Το τελευταίο πράγμα που θα θέλαμε να αντιμετωπίσουμε οι περισσότεροι σε προχωρημένη ηλικία, είναι να μην είμαστε σε θέση να φροντίσουμε τον εαυτό μας. Δυστυχώς, αυτό είναι ένα πιθανό ενδεχόμενο. Στην ηλικία των 65 ετών έχουμε μια πιθανότητα 70% να χρειαστούμε κάποιου είδους μακροχρόνιες υπηρεσίες και υποστήριξη για τα χρόνια που μας απομένουν. Η σκέψη και μόνο μπορεί να μας ταράζει και ο σχεδιασμός να μας καταβάλλει.
«Αυτό που παρατηρώ είναι ότι η πλειονότητα των ανθρώπων κάνουν ελάχιστες ενέργειες για να προετοιμαστούν. Δεν θέλουν να το συζητήσουν, ενώ τα παιδιά τους δεν θέλουν ούτε να το ακούσουν. Όλοι καταλήγουν να τρέχουν όταν παραστεί ανάγκη για έναν φροντιστή», λέει η δρ Suzanne Salamon, αναπληρώτρια επικεφαλής Γεροντολογίας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Beth Israel Deaconess Medical Center.
Συνιστά να προετοιμαστείτε για το ενδεχόμενο ανάγκης φροντίδας σήμερα που είστε υγιείς και σε θέση να λάβετε μόνος/μόνη τις αποφάσεις σας. Προκειμένου να σας βοηθήσουμε στο ξεκίνημα, δημιουργήσαμε τον παρακάτω οδηγό, καθώς και μια λίστα με σημαντικά βήματα.
Τακτοποιήστε ορισμένα νομικά ζητήματα
Εάν δεν το έχετε κάνει ήδη, είναι καιρός να επιλέξετε το ή τα άτομα που μια μέρα θα λάβουν αποφάσεις για λογαριασμό σας όταν δεν θα μπορείτε, καθώς και το είδος περίθαλψης που θα επιθυμούσατε.
«Κάντε μια ειλικρινή συζήτηση με τον/τη σύντροφο, τα ενήλικα τέκνα, συγγενείς ή φίλους. Είναι προτιμότερο να μένουν σε κοντινή απόσταση, όμως δεν είναι απαραίτητο. Χρειάζεται να είναι αξιόπιστα άτομα και διαθέσιμα όταν τα έχετε ανάγκη, καθώς και να κατανοούν τι θέλετε», λέει η δρ Salamon. «Θα είναι σε θέση να μιλήσουν με την τράπεζα, τον δικηγόρο, με γιατρούς ή το προσωπικό του νοσοκομείου ή του οίκου περίθαλψης; Θα εκτελέσουν τις επιθυμίες σας; Μην περιορίσετε τη δυνατότητά τους για λήψη αποφάσεων ζητώντας να μη σας βάλουν σε γηροκομείο. Δεν γνωρίζετε τι θα είναι καλύτερο για εσάς».
Είναι καιρός να επιλέξετε το ή τα άτομα που θα λάβουν αποφάσεις για λογαριασμό σας όταν δεν θα μπορείτε.
Θα χρειαστείτε δύο νομικά έγγραφα για τον επίσημο ορισμό των εντολοδόχων σας:
• ένα πληρεξούσιο, το οποίο να ορίζει το άτομο που θα μπορεί να λαμβάνει νομικές και οικονομικές αποφάσεις για λογαριασμό σας,
• μια εξουσιοδότηση για την περίθαλψή σας, η οποία να ορίζει το άτομο που θα μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις για τη φροντίδα της υγείας σας.
Επιπλέον, εξετάστε το ενδεχόμενο να συντάξετε άλλες «εκ των προτέρων οδηγίες» (advance directives, μια διαδικασία που προβλέπεται στις ΗΠΑ), όπως μια «διαθήκη ζωής», ώστε να αποσαφηνίσετε τις επιθυμίες σας για την περίθαλψή σας στο μέλλον. Αναζητήστε έναν δικηγόρο με εξειδίκευση στο κληρονομικό και το εμπράγματο δίκαιο για να συντάξει τα απαραίτητα έγγραφα ή κατεβάστε στον υπολογιστή σας δωρεάν έντυπα, μέσω των αντίστοιχων ιστότοπων. Για τις ΗΠΑ, ο οργανισμός AARP παρέχει χρήσιμους συνδέσμους (www.health.harvard.edu/freepad).
