Φανταστείτε ότι ξαφνικά δεν μπορείτε να δείτε κανονικά ή ότι η ομιλία σας γίνεται ακατάληπτη ή πως ένα από τα κάτω άκρα σας ξαφνικά είναι αδύναμο ή μουδιάζει. Αυτά τα ανησυχητικά συμπτώματα συγκαταλέγονται ανάμεσα στα τυπικά προειδοποιητικά σημεία του εγκεφαλικού επεισοδίου και η απάντηση σε αυτά θα πρέπει να είναι η άμεση κλήση του 166 (βλ. εικόνα).
Ωστόσο, τα συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι βραχυχρόνια, να διαρκούν μόλις μερικά λεπτά. Όταν συμβαίνει αυτό, πρόκειται είτε για ένα παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο (το οποίο δεν αφήνει ορατά στοιχεία βλάβης σε μια μαγνητική τομογραφία, MRI) είτε για ένα μίνι εγκεφαλικό (το οποίο είναι δυνατό να προκαλέσει ανεπαίσθητες μεταβολές στον εγκεφαλικό ιστό, ορατές σε MRI). Πλέον, μια νέα μελέτη διαπιστώνει ότι ένα πρώτο ΠΙΕ μπορεί να προκαλέσει την ίδια έκπτωση στη γνωστική λειτουργία και σε προβλήματα μνήμης με ένα εγκεφαλικό.
Η μελέτη περιλάμβανε περισσότερα από 30.000 άτομα ηλικίας 45 ετών και άνω που δεν είχαν υποστεί ποτέ εγκεφαλικό ή ΠΙΕ και στη συνέχεια παρακολουθήθηκαν για 14 χρόνια κατά μέσον όρο. Οι ερευνητές συνέκριναν τις μεταβολές της γνωστικής λειτουργίας μεταξύ τριών ομάδων ατόμων: όσων υπέστησαν ένα εγκεφαλικό κατά την περίοδο της μελέτης, όσων είχαν ένα ΠΙΕ και εκείνων που δεν είχαν κανένα από τα δύο.
Έπειτα από προσαρμογή για παράγοντες όπως η ηλικία κι άλλες παθήσεις, διαπίστωσαν πως μετά από ένα εγκεφαλικό οι ασθενείς εμφάνιζαν άμεσα προβλήματα γνωστικής λειτουργίας, τα οποία επιδεινώνονταν με τον χρόνο. Τα άτομα που υπέστησαν ΠΙΕ είχαν πιο αργή, αλλά αξιοσημείωτη μείωση της γνωστικής λειτουργίας συγκριτικά με εκείνους που δεν υπέστησαν ΠΙΕ ή εγκεφαλικό επεισόδιο. Τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν στο τεύχος Απριλίου 2025 του επιστημονικού περιοδικού JAMA Neurology, υποδηλώνουν πως τα ΠΙΕ είναι πιο δυσοίωνα από ό,τι θεωρείτο παλιότερα.
Αξιόπιστα ευρήματα
Προηγούμενη έρευνα είχε υπαινιχθεί αυτό το φαινόμενο, αλλά ο επιμελής σχεδιασμός της νέας μελέτης προσδίδει αξιοπιστία στα αποτελέσματα, λέει ο δρ Andrew Budson, επικεφαλής Γνωσιακής και Συμπεριφορικής Νευρολογίας στο VA Boston Healthcare System και λέκτορας Νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Όλοι οι συμμετέχοντες που είχαν συμπτώματα ΠΙΕ ή εγκεφαλικού υποβλήθηκαν σε μια εξειδικευμένη μαγνητική τομογραφία με τη δυνατότητα ανίχνευσης πολύ μικροσκοπικών «μίνι εγκεφαλικών», εξηγεί. «Άτομα που είχαν ταξινομηθεί στην κατηγορία του ΠΙΕ δεν εμφάνιζαν βλάβες στην MRI τους. Το γεγονός αποδεικνύει πως το ΠΙΕ ήταν πράγματι παροδικό και όχι ένα μικρό εγκεφαλικό που υποχώρησε, αλλά είχε ήδη προκαλέσει βλάβη στον εγκέφαλο», αναφέρει. Αυτός ο αυστηρός ορισμός του ΠΙΕ ταιριάζει με τον τρόπο που ένας νευρολόγος αντιμετωπίζει τον εγκέφαλο, προσθέτει.
