Μετά την εμμηνόπαυση, η Μαριλένα άρχισε να παρατηρεί κάποια περίεργη αίσθηση στα χείλη της. Αρχικά, τα αισθανόταν σαν να είχαν καεί από τον ήλιο –ήταν «άγρια» και έτσουζαν–, μέχρι που άρχισε να νιώθει αιχμηρούς πόνους σαν σουβλιές να τρυπούν τα «καμένα» χείλη. Η κατανάλωση κρασιού ή καυτερών τροφών επιδείνωνε την ενόχληση και πλέον η Μαριλένα έχει πάντα μαζί της βάλσαμο χειλιών (lip balm) για να αλείφει τα χείλη της συνεχώς και να βρίσκει πρόσκαιρη ανακούφιση.
Το φαινόμενο αυτό, που πολύ εύστοχα έχει ονομαστεί σύνδρομο καιόμενου στόματος ή σύνδρομο καυσαλγίας στόματος, πλήττει περίπου το 2% των ανθρώπων, αλλά διαγιγνώσκεται έως και επτά φορές συχνότερα στις γυναίκες –ιδίως κατά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση– σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Στοματολογίας.
Δεν αφορά όμως απαραίτητα μόνο τα χείλη. Το σύνδρομο καυσαλγίας στόματος μπορεί επίσης να επηρεάσει τη γλώσσα, τον ουρανίσκο, τα ούλα, το εσωτερικό από τα μάγουλα και τον λαιμό. Όπως και στην περίπτωση της Μαριλένας, ο καυστικός πόνος μπορεί να συνοδεύεται από σουβλιές, τσιμπήματα, μια όξινη ή μεταλλική γεύση ή την αίσθηση ότι κάτι έρπει μέσα στο στόμα.
Ένα πράγμα, ωστόσο, τείνει να ενώνει όλους όσοι πάσχουν από σύνδρομο καυσαλγίας στόματος: νιώθουν μόνοι τους. «Πολλοί από τους ασθενείς μου ρωτούν: “Ποιος άλλος το έχει αυτό;”. Ωστόσο υπάρχουν πολλοί σαν αυτούς», αναφέρει η δρ Piamkamon Vacharotayangul, στοματολόγος στο Τμήμα Στοματολογίας και Οδοντιατρικής του Brigham and Women’s Hospital, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ. «Στα άτομα με έντονα συμπτώματα, ο πόνος είναι συνεχής – υποφέρουν συνεχώς».
Παράγοντες κινδύνου
Το σύνδρομο καυσαλγίας στόματος θεωρείται μια μορφή νευροπαθητικού πόνου. Αυτό σημαίνει ότι οι νευρικές ίνες δρουν παθολογικά και μεταδίδουν σήματα πόνου, παρόλο που δεν υπάρχει κάποια εμφανής αιτία. Ενώ είναι όμως σαφές ότι η μείωση των ορμονών κατά την περιεμμηνόπαυση και μετά από αυτήν παίζει κυρίαρχο ρόλο στην ανάπτυξη της διαταραχής στις γυναίκες, οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμη γιατί συμβαίνει αυτό. Και το μυστήριο αυξάνεται από το γεγονός ότι η ορμονοθεραπεία συνήθως δεν μειώνει τα συμπτώματα.
Φαίνεται όμως ότι το στρες είναι ένας παράγοντας που παίζει ρόλο. Η δρ Vacharotayangul το παρατήρησε αυτό στη διάρκεια της πανδημίας, όταν άτομα όλων των ηλικιών και των δύο φύλων έρχονταν στην κλινική της με νέα επείγοντα περιστατικά. Κάποια τραυματικά συμβάντα, όπως η απώλεια της εργασίας ή ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, μπορεί επίσης να συμβάλλουν. Επίσης, τα άτομα με σύνδρομο καυσαλγίας στόματος πάσχουν δυσανάλογα πιο συχνά από διαταραχές της διάθεσης, όπως άγχος ή κατάθλιψη, προσθέτει η δρ Vacharotayangul.
Κάποιοι μπορεί επίσης να αντιμετωπίζουν παθήσεις όπως διαταραχές της κροταφογναθικής άρθρωσης (TMJ), σύνδρομο χρόνιας κόπωσης ή σύνδρομα πόνου όπως η ινομυαλγία.