Μάθετε σχετικά με επιλογές στέγασης
Σχεδιάζετε να μείνετε στο δικό σας σπίτι για το μεγαλύτερο δυνατό διάστημα; Πιστεύετε ότι θα μείνετε μαζί με συγγενείς σας; Το έχετε συζητήσει μαζί τους για να επιβεβαιώσετε αυτή την επιλογή; Ή σκέφτεστε να μετακομίσετε σε μια στέγη ανεξάρτητης διαβίωσης για συνταξιούχους, σε οίκο υποστηριζόμενης διαβίωσης, σε οίκο ευγηρίας ή και στα τρία παραπάνω (ένας συνδυασμός που περιγράφεται ως «συνεχές φροντίδας»); Ξεκινήστε τη διερεύνηση όλων των επιλογών, ακόμη κι αν πιστεύετε ότι δεν θα τις χρειαστείτε.
Εάν σχεδιάζετε να «γεράσετε στον χώρο σας», στο δικό σας σπίτι, ή ζώντας μαζί με έναν συγγενή, ενδέχεται να χρειαστούν κάποιες προσαρμογές στο σπίτι. Θα χρειαστείτε ένα υπνοδωμάτιο, ένα μπάνιο με ντουσιέρα με ελεύθερη πρόσβαση (walk-in), μια κουζίνα και μια εξώπορτα, κατά προτίμηση όλα στον ίδιο όροφο. Εάν έχετε σκάλα, φροντίστε να διαθέτει κουπαστή και εξετάστε τη δυνατότητα εγκατάστασης ενός ανελκυστήρα σκάλας. Προχωρήστε στην ανακαίνιση του σπιτιού, αν αυτή είναι απαραίτητη, το συντομότερο δυνατό. Η αναμονή μέχρι την τελευταία στιγμή ίσως δεν είναι ρεαλιστική.
Εάν θεωρείτε ότι το μέλλον σας προδιαγράφεται σε μια στέγη για ηλικιωμένους, εξοικειωθείτε με τις επιλογές στην περιοχή σας. Κανονίστε ραντεβού για να τις επισκεφθείτε και να ρωτήσετε σχετικά με τις παροχές, το κόστος και την αναλογία νοσηλευτριών ή βοηθητικού προσωπικού φροντίδας της υγείας των τροφίμων και πόσο συχνά έχουν διαθεσιμότητα για νέους «ενοίκους». Στις ΗΠΑ είναι δυνατός ο έλεγχος των αρχείων ασφαλείας των εγκαταστάσεων μέσω του εργαλείου σύγκρισης του Medicare, μέσω του συνδέσμου www.medicare.gov/care-compare. «Έχω ορισμένους ασθενείς που έχουν ήδη μετακομίσει σε χώρους ανεξάρτητης διαβίωσης που περιλαμβάνουν όλο το συνεχές φροντίδας. Τους αρέσει η ιδέα να υπάρχουν τα πάντα στις ίδιες εγκαταστάσεις», λέει η δρ Salamon. «Όμως άλλοι προτιμούν να περιμένουν μέχρι να ξεκαθαρίσουν τι χρειάζονται».
Μπορεί επίσης να διερευνήσετε στέγες ανεξάρτητης διαβίωσης (οι οποίες έχουν γύρω στους δέκα ενοίκους και ολιγάριθμο προσωπικό που μπορεί να διαμένει στις εγκαταστάσεις) αλλά και ειδικές μονάδες για τη φροντίδα προβλημάτων μνήμης, που είναι κατάλληλες για άτομα με διάφορες μορφές άνοιας.
Γνωρίζοντας τι υπάρχει διαθέσιμο στην κοινότητά σας, θα σας προσφέρει μεγαλύτερη ικανότητα λήψης αποφάσεων αργότερα, εάν παραστεί ανάγκη.
