Όταν περπατάτε στον δρόμο, βλέπετε πράγματι τις εικόνες γύρω σας; Παρατηρείτε τι δέντρα είναι αυτά που συναντάτε, πώς φιλτράρεται το φως του ήλιου μέσα από τα κλαδιά τους ή πώς κάνουν τρίλιες οι κοκκινολαίμηδες που κουρνιάζουν εκεί;
Αυτού του τύπου οι λεπτομέρειες περνούν συχνά απαρατήρητες σε έναν κόσμο γεμάτο ηλεκτρονικές οθόνες και φορτωμένα προγράμματα. Γίνονται, όμως, όλο και πιο σημαντικές καθώς μεγαλώνουμε και καθώς οι ικανότητες προσοχής και μνήμης αρχίζουν να αλλάζουν.
«Η προσοχή είναι ο πλέον κρίσιμος παράγοντας για τη μνήμη. Αυτό το οποίο προσέχετε είναι αυτό το οποίο θα θυμάστε», σχολιάζει ο δρ Andrew Budson, λέκτορας Νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και ένας από τους συγγραφείς του βιβλίου με τίτλο Why We Forget and How to Remember Better (Γιατί ξεχνάμε και πώς θα θυμόμαστε καλύτερα).
Ευτυχώς, υπάρχει ένας εύκολος τρόπος να βελτιώσουμε την προσοχή και τη μνήμη μας: μια πρακτική που ονομάζεται ενσυνειδητότητα.
Τι είναι η ενσυνειδητότητα;
Η ενσυνειδητότητα είναι η πρακτική τού να εστιάζει κάποιος στην παρούσα στιγμή. Σημαίνει να έχετε πλήρη επίγνωση για όσα συμβαίνουν γύρω σας και μέσα σας: τις εικόνες, τους ήχους, τις μυρωδιές και τα αγγίγματα που μπορεί να βιώνετε, καθώς και τα συναισθήματα και τις σκέψεις σας. Δεν χρειάζεται να κρίνετε και να αναλύετε αυτές τις πληροφορίες, απλώς να τις παρατηρείτε καθώς πάνε κι έρχονται.
Η άσκηση αυτή προκαλεί μια αντίδραση χαλάρωσης: ένα καλά μελετημένο φαινόμενο που «κλείνει τη στρόφιγγα» έκλυσης ορισμένων ορμονών (της αδρεναλίνης και της κορτιζόλης), το επίπεδο των οποίων αυξάνεται όταν είμαστε στρεσαρισμένοι. Η μείωση αυτών των ορμονών βοηθά στη μείωση της καρδιακής συχνότητας, της αρτηριακής πίεσης και του αναπνευστικού ρυθμού.
Το μειωμένο στρες, με τη σειρά του, οδηγεί σε οξύτερη σκέψη. «Όταν η αδρεναλίνη σάς θέτει σε μια κατάσταση πάλης ή φυγής, σας βοηθά να δώσετε προσοχή και να θυμάστε οτιδήποτε είναι αυτό που σας στρεσάρει, με τίμημα όμως το ότι ξεχνάτε οτιδήποτε άλλο προσπαθείτε να θυμηθείτε», εξηγεί ο δρ Budson. «Χωρίς τις ορμόνες του στρες και τους περισπασμούς που δημιουργεί ο παράγοντας που προκαλεί στρες, ο νους είναι ελεύθερος να εστιάσει την προσοχή του σε αυτό που θέλετε ή πρέπει να θυμηθείτε».
Με αυτή την ικανότητα, καθώς και με τη συνήθεια να εστιάζετε στις λεπτομέρειες, είναι πιο εύκολο να θυμάστε το όνομα ενός ανθρώπου ή την ώρα ενός ραντεβού ή κάτι καινούργιο που διαβάσατε στην εφημερίδα ή είδατε σε ένα ντοκιμαντέρ.
Τι δείχνουν τα στοιχεία για την ενσυνειδητότητα
Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η ενσυνειδητότητα σας βοηθά να συγκεντρωθείτε, να δώσετε μεγαλύτερη προσοχή, να είστε περισσότερο παρόντες στις καθημερινές σας δραστηριότητες και να αυξήσετε την ευεξία σας. Η πρακτική αυτή μπορεί να έχει μακροχρόνια αποτελέσματα.