«Το σύνδρομο καυσαλγίας στόματος φαίνεται ότι συνδέεται έντονα με το στρες και το άγχος», λέει η δρ Vacharotayangul. «Και παρόλο που αυτό δεν είναι πάντα καλά αναγνωρισμένο, η περίοδος των ορμονικών αλλαγών ενδέχεται να είναι πολύ δύσκολη για τις γυναίκες. Το σύνδρομο καυσαλγίας στόματος μπορεί να είναι το κερασάκι στην τούρτα, επιπρόσθετα σε όλα τα άλλα που τους συμβαίνουν».
Πώς θα βρείτε ανακούφιση
Ο γρίφος γίνεται ακόμη πιο δύσκολος, καθώς δεν υπάρχει διαγνωστικό τεστ για το σύνδρομο καυσαλγίας στόματος. Οι γιατροί πρέπει πρώτα να αποκλείσουν άλλες πιθανές αιτίες των συμπτωμάτων, όπως, μεταξύ άλλων, τις στοματικές λοιμώξεις από ζυμομύκητες οι οποίες μπορούν επίσης να προκαλέσουν καύσο, μια φλεγμονώδη πάθηση που ονομάζεται ομαλός λειχήνας και μπορεί να περιλαμβάνει επώδυνα στοματικά έλκη ή την ξηροστομία, η οποία μπορεί να οφείλεται σε χρήση φαρμάκων ή άλλες αιτίες.
Η προσέγγιση δοκιμής-λάθους-νέας δοκιμής συνεχίζεται ακόμη και αφού επιβεβαιωθεί το σύνδρομο καυσαλγίας στόματος. Δεν υπάρχει θεραπεία που να παρέχει ίαση, ούτε τυπική θεραπευτική προσέγγιση. Ωστόσο διάφορα φάρμακα, καθώς και μη φαρμακευτικά μέτρα, μπορούν να βοηθήσουν.
Η θεραπεία πρώτης γραμμής που επιλέγει η δρ Vacharotayangul δεν είναι συνήθως δύσκολο να βρεθεί: πρόκειται για τα συμπληρώματα α-λιποϊκού οξέος, τα οποία βοηθούν στην ομαλοποίηση των νευρικών σημάτων. Συνιστά να λαμβάνονται 300 χιλιοστόγραμμα (mg) δύο φορές την ημέρα.
Μια άλλη απλή προσέγγιση περιλαμβάνει τις πλύσεις με σάλτσα ταμπάσκο αραιωμένη σε νερό, η οποία βασίζεται στην ικανότητα της καψαϊκίνης –της δραστικής ουσίας που υπάρχει στις καυτερές πιπεριές– να καταπολεμά το σύνδρομο καυσαλγίας στόματος προκαλώντας έναν άλλο τύπο καψίματος. «Η θεραπεία αυτή βοηθά διασπείροντας μέσα στο στόμα μόρια τα οποία προσλαμβάνονται από τα νεύρα που προκαλούν πόνο», εξηγεί η δρ Vacharotayangul.
Αποτελεσματικό μπορεί να είναι και ένα στοματικό διάλυμα που περιέχει κλοναζεπάμη, μια βενζοδιαζεπίνη που συνήθως χρησιμοποιείται για το άγχος ή τις επιληπτικές κρίσεις. Ωστόσο, το φάρμακο αυτό θα πρέπει να συνταγογραφείται με προσοχή. «Η ηλικία του ασθενούς θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη», επισημαίνει η δρ Vacharotayangul, «γιατί η κλοναζεπάμη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο γνωστικής δυσλειτουργίας και πτώσεων στους ηλικιωμένους».
Οι γιατροί μπορεί επίσης να συστήσουν και άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τον νευρόπονο, όπως η γκαμπαπεντίνη ή το αντικαταθλιπτικό αμιτριπτυλίνη. Και όπως και η Μαριλένα, τα άτομα με σύνδρομο καυσαλγίας στόματος μπορεί να βρουν προσωρινή ανακούφιση με τοπικές κρέμες ή αλοιφές, προϊόντα που προκαλούν μούδιασμα ή στοματικά διαλύματα. Επίσης, κάποιοι ανακουφίζονται πίνοντας μικρές γουλιές από παγωμένο νερό ή γλείφοντας παγάκια σε μορφή τσιπς.
Αξίζει επίσης να δοκιμάσετε κάποιες τεχνικές αντιμετώπισης όπως ο διαλογισμός ενσυνειδητότητας και οι βαθιές αναπνοές. «Έχει βρεθεί ότι οι μεγάλες, βαθιές αναπνοές επί δύο λεπτά ηρεμούν το σύστημά σας και μπορούν να βοηθήσουν πολύ», σχολιάζει η δρ Vacharotayangul.