Διερευνήστε υπηρεσίες υποστήριξης
Είτε ζείτε σε ιδιωτική κατοικία είτε σε στέγη για ηλικιωμένους, μπορεί και πάλι να χρειαστεί να προσλάβετε εξωτερικές υπηρεσίες, όπως για μετακινήσεις, για παράδοση κατ’ οίκον προμηθειών από το σούπερ μάρκετ ή το φαρμακείο, ή για ιδιωτικές υπηρεσίες φροντίδας (για συντροφιά ή φροντίδα υγείας). Η δρ Salamon συνιστά να μάθετε σήμερα γι’ αυτές τις υπηρεσίες, πριν τις χρειαστείτε.
Παραδείγματος χάριν, εάν δεν έχετε κάνει ποτέ παραγγελία για κατ’ οίκον παράδοση από το σούπερ μάρκετ, δοκιμάστε το. Μάθετε ποιες εφαρμογές χρησιμοποιεί το κατάστημα της προτίμησής σας, δημιουργήστε έναν λογαριασμό και κάντε μια παραγγελία. Κατεβάστε στο τηλέφωνό σας μια εφαρμογή για μετακινήσεις (όπως Uber ή Freenow), υποβάλετε αίτημα για μια διαδρομή και κάντε τη δοκιμή. Έτσι θα έχετε μια καλύτερη ιδέα για το κατά πόσο θα μπορέσετε να εκμεταλλευτείτε τις υπηρεσίες αυτές στο μέλλον. Εάν δεν σας φαίνεται εφικτό, θα χρειαστεί να οργανωθείτε διαφορετικά.
Επικοινωνήστε με ιδιωτικά γραφεία παροχής κατ’ οίκον φροντίδας στην περιοχή σας, για να ενημερωθείτε σχετικά με το επίπεδο φροντίδας που παρέχεται από συνοδούς κατ’ οίκον, πιστοποιημένους βοηθούς (HHA) υγείας και νοσηλευτές/τριες. Για παράδειγμα, οι συνοδοί μπορούν να προσφέρουν οτιδήποτε θα έκανε ένας φίλος (παρέα, μαγείρεμα, καθάρισμα ή μετακίνηση με το αυτοκίνητο) εκτός από σωματική βοήθεια. Ένας πιστοποιημένος βοηθός μπορεί να μαγειρέψει, να καθαρίσει και να οδηγήσει για λογαριασμό σας, και «να σας αγγίξει» νόμιμα, προσφέροντας βοήθεια στο μπάνιο σας και στο να μπείτε ή να βγείτε από το αυτοκίνητο. Μια νοσηλεύτρια διαθέτει εξειδικευμένη εκπαίδευση και μπορεί να περιποιηθεί τραύματα και να χορηγήσει φάρμακα. Ρωτήστε να μάθετε το κόστος αυτών των υπηρεσιών (ο εθνικός μέσος όρος στις ΗΠΑ ξεκινά από 33 δολάρια την ώρα) και τον ελάχιστο απαιτούμενο αριθμό ωρών εβδομαδιαίως για την υπηρεσία.
Μια άλλη επιλογή είναι να επικοινωνήσετε με την τοπική υπηρεσία για ηλικιωμένους (του δήμου ή της περιφέρειας) – αντίστοιχο με το Area Agency on Aging, που στις ΗΠΑ αποτελεί μέρος ενός δικτύου περισσότερων από 600 γραφείων που λαμβάνουν χρηματοδότηση από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση προκειμένου να συντονίζουν τις υπηρεσίες στήριξης ηλικιωμένων και να προσφέρουν παραπομπές σε αυτές. Υπάρχει δυνατότητα για δωρεάν συμβουλευτική και ενός προσωποποιημένου καταλόγου υπηρεσιών στην περιοχή του ενδιαφερoμένου, η οποία αποσκοπεί στο να απαντήσει στις ανάγκες του και συμπεριλαμβάνει ομάδες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που παρέχουν υπηρεσίες δωρεάν ή σε χαμηλές τιμές, όπως γεύματα, μετακίνηση και μαθήματα γυμναστικής προσαρμοσμένα σε συγκεκριμένα προβλήματα υγείας (όπως στη νόσο Πάρκινσον). Για την αναζήτηση των Area Agency on Aging στις ΗΠΑ, διατίθεται το ομοσπονδιακό εργαλείο Eldercare Locator στη διεύθυνση https://eldercare.acl.gov.