Για παράδειγμα, μελέτη του 2021 σε 81 υγιή άτομα άνω των 60 ετών διαπίστωσε ότι τα άτομα που συμμετείχαν σε ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης στην ενσυνειδητότητα, με διάρκεια έξι μηνών, είχαν μεγαλύτερη ικανότητα να διατηρήσουν την προσοχή τους. Επίσης, παρουσίασαν αλλαγές στον εγκέφαλο, οι οποίες θα μπορούσαν να βοηθούν στην επεξεργασία πληροφοριών και στην καλύτερη εστίαση.
Γιατί είναι σημαντική τώρα ακριβώς
Το μυαλό μας γερνά κάθε μέρα, με αποτέλεσμα η προσοχή και η μνήμη μας να γίνονται λίγο πιο θολές. Εν μέρει, αυτό οφείλεται σε φυσιολογικές αλλαγές στα κύτταρα του εγκεφάλου. «Από εκεί που είναι ιδιαίτερα καλά στο να μαθαίνουν νέες πληροφορίες, γίνονται ιδιαίτερα καλά στο να συγκρατούν αποκτηθείσες πληροφορίες», σχολιάζει ο δρ Budson.
Οι αλλαγές μπορεί επίσης να οφείλονται σε ανεπαίσθητες βλάβες του εγκεφάλου οι οποίες συμβαίνουν επί πολλά χρόνια, όπως μίνι εγκεφαλικά, ήπιοι τραυματισμοί της κεφαλής ή ακόμη και η έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση. «Πολλές από αυτές τις μικρές βλάβες επηρεάζουν τον μετωπιαίο λοβό του εγκεφάλου, ή τα κυκλώματα με τα οποία διασυνδέεται με άλλες περιοχές του εγκεφάλου, και οδηγούν σε μικρές δυσκολίες στην προσοχή και τη μνήμη», προσθέτει ο δρ Budson.
Η εξάσκηση στην ενσυνειδητότητα μπορεί να σας βοηθήσει να καταπολεμήσετε τις διάφορες αυτές αλλαγές και να εκμεταλλευτείτε στο έπακρο τον πιο ηλικιωμένο, αλλά ακόμη πανέμορφο εγκέφαλό σας – τη βάση του πνεύματός σας, της φαντασίας σας και της βαθιάς γνώσης σας.
Κάντε μια προσπάθεια
Μπορείτε να παρακολουθήσετε μια τάξη για την ενσυνειδητότητα ή απλώς να εξασκηθείτε μόνοι σας στο σπίτι. Καθίστε ήσυχα σε μια άνετη στάση, κλείστε τα μάτια σας, εστιάστε στην αναπνοή σας και παρατηρήστε τους ήχους, τις αισθήσεις και τις σκέψεις που έρχονται και φεύγουν.
Μπορείτε επίσης να εντάξετε την ενσυνειδητότητα στην καθημερινή σας ζωή. Πηγαίνετε έναν περίπατο με ενσυνειδητότητα, προσέχοντας τα δέντρα που προσπερνάτε και οτιδήποτε γύρω από αυτά. Δώστε προσοχή καθώς τρώτε, γευόμενοι την κάθε μπουκιά· κάντε το ίδιο στη διάρκεια οποιασδήποτε δραστηριότητας. Εστιάστε απλώς στην αναπνοή σας, ενεργοποιήστε τις αισθήσεις σας και σημειώστε τις παραμικρές λεπτομέρειες, από το πώς κινούνται τα χέρια σας και ποια είναι η αίσθηση του νερού καθώς πλένετε τα πιάτα έως το πώς χαμογελά το εγγόνι σας και πώς λάμπουν τα μαλλιά του στο φως του ήλιου όταν παίζετε μαζί του. Όσο περισσότερο εξασκείστε, τόσο μεγαλύτερη ενσυνειδητότητα θα έχετε και τόσο πιο ικανοί θα είστε να παρατηρείτε και να θυμάστε λεπτομέρειες.
