Περίπου ένα στα 20 άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών έχει δύσκαμπτη αορτική βαλβίδα και στένωση. Αυτή η σκληρά εργαζόμενη βαλβίδα ρυθμίζει τη ροή του αίματος από την καρδιά προς το υπόλοιπο σώμα. Πριν από μία δεκαετία, ο δρ Howard LeWine, ιατρικός αρχισυντάκτης των Εκδόσεων Υγείας του Χάρβαρντ, έλαβε διάγνωση στένωσης αορτής σε ηλικία 66 ετών. Νωρίτερα φέτος, υποβλήθηκε σε χειρουργική αντικατάσταση αορτικής βαλβίδας. Διαβάστε την ιστορία του.
-Πώς μάθατε για πρώτη φορά ότι είχατε στένωση αορτής;
-Στη διάρκεια ενός ελέγχου ρουτίνας από τον γιατρό πρωτοβάθμιας φροντίδας. Καθώς ακροαζόταν την καρδιά μου, άκουσε ένα φύσημα και είπε: «Ξέρεις, ακούγεται σαν στένωση αορτής». Ο ουλώδης ιστός και οι εναποθέσεις ασβεστίου που αναπτύσσονται στη βαλβίδα διαταράσσουν τη ροή του αίματος καθώς αυτό φεύγει από την καρδιά προς το σώμα. Είναι γνωστό ως φύσημα σχήματος ρόμβου, γιατί ο ήχος είναι αρχικά ήπιος, γίνεται πιο έντονος και στη συνέχεια υποχωρεί πάλι. Μετά από αυτό, έκανα το πρώτο μου υπερηχοκαρδιογράφημα (υπερηχογράφημα καρδιάς), το οποίο έδειξε ότι είχα μέτρια στένωση αορτής.
Όπως οι περισσότεροι άνθρωποι σε αυτό το στάδιο, δεν είχα συμπτώματα. Μάλιστα, δίδασκα σε τάξεις ποδηλασίας ταχύτητας (spinning) τρεις φορές την εβδομάδα και ανέβαζα συχνά την καρδιακή μου συχνότητα σε τιμές πάνω από 150 παλμούς το λεπτό. Αποδεικνύεται ότι τα συμπτώματα της στένωσης αορτής συνήθως δεν εμφανίζονται παρά μόνο όταν το άνοιγμα της βαλβίδας έχει στενέψει τόσο πολύ, που η ροή του αίματος έχει μειωθεί δραστικά. Αυτό μπορεί να προκαλέσει πόνο στον θώρακα, γρήγορους χτύπους της καρδιάς σαν πτερυγισμό, δύσπνοια, ζάλη και δυσκολία στη βάδιση ακόμα και μικρών αποστάσεων.
-Τι παρακολούθηση είχατε μετά από αυτό;
-Ο γιατρός μου με παρέπεμψε σε καρδιολόγο. Αρχικά έκανα επαναλαμβανόμενα υπερηχογραφήματα κάθε ένα με δύο χρόνια για να ελεγχθεί η βαλβίδα, γνωρίζοντας ότι η στένωση του ανοίγματος της βαλβίδας εξελίσσεται στην πάροδο του χρόνου. Συνέχισα να διδάσκω στις τάξεις ποδηλασίας ταχύτητας χωρίς να έχω συμπτώματα.
Πριν από μερικά χρόνια, συνάντησα έναν εξαιρετικά αναγνωρισμένο καρδιολόγο, τον οποίο γνώριζα πολύ καιρό, και τον ρώτησα αν μπορούσα να κάνω κάτι για να σταματήσω την εξέλιξη. Η απάντηση ήταν όχι, αν και μου είπε ότι οι γιατροί συχνά συνταγογραφούν στατίνες στα άτομα με στένωση αορτής. Δεν είναι σαφές κατά πόσο αυτό βοηθάει, αλλά ήδη λάμβανα έτσι κι αλλιώς στατίνη για τη μείωση της LDL χοληστερόλης, λόγω του οικογενειακού μου ιστορικού, που περιλάμβανε πρώιμη στεφανιαία νόσο.
