής κυκλοφορίας. Ο τελικός στόχος (ανάλογα με την υγεία σας) είναι να παραμείνετε στο κάθισμα του οδηγού και να παραμείνετε ασφαλείς, κινητικοί και ανεξάρτητοι για όσο το δυνατόν περισσότερο.
Οδήγηση και γνωστική λειτουργία
Η διανοητική οξύτητα που είχαμε όταν ήμασταν νέοι τείνει να αμβλύνεται καθώς μεγαλώνουμε. Αυτό μπορεί να μεταφραστεί σε βραδύτερο χρόνο αντίδρασης όταν οδηγούμε και να απαιτεί να κρατάμε μεγαλύτερη απόσταση από το αυτοκίνητο που προπορεύεται, να αποφεύγουμε να οδηγούμε τις ώρες αιχμής και να χρησιμοποιούμε εναλλακτικούς δρόμους για να αποφύγουμε τις μεγάλες διασταυρώσεις.
Οι οδηγοί με πιο σοβαρές αλλαγές στη γνωστική λειτουργία, όπως τα άτομα με ήπια γνωστική διαταραχή, διατρέχουν κίνδυνο να παρουσιάσουν σύγχυση και να χαθούν. Μια εξέταση ψυχικής υγείας και μια αξιολόγηση της ικανότητας οδήγησης θα βοηθήσουν να καθοριστεί αν μπορείτε ακόμη να κάθεστε με ασφάλεια πίσω από το τιμόνι ή αν είναι καιρός να αρχίσετε να χρησιμοποιείτε άλλα μέσα μεταφοράς.