Ξεκινήστε το ξεκαθάρισμα
Ακόμη κι αν νιώθετε πως απέχετε πολλά χρόνια από το να χρειαστείτε οποιαδήποτε φροντίδα, θα είναι χρήσιμο να ξεκαθαρίσετε και να μειώσετε τώρα το πλήθος των υπαρχόντων σας – ακόμη και το μέγεθος της κατοικίας σας.
Η μετακόμιση σε ένα μικρότερο σπίτι είναι λογική εάν το σπίτι σας είναι υπερβολικά μεγάλο και δεν εξυπηρετεί πλέον τις ανάγκες σας, και εάν επιπλέον μπορείτε να εξαργυρώσετε μέρος της αξίας του. «Ωστόσο, μπορεί να θελήσετε και πάλι να έχετε αρκετό χώρο για επισκέψεις από την οικογένειά σας ή για έναν φροντιστή, εάν χρειαστεί κάποτε να μείνει κάποιος μαζί σας. Όταν η μητέρα μου μετακόμισε σε μικρότερο σπίτι, έψαξε για ένα διαμέρισμα με δύο υπνοδωμάτια γι’ αυτόν ακριβώς τον σκοπό», επισημαίνει η δρ Salamon. Τώρα μπορεί να είναι μια καλή στιγμή να ξεκινήσετε να ζητάτε συστάσεις για μεσιτικά γραφεία από τους φίλους σας.
Θα χρειαστεί επίσης να ξεκαθαρίσετε το περιεχόμενο του σπιτιού σας ώστε να χωρέσει σε έναν μικρότερο χώρο. Με τον τρόπο αυτόν παίρνετε ένα φορτίο από τους ώμους της οικογένειάς σας· το να προσπαθεί κανείς να αποφασίσει τι να κάνει με τα πολύτιμα υπάρχοντα κάποιου άλλου μπορεί να είναι μια επώδυνη διαδικασία.
Το ξεκαθάρισμα αποτελεί ένα τεράστιο εγχείρημα που μπορεί να χρειαστεί μήνες. Σκεφτείτε το ενδεχόμενο να προσλάβετε έναν επαγγελματία στην οργάνωση χώρων (το κόστος ξεκινά από 60 ευρώ την ώρα) για να σας βοηθήσει. Εάν θέλετε να το επιχειρήσετε μόνοι σας, οι επαγγελματίες προτείνουν να το κάνετε σταδιακά, τακτοποιώντας ένα συρτάρι ή ένα δωμάτιο τη φορά, διαχωρίζοντας τα αντικείμενα σε στοίβες με αυτά που κρατάτε, αυτά που πετάτε και αυτά που δωρίζετε, και αφιερώνοντας ένα προκαθορισμένο χρονικό διάστημα σε αυτή τη δουλειά, όπως μία ημέρα την εβδομάδα. «Κάντε διαλείμματα, έτσι ώστε να μην εξαντληθείτε σωματικά ή συναισθηματικά. Η ικανότητά μας να διαχειριζόμαστε το στρες φθίνει καθώς γερνάμε», λέει η δρ Salamon.
Αναζητήστε οικονομικές συμβουλές
Η δαπάνη για φροντιστές είναι αδιανόητη για τους περισσότερους ανθρώπους. Ο μέσος οίκος υποστηριζόμενης διαβίωσης στοιχίζει 5.900 δολάρια μηνιαίως στις ΗΠΑ. Ένα ημι-ιδιωτικό δωμάτιο σε έναν οίκο ευγηρίας στοιχίζει κατά μέσο όρο 9.277 δολάρια μηνιαίως. Η ιδιωτική απλή φροντίδα εύκολα ξεπερνά τα 1.000 ευρώ μηνιαίως εάν λαμβάνετε τρεις ώρες φροντίδας, τρεις ημέρες της εβδομάδας. Εξάλλου, στις ΗΠΑ ο φορέας Medicare δεν αποζημιώνει κανένα από αυτά τα έξοδα.
