Για πολλά άτομα, η λήψη του συνταγογραφούμενου φαρμάκου ζολπιδέμη δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο, αλλά αποτελεί μια βραδινή ρουτίνα και ο μόνος τρόπος να νιώσουν ότι θα μπορέσουν να αποκοιμηθούν. Όμως, το να εξαρτάται κανείς από τη ζολπιδέμη ενέχει σοβαρούς κινδύνους. Σήμερα, η τάση στη συνταγογράφηση στρέφεται σε μια χρήση εκτός των ενδείξεων (μη εγκεκριμένη) ενός άλλου φαρμάκου, γνωστού για την ικανότητά του να προκαλεί υπνηλία: στη χαμηλή δόση του αντικαταθλιπτικού τραζοδόνη.
«Η ζολπιδέμη και η τραζοδόνη αποτελούν τα συχνότερα συνταγογραφούμενα φάρμακα για την αϋπνία στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, η έρευνά μας, με επικεφαλής τη δρα Jenna Wong, δείχνει ότι το ποσοστό συνταγογράφησης της ζολπιδέμης μειώνεται τα τελευταία αρκετά χρόνια, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό της τραζοδόνης έχει αυξηθεί», λέει η δρ Suzanne Bertisch, ειδική στην αϋπνία στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital και αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
Για τι είδους φάρμακα πρόκειται;
Η ζολπιδέμη και η τραζοδόνη έχουν αναπτυχθεί για συγκεκριμένους σκοπούς.
Η ζολπιδέμη είναι ένα κατασταλτικό υπνωτικό φάρμακο που σχεδιάστηκε για την αντιμετώπιση της αϋπνίας. Ενισχύει τη δράση μιας χημικής ουσίας του εγκεφάλου που ονομάζεται γάμμα αμινοβουτυρικό οξύ (GABA) και η οποία μειώνει τη νευρική δραστηριότητα και προάγει τον ύπνο.
Η τραζοδόνη είναι ένα φάρμακο που αρχικά σχεδιάστηκε για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Στην καθιερωμένη δόση (300 χιλιοστόγραμμα, mg) το φάρμακο αυξάνει το επίπεδο μιας χημικής ουσίας του εγκεφάλου που ονομάζεται σεροτονίνη, η οποία συμβάλλει στη ρύθμιση της διάθεσης.
Όμως, σε πολύ χαμηλή δόση (50 mg) το φάρμακο αποκλείει χημικές ουσίες που προκαλούν αφύπνιση, με αποτέλεσμα την «παρενέργεια» της υπνηλίας. Λόγω αυτής της παρενέργειας, οι γιατροί άρχισαν να συνταγογραφούν την τραζοδόνη σε χαμηλή δόση κατά της αϋπνίας.
Η απομάκρυνση από τη ζολπιδέμη
Η ζολπιδέμη μπορεί να προκαλέσει υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας και την ανησυχητική παρενέργεια της επικίνδυνης συμπεριφοράς κατά τον ύπνο, όπως η υπνοβασία ή επίδοση σε άλλες δραστηριότητες ενώ ο ασθενής δεν είναι σε πλήρη αφύπνιση (όπως οδήγηση, κατανάλωση φαγητού, τηλεφωνήματα ή σεξουαλική πράξη), χωρίς να έχει καμία ανάμνηση αυτών των συμπεριφορών. Ορισμένες δραστηριότητες έχουν καταλήξει σε θάνατο. Από τότε, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) έχει εκδώσει σοβαρή προειδοποίηση ασφαλείας («black box» warning, που είναι το ισχυρότερο διαθέσιμο μέτρο πριν από την απόσυρση ενός φαρμάκου από την κυκλοφορία) για τη ζολπιδέμη.
Η ζολπιδέμη ενέχει κι άλλους κινδύνους: Προκαλεί εξάρτηση του ατόμου από το φάρμακο προκειμένου να αποκοιμηθεί. «Επίσης μπορεί να προκαλέσει πτώσεις στους ηλικιωμένους, και ορισμένες μελέτες συνδέουν την ουσία με έκπτωση της νοητικής λειτουργίας και κίνδυνο άνοιας, αν και αυτό διερευνάται», προσθέτει η δρ Bertisch.
