Εάν έχετε παρατηρήσει ότι αισθάνεστε πιο φουσκωμένος από ό,τι συνήθως μετά το φαγητό, δεν είναι στη φαντασία σας. Όπως πολλές σωματικές λειτουργίες, η διαδικασία της πέψης γίνεται πιο αργή καθώς μεγαλώνετε, με αποτέλεσμα να απαιτείται περισσότερος χρόνος για να κινηθεί η τροφή που χωνεύουμε στον γαστρεντερικό σωλήνα, από το στομάχι και από τα έντερα. «Όσο περισσότερο παραμένει η τροφή στον πεπτικό σωλήνα, τόσο αυξημένη είναι η πιθανότητα να παραχθούν και να συσσωρευθούν αέρια, με αποτέλεσμα το φούσκωμα», λέει ο δρ Kyle Staller, γαστρεντερολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts General Hospital.
Το σχήμα των αερίων
Η κοιλιά σας μπορεί να αλλάξει σχήμα και να διασταλεί έτσι ώστε να διαχειριστεί μικρές ποσότητες αερίων που παράγονται κατά τη φυσιολογική πέψη. Με τη φυσιολογική παραγωγή αερίων, το διάφραγμα (ο μυϊκός χιτώνας που χωρίζει τη θωρακική κοιλότητα από την κοιλιακή χώρα) ανυψώνεται και το κοιλιακό τοίχωμα τεντώνει ώστε να επιτρέψει στην κοιλιά να διατηρήσει το σχήμα της. Ωστόσο, τα υπερβολικά πολλά αέρια μπορεί να καταλάβουν τον χώρο, με συνέπεια η κοιλιά να προεξέχει.
Αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι χαρακτηρίζουν ως «φούσκωμα» είναι, από τεχνική άποψη, δύο διαφορετικές διεργασίες. Το φούσκωμα είναι η αίσθηση αυξημένης πίεσης στην κοιλιά (τυμπανισμός), ενώ η διάταση είναι η φυσιολογική διόγκωση (πρήξιμο) της κοιλιάς. Από κοινού, προκαλούν διάταση, αίσθηση πληρότητας και πίεση, μαζί με δυσφορία, που μπορεί να κυμαίνεται από ήπια έως έντονη.
Το περιστασιακό φούσκωμα συνήθως δεν αποτελεί λόγο ανησυχίας. Ο οργανισμός απομακρύνει με επιτυχία την περίσσεια αερίων, είτε αποβάλλοντάς τα προς τα πάνω μέσω μιας ερυγής (ρέψιμο) είτε προς τα κάτω με τη μορφή του μετεωρισμού. Η λήψη ενός μη συνταγογραφούμενου φαρμάκου κατά των αερίων μπορεί να συνεισφέρει στην ανακούφιση των πιο σοβαρών εξάρσεων. Το ενεργό συστατικό, η σιμεθικόνη, διασπά τις φυσαλίδες των αερίων. «Η αποτελεσματικότητά τους δεν στηρίζεται σε ιδιαίτερα επιστημονικά δεδομένα, αλλά μπορεί να βοηθούν μερικά άτομα και συνήθως δεν βλάπτει να τα δοκιμάσετε», λέει ο δρ Staller.
Προσέξτε τι τρώτε
Εάν υποφέρετε από μετεωρισμό επανειλημμένα, αυτό συνήθως οφείλεται στην τροφή. Όμως το πρόβλημα δεν είναι απαραίτητα το τι τρώτε: είναι το πώς αντιδρά ο οργανισμός σας. Παραδείγματος χάριν, πολλοί δυσκολεύονται με την πέψη σακχάρων διαφόρων κατηγοριών, που από κοινού ονομάζονται FODMAP («ζυμώσιμοι» ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες).
Ο οργανισμός απομακρύνει με επιτυχία την περίσσεια αερίων, είτε αποβάλλοντάς τα προς τα πάνω μέσω μιας ερυγής (ρέψιμο) είτε προς τα κάτω με τη μορφή του μετεωρισμού.