Λόγω της επιθυμίας μου να διατηρήσω το πρόγραμμα έντονης άσκησης που ακολουθούσα, πριν από δύο χρόνια ο καρδιολόγος μού ζήτησε υπερηχοκαρδιογράφημα κοπώσεως, το οποίο καταγράφει εικόνες της καρδιάς πριν και αμέσως μετά από άσκηση. Η εξέταση αυτή συνιστάται για άτομα χωρίς συμπτώματα, προκειμένου να ελεγχθούν οι αλλαγές στη λειτουργία της αριστερής κοιλίας (της κύριας αντλητικής κοιλότητας της καρδιάς) στη διάρκεια της άσκησης, όταν η καρδιά δουλεύει πιο έντονα από ό,τι συνήθως. Παρόλο που η κοιλία μου ήταν φυσιολογική, οι εικόνες έδειξαν ότι το άνοιγμα της αορτικής βαλβίδας είχε μικρύνει ακόμα περισσότερο. Ο καρδιολόγος μού συνέστησε συχνότερη παρακολούθηση με υπερηχοκαρδιογράφημα κάθε έξι μήνες.
Τα υπερηχοκαρδιογραφήματα έδειξαν επίσης ανεύρυσμα ανιούσας αορτής, δηλαδή μια διόγκωση στο επάνω τμήμα της αορτής, στο σημείο που εμφανίζει καμπύλη καθώς φεύγει από την καρδιά (βλ. «Επιλογές αντικατάστασης της αορτικής βαλβίδας» στο τεύχος των Θεμάτων Υγείας που κυκλοφόρησε στις 17/5/2023). Η πάθηση αυτή είναι συχνή στα άτομα με διγλώχινα αορτική βαλβίδα, δηλαδή βαλβίδα που έχει μόνο δύο γλωχίνες αντί για τρεις. Οι διγλώχινες αορτικές βαλβίδες έχουν επίσης περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν στένωση. Κανονικά, ένα υπερηχοκαρδιογράφημα δείχνει αν έχεις διγλώχινα βαλβίδα, αλλά σε εμένα αυτό δεν φάνηκε ποτέ. Αργότερα, πριν από τη χειρουργική μου επέμβαση, μια άλλη απεικονιστική εξέταση έδειξε τη διγλώχινα βαλβίδα.
Πρόσφατα, όταν η στένωση αορτής χαρακτηρίστηκε ως σοβαρή, αποφάσισα να προχωρήσω σε χειρουργική επέμβαση, κυρίως λόγω του πρόσθετου κινδύνου της ρήξης του ανευρύσματος αορτής.
-Εξετάστηκε ποτέ το ενδεχόμενο μη χειρουργικής θεραπείας;
-Ναι. Όταν έλαβα για πρώτη φορά διάγνωση, ο καρδιολόγος μου κι εγώ ελπίζαμε ότι θα ήμουν υποψήφιος για TAVR, δηλαδή διαδερμική αντικατάσταση αορτικής βαλβίδας. [Με τη διαδικασία αυτή, τοποθετείται μια νέα βαλβίδα στην καρδιά μέσω ενός καθετήρα που εισάγεται από μια αρτηρία στο επάνω μέρος του μηρού. Δεν απαιτείται γενική αναισθησία και η ανάρρωση είναι ταχύτερη και πιο εύκολη από ό,τι με τη χειρουργική αντικατάσταση της βαλβίδας.] Όταν όμως ανακαλύφθηκε το ανεύρυσμα αορτής, ήταν πιο λογικό να γίνει εγχείρηση ανοικτής καρδιάς για την αντικατάσταση της βαλβίδας, καθώς ο χειρουργός θα μπορούσε να επιδιορθώσει και το ανεύρυσμα στην ίδια επέμβαση.