Ένα ακόμη πλεονέκτημα: οι ερευνητές κατόρθωσαν να λάβουν εικόνα από την πορεία της νοητικής και μνημονικής ικανότητας του κάθε ατόμου πριν και μετά το ΠΙΕ, η οποία έδειξε μια μεταβολή στην καμπύλη της έκπτωσης των λειτουργιών ξεκινώντας αμέσως μετά το ΠΙΕ. «Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούμε να θεωρήσουμε ότι τα άτομα αυτά είχαν ένα υποκείμενο, εναλλακτικό αίτιο για τα γνωστικά προβλήματά τους που απλώς αποκαλύφθηκε από το ΠΙΕ», λέει ο δρ Budson.
Πώς τα ΠΙΕ αλλάζουν τον εγκέφαλο
Δεν είναι σαφές πώς ένα ΠΙΕ οδηγεί σε μεταβολές της γνωστικής λειτουργίας. Μια θεωρία είναι ότι η προσωρινή διακοπή της ροής του αίματος που συμβαίνει κατά τη διάρκεια ενός ΠΙΕ αλλοιώνει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Η φλεγμονώδης απάντηση που προκύπτει ως αποτέλεσμα μπορεί να επηρεάσει τις αμυλοειδείς πρωτεΐνες του εγκεφάλου, προκαλώντας έναν καταρράκτη μεταβολών οι οποίες καταλήγουν στη νόσο Αλτσχάιμερ. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι, όταν ένα άτομο υφίσταται ένα ΠΙΕ, είναι πιθανό να υποστεί μελλοντικά ΠΙΕ και εγκεφαλικά επεισόδια. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι αγγειακή άνοια, η οποία προκύπτει από μακροχρόνια, συσσωρευτική βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν περιοχές του εγκεφάλου οι οποίες είναι σημαντικές για διάφορες νοητικές ικανότητες.
Τι να συγκρατήσετε
Εάν εσείς ή ένας οικείος σας υποστεί ένα ΠΙΕ, κλείστε ένα ραντεβού με έναν νευρολόγο-ψυχολόγο για να υποβληθείτε σε μια δοκιμασία αναφοράς της γνωστικής λειτουργίας, προτείνει ο δρ Budson. «Με τον τρόπο αυτόν μπορείτε να ξεκινήσετε να αντιμετωπίζετε τυχόν ανωμαλίες αμέσως, με έναν νευρολόγο, και να είστε έτοιμοι για εξετάσεις παρακολούθησης εάν τα πράγματα επιδεινωθούν με τον χρόνο», λέει. Βεβαιωθείτε ότι ελέγχετε όλους τους ατομικούς σας παράγοντες κινδύνου για καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικό επεισόδιο, διατηρώντας την αρτηριακή πίεση, το σάκχαρο αίματος και το επίπεδο χοληστερόλης υπό έλεγχο. Εάν ο νευρολόγος υποπτεύεται νόσο Αλτσχάιμερ, οι νέες θεραπείες που στοχεύουν στο αμυλοειδές και έχουν εγκριθεί για νόσο πρώιμου σταδίου, θα μπορούσαν να αποτελούν μια επιλογή, όπως υποστηρίζουν οι συγγραφείς της μελέτης.
Εάν εσείς ή ένας οικείος σας υποστεί ένα παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο, κλείστε ένα ραντεβού με έναν νευρολόγο-ψυχολόγο για να υποβληθείτε σε μια δοκιμασία αναφοράς της γνωστικής λειτουργίας.
Τι άλλο μπορείτε να κάνετε για να προστατεύσετε τις γνωστικές σας ικανότητες; «Δεν έχω καμία απολύτως αμφιβολία ότι η αεροβική άσκηση θα πρέπει να αποτελεί την πρώτη προτεραιότητά σας», δηλώνει ο δρ Budson. Μια λιγότερο προφανής σύσταση είναι να εξετάσετε την ακοή σας και να λάβετε βοηθήματα βαρηκοΐας εάν τα χρειάζεστε. Η βαρηκοΐα αποτελεί έναν παράγοντα κινδύνου για άνοια, πιθανότατα γιατί τα προβλήματα ακοής μπορεί να οδηγήσουν σε κοινωνική απομόνωση, επισημαίνει ο δρ Budson. Οι πάσχοντες σταματούν να πηγαίνουν σε κοινωνικές εκδηλώσεις και μπορεί να γίνουν κλειστοί και μοναχικοί, κάτι που τους καθιστά πιο επιρρεπείς στην καρδιαγγειακή νόσο, καθώς και στην άνοια.