Παραδείγματα τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε FODMAP είναι μεταξύ άλλων το σιτάρι, η σίκαλη, το κρεμμύδι, το σκόρδο, τα όσπρια (ρεβίθια, φακές, φασόλια), το μέλι, τα φιστίκια, τα κάσιους, ορισμένα φρούτα, τα σπαράγγια και οι αγκινάρες. Τρόφιμα ή ποτά με φρουκτόζη ή τεχνητές γλυκαντικές ουσίες επίσης περιέχουν FODMAP.
«Αυτά τα σάκχαρα δεν είναι εύπεπτα, γεγονός που προκαλεί αυξημένη ζύμωση από τα βακτήρια του εντέρου δημιουργώντας περισσότερα αέρια», λέει ο δρ Staller. Ορισμένα άτομα έχουν πιο σοβαρή αντίδραση σε αυτά από ό,τι άλλα, προσθέτει. «Δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία ότι έχουμε λιγότερη ανοχή στα FODMAP με τη γήρανση». Ένα άλλο FODMAP που είναι ιδιαίτερα δύσπεπτο είναι η λακτόζη, η οποία βρίσκεται στα γαλακτοκομικά προϊόντα. «Τα άτομα που θεωρείται ότι έχουν δυσανεξία στη λακτόζη δεν παράγουν αρκετή λακτάση, το ένζυμο που διασπά τη λακτόζη», λέει ο δρ Staller.
Η κατανάλωση τροφών με πολλά λιπαρά μπορεί επίσης να προκαλέσει φούσκωμα, καθώς τα λιπαρά έχουν την τάση να επιβραδύνουν την κένωση του στομάχου. Το υπερβολικό φούσκωμα είναι δυνατό να προκληθεί από χρόνια δυσκοιλιότητα, που ορίζεται ως λιγότερες από τρεις κινήσεις του εντέρου την εβδομάδα, ύπαρξη σκληρών ή ξηρών κοπράνων, κοπιαστική προσπάθεια ώστε να επιτευχθεί η κίνηση του εντέρου και αίσθηση ατελούς κένωσης. «Η λήψη συμπληρωμάτων φυτικών ινών ή περιστασιακά ενός καθαρτικού μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας», λέει ο δρ Staller.
Καταπολεμώντας το φούσκωμα
Καθώς οι περισσότερες εξάρσεις του επανειλημμένου μετεωρισμού συνδέονται με τη διατροφή, ο δρ Staller συνιστά να εστιάσετε στο να εντοπίσετε τις προβληματικές τροφές. «Ξεκινήστε αποκλείοντας τα γαλακτοκομικά προϊόντα, καθώς πολλά άτομα με πρόβλημα μετεωρισμού είναι πιθανό να έχουν κάποιου είδους δυσανεξία στη λακτόζη», συμβουλεύει. Εάν αυτό δεν βοηθήσει, μειώστε ή καταργήστε τις τροφές FODMAP που καταναλώνετε τακτικά.
«Εκτός εάν είστε αρκετά σίγουρος για το ποιες τροφές είναι υπεύθυνες, το καλύτερο είναι να συμβουλευτείτε έναν διατροφολόγο», λέει ο δρ Staller. Ένας διατροφολόγος μπορεί να σας βοηθήσει να εντοπίσετε τις προβληματικές τροφές μέσω μιας δίαιτας αποκλεισμού, κατά την οποία οι τροφές FODMAP καταργούνται μία μία και στη συνέχεια επανεισάγονται για να διαπιστωθεί εάν προκαλούν φούσκωμα.
Από τη στιγμή που θα βρεθούν οι προβληματικές τροφές, ένας διατροφολόγος μπορεί να συνδράμει στην προσαρμογή της διατροφής σας έτσι ώστε να αποφεύγετε τις τροφές αυτές χωρίς να παραμελείτε απαραίτητες θρεπτικές ουσίες.