Ένα άλλο ζήτημα ήταν ο προσανατολισμός της αορτικής μου βαλβίδας, η οποία είχε μια κάπως οριζόντια θέση. Αυτό σήμαινε ότι η εκτέλεση της TAVR μπορεί να ήταν πιο δύσκολη, όπως μου εξήγησε ο επεμβατικός καρδιολόγος που συμβουλεύτηκα. Τέλος, οι περισσότερες από τις μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί για την αξιολόγηση της TAVR περιλάμβαναν άτομα με τριγλώχινα και όχι διγλώχινα βαλβίδα, αν και αυτό αρχίζει τώρα να αλλάζει.
-Τι άλλες εξετάσεις κάνατε πριν από τη χειρουργική επέμβαση;
-Η εξέταση που επιβεβαίωσε ότι είχα διγλώχινα βαλβίδα ήταν η CCTA (αξονική στεφανιογραφία), μια εξειδικευμένη ακτινογραφία που παρέχει λεπτομερείς, τρισδιάστατες εικόνες της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων της. Ωστόσο, η αρχική αιτία για την πραγματοποίηση αυτής της εξέτασης ήταν για να ελεγχθεί αν είχα τυχόν σημαντική απόφραξη στις στεφανιαίες αρτηρίες, για την οποία θα μπορούσε να γίνει παράκαμψη στη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης. [Στην επέμβαση αορτοστεφανιαίας παράκαμψης (bypass) χρησιμοποιείται ένα υγιές αγγείο από τον θώρακα ή το πόδι για να διοχετευτεί το αίμα γύρω από τη στενεμένη αρτηρία.] Ευτυχώς, οι αρτηρίες μου ήταν καλές και δεν χρειαζόμουν αυτή την πρόσθετη διαδικασία. Τόσο η αντικατάσταση βαλβίδας –για την οποία χρησιμοποιήθηκε βαλβιδικός ιστός από αγελάδα– όσο και η επιδιόρθωση του ανευρύσματος πήγαν καλά.
-Εχετε κάποια συμβουλή για τα άτομα με στένωση αορτής;
-Να τηρούν το πρόγραμμα παρακολούθησης που συνιστά ο γιατρός τους, γιατί έτσι μπορούν να αποφύγουν πιθανές επιπλοκές σε περίπτωση που η στένωση επιδεινωθεί πιο γρήγορα από το αναμενόμενο. Εκτιμώ πραγματικά το ότι οι γιατροί μου φρόντισαν να αντικαταστήσουν τη βαλβίδα μου προτού αναπτύξω δυσλειτουργία της αριστερής κοιλίας, κάτι που μπορεί να συμβεί αν η καρδιά δουλεύει πολύ σκληρά. Πριν από την επέμβαση, να φροντίσουν να έχουν όσο το δυνατόν καλύτερη φυσική κατάσταση και να τρώνε υγιεινά, λαμβάνοντας άφθονη πρωτεΐνη, γιατί έτσι θα έχουν πιο εύκολη ανάρρωση.
-Ενας αναγνώστης ρώτησε πρόσφατα σχετικά με την άσκηση μετά από αντικατάσταση βαλβίδας. Όπως εσείς, γυμνάζεται πολύ σε ηλικία 70+. Όπως έγραψε: «Μήπως πρέπει να μειώσω την ένταση ή τη διάρκεια της άσκησής μου, γνωρίζοντας ότι η βαλβίδα έχει έναν καθορισμένο αριθμό κύκλων προτού φθαρεί;».
-Δεν υπάρχουν έγκυρα στοιχεία που να δείχνουν ότι η έντονη άσκηση μπορεί να επιταχύνει τη φθορά της νέας βαλβίδας, αν και θεωρητικά αυτό είναι πιθανό. Ωστόσο, αυτό δεν θα με πτοήσει καθόλου μόλις αναρρώσω πλήρως. Το να διδάσκω ποδηλασία ταχύτητας και να δοκιμάζω τις σωματικές μου αντοχές είναι για μένα τρόπος ζωής.
