Η Άννα δεν μπορούσε να καταλάβει τι συμβαίνει: Ασκούνταν επιμελώς και έτρωγε υγιεινά. Παρ’ όλα αυτά, επίμονες στρώσεις αντιαισθητικού λίπους εξακολουθούσαν να καλύπτουν τους γλουτούς, τα ισχία, τους μηρούς και τις γάμπες της. Όλως παραδόξως, όμως, οι βραχίονες και ο κορμός της ήταν πολύ πιο λεπτοί.
Για δεκαετίες η Άννα προσπαθούσε να λύσει αυτό το αίνιγμα, αλλά συναντούσε μόνο απογοήτευση. Ο ένας γιατρός μετά τον άλλον αγνοούσαν τις ανησυχίες της, λέγοντας ότι είχε κρατήσει τα κιλά της εγκυμοσύνης ή ότι ήταν απλώς παχύσαρκη. Η δίαιτα μόνο μεγέθυνε το πρόβλημα. «Το πάνω μέρος του σώματος αδυνάτιζε πολύ, αλλά το κάτω μέρος έμενε το ίδιο, με αποτέλεσμα να υπάρχει ακόμη μεγαλύτερη δυσμορφία λόγω της αναντιστοιχίας», θυμάται ο δρ Gregory Piazza, διευθυντής Αγγειολογίας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital.
Ο δρ Piazza μπόρεσε να διακρίνει αυτό που οι άλλοι γιατροί δεν είχαν καταφέρει: η Άννα είχε λιποίδημα, μια παραγνωρισμένη πάθηση που αφορά σχεδόν αποκλειστικά τις γυναίκες.
Το λιποίδημα, το οποίο χαρακτηρίζεται από παθολογική συσσώρευση λίπους και συνδετικού ιστού, κατά κανόνα στους γλουτούς και στα πόδια, έχει αναφερθεί ότι πλήττει έως και 12% των γυναικών παγκοσμίως, αλλά η πραγματική συχνότητα εμφάνισης είναι άγνωστη.
Πολλές γυναίκες με αυτή την πάθηση λαμβάνουν λανθασμένη διάγνωση. Κάποιες άλλες ντρέπονται υπερβολικά για το σώμα τους και δεν ζητούν βοήθεια. (βλ. «Οι συναισθηματικές επιπτώσεις του λιποιδήματος μπορεί να είναι βαθιές»)
Οι συνέπειες δεν είναι απλώς αισθητικές, γιατί το λιποίδημα προκαλεί πολλά σωματικά προβλήματα τα οποία μπορεί να βάζουν εμπόδια στον κανονικό τρόπο ζωής.
«Το λιποίδημα είναι πιο συχνό από ό,τι πιστεύει ο κόσμος», αναφέρει ο δρ Piazza. «Στην πραγματικότητα δεν έχουμε αντίληψη του πόσο συχνό είναι, αλλά γνωρίζουμε ότι υποδιαγιγνώσκεται. Δεν γνωρίζουμε και πολλά για το λιποίδημα – μόλις τώρα αρχίζουν να γίνονται σοβαρές έρευνες».
Πιθανολογείται ορμονικός συσχετισμός
Παρά την έλλειψη επιστημονικών δεδομένων, είναι σαφές ότι το λιποίδημα διακρίνεται από τα εξής χαρακτηριστικά:
Οι άκροι πόδες και τα πόδια έχουν δυσανάλογο μέγεθος. «Πολλές ασθενείς έχουν αυτό που ονομάζουμε “ένδειξη αστραγάλου-κνήμης”», λέει ο δρ Piazza. «Οι άκροι πόδες δείχνουν φυσιολογικοί, αλλά από τον αστράγαλο και πάνω το πόδι αρχίζει ξαφνικά να μοιάζει με φόρμα γυμναστικής – η φόρμα έχει μια ελαστική ζώνη γύρω από τους αστραγάλους και στη συνέχεια το ύφασμα φουσκώνει στις γάμπες».
Το δέρμα είναι ανώμαλο, ανομοιόμορφο και μερικές φορές φέρει βαθουλώματα. Μια σημαντική ένδειξη λιποιδήματος είναι η ασυνήθιστη υφή των περιοχών του δέρματος που επηρεάζονται.
Στα πρώτα στάδια της πάθησης, η εικόνα του δέρματος θυμίζει άμμο. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, θυμίζει περισσότερο βότσαλα και τελικά μικρές πέτρες. Η εικόνα αυτή οφείλεται στα λιπώδη κύτταρα που συνεχίζουν να αυξάνονται και να διογκώνονται.
«Οι ασθενείς έχουν συνήθως μια παρόμοια ιστορία να αναφέρουν: άρχισαν να παρατηρούν ότι είχαν διαφορετικό σχήμα στα πόδια κατά την εφηβεία, είχαν πάντα πιο βαριά πόδια από τις συμμαθήτριές τους και όταν προσπαθούσαν να χάσουν βάρος, το πάνω μέρος του σώματος αδυνάτιζε, αλλά τα πόδια τους έμεναν ίδια», αναφέρει ο δρ Piazza.
Το λιποίδημα φαίνεται ότι έχει μια κληρονομική συνιστώσα. Και δεδομένου ότι σχεδόν όλα τα άτομα με αυτή την πάθηση είναι γυναίκες, πιστεύουμε επίσης ότι οι ορμόνες παίζουν σημαντικό ρόλο. Μάλιστα, οι περίοδοι ορμονικής διαταραχής, όπως η εγκυμοσύνη και η εμμηνόπαυση –ακόμη και οι περίοδοι λήψης αντισυλληπτικών χαπιών–, συχνά αντιστοιχούν σε επιδείνωση των συμπτωμάτων.