Οι κίνδυνοι ήταν αρκετοί ώστε να αποτρέψουν τους γιατρούς από τη συνταγογράφηση ζολπιδέμης και να τους στρέψουν προς τη χαμηλής δόσης τραζοδόνη. «Πολλοί γιατροί πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας χρησιμοποιούν την τραζοδόνη ως θεραπεία πρώτης γραμμής για την αϋπνία, γιατί πιστεύεται ότι έχει λιγότερες παρενέργειες, δεν είναι ναρκωτική, ελεγχόμενη ουσία και είναι οικονομική», αναφέρει.
Κίνδυνοι της τραζοδόνης
Παρά το γεγονός ότι η τραζοδόνη δεν προκαλεί επικίνδυνες συμπεριφορές κατά τον ύπνο, εγείρει άλλα ζητήματα. «Το μεγαλύτερο είναι πως δεν έχει μελετηθεί για την αϋπνία και δεν διαθέτει έγκριση από τον FDA για την αντιμετώπισή της», λέει η δρ Bertisch. «Έχουμε λίγες πληροφορίες για την ασφάλεια και πολύ λίγα δεδομένα που να αποδεικνύουν ότι είναι αποτελεσματική σε ασθενείς με αϋπνία».
Γνωρίζουμε ότι το φάρμακο έχει κοινές παρενέργειες, όπως υπνηλία, σύγχυση, πτώσεις, δυσφορία από το γαστρεντερικό, ξηροστομία, θολή όραση και κεφαλαλγίες. «Επίσης, τα δεδομένα από μια πρόσφατη μελέτη υποδηλώνουν ότι η τραζοδόνη ενδέχεται να προκαλέσει καρδιολογικά προβλήματα σε ασθενείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση», λέει η δρ Bertisch.
Εξαιτίας των δυνητικών κινδύνων και των περιορισμένων δεδομένων για την αποτελεσματικότητα της τραζοδόνης, η Αμερικανική Ακαδημία Ιατρικής Ύπνου προτείνει οι γιατροί να μη χρησιμοποιούν την τραζοδόνη ως θεραπεία κατά της αϋπνίας.
Τι θα πρέπει να κάνετε
Εάν λαμβάνετε ζολπιδέμη και επιθυμείτε να τη διακόψετε, συζητήστε πρώτα με τον γιατρό σας. Η απότομη διακοπή μπορεί να επιδεινώσει την αϋπνία σας, επομένως πρέπει να μειώσετε σταδιακά το φάρμακο.
Εάν θέλετε να δοκιμάσετε ένα άλλο φάρμακο, η επιλογή θα πρέπει να βασίζεται στις ιδιαίτερες ανάγκες σας και όχι σε μια τάση. Η δρ Bertisch αρχικά προσπαθεί να ανακαλύψει γιατί ο ασθενής δεν μπορεί να κοιμηθεί, αποκλείοντας τυχόν υποκείμενα νοσήματα.
Η επιλογή του φαρμάκου θα πρέπει να βασίζεται στις ιδιαίτερες ανάγκες σας και όχι σε κάποια τάση.
Εάν ένα υπνωτικό είναι απαραίτητο, η δρ Bertisch συχνά συνταγογραφεί άλλα φάρμακα πριν δοκιμάσει την τραζοδόνη. Αυτά περιλαμβάνουν χαμηλές δόσεις δοξεπίνης, ραμελτεόνης ή μιας νέας κατηγορίας φαρμάκων, των διπλών ανταγωνιστών του υποδοχέα της ορεξίνης, οι οποίοι περιλαμβάνουν τις ουσίες σουβορεξάντη, λεμπορεξάντη και δαριδορεξάντη.
Επίσης, προτείνει τη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία κατά της αϋπνίας (CBT-i), ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα που διδάσκει στους πάσχοντες πώς να αλλάξουν τη συμπεριφορά και τις σκέψεις τους γύρω από τον ύπνο – μία από τις αποτελεσματικότερες θεραπείες που διαθέτουμε για την αϋπνία. «Τα δεδομένα δείχνουν ότι μπορείτε να δοκιμάσετε την CBT-i ενώ παράλληλα λαμβάνετε υπνωτικά φάρμακα και προοδευτικά να τα διακόψετε», επισημαίνει. «Είναι μύθος το ότι θα πρέπει πρώτα να σταματήσετε τη χρήση φαρμάκων».