Άλλοι τρόποι που συμβάλλουν στη μείωση του φουσκώματος είναι ο περιορισμός των ανθρακούχων ποτών και η επίγνωση των συνηθειών σας στα γεύματα. «Όταν τρώτε υπερβολικά γρήγορα ή πολύ ή εάν μιλάτε πολύ καθώς τρώτε, μπορεί να καταπίνετε περισσότερο αέρα, ο οποίος με τη σειρά του να προκαλεί φούσκωμα», λέει ο δρ Staller. «Τρώγοντας πιο αργά και καταναλώνοντας μικρότερα γεύματα, μπορείτε να βοηθήσετε ώστε να μειωθεί ο αέρας που καταπίνετε».
Όταν ο μετεωρισμός είναι κάτι παραπάνω από ενοχλητικός
Εάν το φούσκωμα γίνεται πιο συχνό ή δύσκολο να το διαχειριστείτε, μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα μιας υποκείμενης πάθησης του πεπτικού. Παραδείγματος χάριν:
Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Αυτή η κοινή διαταραχή περιλαμβάνει συχνά συμπτώματα πέρα από το φούσκωμα, όπως κράμπες, πόνο στην κοιλιά και ακανόνιστη κινητικότητα του εντέρου.
Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (ΦΝΕ). Η ΦΝΕ εμπεριέχει την ελκώδη κολίτιδα και τη νόσο του Crohn, δύο παθήσεις που οφείλονται σε φλεγμονή της επένδυσης του γαστρεντερικού σωλήνα.
Κοιλιοκάκη. Πρόκειται για μια αυτοάνοση πάθηση κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα προσβάλλει το λεπτό έντερο. Οι κρίσεις πυροδοτούνται από μια πρωτεΐνη που ονομάζεται γλουτένη και βρίσκεται στο σιτάρι, στο κριθάρι και στη σίκαλη.
Σε σπάνιες περιπτώσεις ο μετεωρισμός μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα καρκίνου του παχέος εντέρου, του στομάχου ή του παγκρέατος.
«Θα πρέπει να επισκεφθείτε τον γιατρό σας εάν το φούσκωμα γίνει σοβαρό ή εάν συνοδεύεται από άλλα προβλήματα, όπως κόπρανα μαύρα ή με αίμα, απώλεια βάρους που δεν έχετε επιδιώξει ή επίμονη διάρροια», λέει ο δρ Kyle Staller, γαστρεντερολόγος στο Massachusetts General Hospital.
Μετεωρισμός και ευαίσθητα νεύρα
Μία ακόμη πιθανή αιτία για το φούσκωμα είναι όταν ο οργανισμός έχει μια μη φυσιολογική αντίδραση στα κανονικά αέρια του σώματος.
«Όλοι συσσωρεύουμε μια ποσότητα αερίων κατά τη διάρκεια της ημέρας, ακόμη και όταν δεν τρώμε», λέει ο δρ Kyle Staller, γαστρεντερολόγος στο Massachusetts General Hospital.
«Κανονικά, το διάφραγμά μας ανεβαίνει και τα κοιλιακά μας τοιχώματα τεντώνουν ως ένα φυσιολογικό αντανακλαστικό, διατηρώντας το σχήμα της κοιλιάς μας. Ωστόσο, σε μερικές περιπτώσεις αυτό το αντανακλαστικό δεν λειτουργεί σωστά και συμβαίνει το αντίθετο – το διάφραγμα γίνεται επίπεδο, ενώ τα κοιλιακά τοιχώματα χαλαρώνουν. Το αποτέλεσμα είναι πως μια φυσιολογική ποσότητα αερίων είναι δυνατό να προκαλέσει φούσκωμα στην κοιλιακή χώρα».
Αυτό το μη φυσιολογικό αντανακλαστικό είναι πιο συχνό σε άτομα με ευαίσθητο νευρικό σύστημα, ιδίως εκείνα που αντιμετωπίζουν το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.
«Για να βοηθήσουν στην επανεκπαίδευση αυτού του μη φυσιολογικού αντανακλαστικού, αναπτύσσονται τεχνικές βιοανάδρασης», λέει ο δρ Staller. «Εν τω μεταξύ, η καλύτερη προσέγγιση είναι η διαχείριση του μετεωρισμού μέσω της τροποποίησης της διατροφής, της αντιμετώπισης της δυσκοιλιότητας και αποφεύγοντας να καταπίνουμε πάρα πολύ αέρα».