«Πρέπει επίσης να συνυπολογίσετε το κόστος των φαρμάκων και του εξοπλισμού που μπορεί να χρειαστείτε, όπως αμαξίδιο ή ιατρικό κρεβάτι. Η ασφάλιση στις ΗΠΑ (Medicare) μπορεί να καλύπτει μόνο ένα μέρος των παραπάνω», λέει η δρ Salamon.
Ο καλύτερος τρόπος να αντεπεξέλθετε στα τεράστια έξοδα ξεκινά με τον προγραμματισμό. Ένα ενδεχόμενο είναι να συνεργαστείτε με έναν χρηματοοικονομικό σύμβουλο, ο οποίος θα εξετάσει το προβλεπόμενο εισόδημά σας, τα περιουσιακά στοιχεία και τις δαπάνες σας και θα σας βοηθήσει να ανακαλύψετε δημιουργικούς τρόπους για την αντιμετώπιση των εξόδων, όπως η «αντίστροφη υποθήκη» (reverse mortgage – ένα τραπεζοασφαλιστικό προϊόν, μια μορφή ενυπόθηκου δανείου), η οποία επιτρέπει τη μετατροπή της αξίας του ακινήτου σας σε μετρητά πριν μετακομίσετε. Οι βετεράνοι στις ΗΠΑ σε ορισμένες περιπτώσεις δικαιούνται επιδόματα τα οποία καλύπτουν μέρος του κόστους της ιδιωτικής φροντίδας ή του οίκου υποστηριζόμενης διαβίωσης.
Παρότι μπορεί να σας είναι δύσκολο να το πιστέψετε, η κατάλληλη στιγμή για όλα αυτά είναι τώρα. «Δεν είναι ποτέ πρόωρο να αρχίσετε να σκέφτεστε γι’ αυτά τα έξοδα ή την πιθανότητα να χρειαστείτε φροντίδα στο μέλλον», επισημαίνει η δρ Salamon. «Δεν μπορούμε να προβλέψουμε τι θα είναι απαραίτητο, αλλά οι στατιστικές και τα προβλήματα υγείας –ιδίως μείζονα χρόνια νοσήματα, όπως η καρδιοπάθεια, ο διαβήτης και νευρολογικές παθήσεις– αυξάνουν τον κίνδυνο που διατρέχετε. Όσα περισσότερα μπορέσετε να κάνετε τώρα, σε τόσο καλύτερη οικονομική κατάσταση θα είστε αργότερα».
Μια λίστα για την προετοιμασία σας
Τσεκάρετε το κουτάκι δίπλα από τις παρακάτω ενέργειες μόλις τις ολοκληρώσετε.
Συζητήστε με τους οικείους σας για να αναλάβουν τον ρόλο του πληρεξουσίου για την περίθαλψή σας και του γενικού πληρεξουσίου.
Ετοιμάστε τα έντυπα προκειμένου να ορίσετε τους παραπάνω εντολοδόχους και άλλες «εκ των προτέρων οδηγίες», και επικυρώστε τα σε συμβολαιογράφο, εάν αυτό απαιτείται.
Εκτιμήστε εάν θα χρειαστούν ανακαινίσεις στο σπίτι σας ή στο σπίτι κάποιου οικείου σας ώστε να γεράσετε εκεί.
Εάν χρειάζεται να γίνουν εργασίες, ζητήστε προσφορές από τουλάχιστον τρεις εργολάβους της περιοχής σας.
Επισκεφθείτε οίκους υποστηριζόμενης διαβίωσης, οίκους ευγηρίας και στέγες ανεξάρτητης διαβίωσης στην περιοχή σας.
∆οκιμάστε εφαρμογές για παραγγελίες κατ’ οίκον και μετακινήσεις.
Καλέστε μερικά ιδιωτικά γραφεία παροχής κατ’ οίκον φροντίδας για να μάθετε για τις υπηρεσίες και τις τιμές τους.
Καλέστε την τοπική σας υπηρεσία για ηλικιωμένους και προγραμματίστε μια επίσκεψη.
Ξεκινήστε το ξεκαθάρισμα στα υπάρχοντά σας.
Κλείστε ένα ραντεβού με έναν χρηματοοικονομικό σύμβουλο, προκειμένου να συζητήσετε στρατηγικές κάλυψης δυνητικών δαπανών για φροντίδα.