«Οι ασθενείς συνήθως παρατηρούν μεγάλες αλλαγές στη διάρκεια αυτών των περιόδων», λέει ο δρ Piazza.
Ενοχλητικές σωματικές επιδράσεις
Το λιποίδημα μπορεί να είναι αντιαισθητικό. Όμως, συνοδεύεται από πλήθος σωματικών επιπτώσεων, όπως πόνος και ευαισθησία, ιδίως όταν ασκείται πίεση στο δέρμα, χαλαρότητα αρθρώσεων, δυσκολία στο περπάτημα και εύκολος μωλωπισμός.
Μια άλλη πιθανή συνέπεια είναι το λεμφοίδημα, ένα εξαιρετικά έντονο οίδημα που αναπτύσσεται όταν τα λεμφαγγεία του σώματος φράσσονται και δεν επιτυγχάνεται σωστή παροχέτευση των υγρών.
Πανεθνική έρευνα σε περισσότερες από 700 γυναίκες με λιποίδημα στις ΗΠΑ, η οποία δημοσιεύθηκε στο τεύχος Φεβρουαρίου 2024 του Vascular Medicine, δείχνει ότι αυτά τα συμπτώματα μπορεί να προκαλέσουν μεγάλα προβλήματα.
«Από σωματική άποψη, ο πόνος και η περιορισμένη κινητικότητα μερικές φορές εμποδίζουν τις πάσχουσες να εργαστούν με άνεση ή ακόμη και να εκτελέσουν τις απαραίτητες καθημερινές δραστηριότητες», αναφέρει ο δρ Piazza. Λόγω της έλλειψης ερευνών –και λόγω του γεγονότος ότι πολλοί γιατροί δεν κατανοούν την πάθηση– ορισμένες ασθενείς περνούν χρόνια έως ότου λάβουν σωστή διάγνωση. Συχνά το λιποίδημα εκλαμβάνεται λανθασμένα ως κυτταρίτιδα (παρουσία λίπους με σβόλους και βαθουλώματα, το οποίο συγκεντρώνεται κάτω από το δέρμα).
Ωστόσο οι εναποθέσεις λιποιδήματος δεν είναι μόνο λίπος· περιλαμβάνουν επίσης συνδετικό ιστό.
Επίσης το λιποίδημα εκλαμβάνεται συχνά ως παχυσαρκία. Όμως, παρόλο που τα άτομα με λιποίδημα έχουν παραπάνω κιλά, το λιποίδημα δεν είναι απλώς αποτέλεσμα υπερβάλλοντος βάρους. «Η παχυσαρκία έχει μια πολύ περίπλοκη σχέση με το λιποίδημα», σχολιάζει ο δρ Piazza.
«Συνηθίζω να λέω στις ασθενείς μου με λιποίδημα ότι δύο μεγάλα λάθη μπορεί να γίνουν στη διάγνωση και στη θεραπεία: να αγνοήσουμε το λιποίδημα θεωρώντας το απλώς ως παχυσαρκία ή να αγνοήσουμε την παχυσαρκία θεωρώντας την απλώς ως λιποίδημα», αναφέρει ο δρ Piazza.
«Υπάρχουν ασθενείς που έχουν και τα δύο και θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι αντιμετωπίζουμε και την παχυσαρκία τους, γιατί αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο».
Εξελισσόμενες θεραπείες
Η έλλειψη ενημέρωσης για το λιποίδημα είναι ίσως το μεγαλύτερο εμπόδιο στη λήψη σωστής διάγνωσης. Όταν όμως ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο, συνήθως μια απλή κλινική εξέταση παρέχει αρκετά στοιχεία για την αναγνώριση της πάθησης.
Δεν υπάρχει κάποια τυπική εξέταση για τη διάγνωσή της, αλλά οι απεικονιστικές εξετάσεις, όπως η μαγνητική τομογραφία, η αξονική τομογραφία και το υπερηχογράφημα, μπορούν να βοηθήσουν τους γιατρούς να διακρίνουν το λιποίδημα από άλλα πιθανά προβλήματα –συμπεριλαμβανομένου του λεμφοιδήματος, της καρδιαγγειακής νόσου και του υποδραστήριου θυρεοειδούς– μέσω μέτρησης του πάχους των στιβάδων του δέρματος.
Η έλλειψη ενημέρωσης για το λιποίδημα είναι ίσως το μεγαλύτερο εμπόδιο στη λήψη σωστής διάγνωσης. Όταν όμως ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο, συνήθως μια απλή κλινική εξέταση παρέχει αρκετά στοιχεία για την αναγνώριση της πάθησης.
Παρόλο που δεν μπορεί να επιτύχει ίαση, η θεραπεία του λιποιδήματος έχει εξελιχθεί στην πάροδο των ετών και σήμερα προσφέρονται πολλές προσεγγίσεις. Ορισμένες αποσκοπούν στην απομάκρυνση των εναποθέσεων λίπους, ενώ άλλες στοχεύουν στα συμπτώματα. Οι διαθέσιμες επιλογές περιλαμβάνουν τα εξής:
• κάλτσες ή άλλα ενδύματα συμπίεσης
• συσκευές συμπίεσης, οι οποίες χρησιμοποιούν πεπιεσμένο αέρα για να ασκήσουν πίεση στις οιδηματώδεις περιοχές
• χειροκίνητη λεμφική παροχέτευση, έναν τύπο μασάζ που βοηθά στη μετακίνηση των υγρών διά μέσου των λεμφικών αγγείων
• φάρμακα για τη μείωση της φλεγμονής και του οιδήματος
• λιποαναρρόφηση
• άσκηση –ιδίως κολύμβηση– η οποία μπορεί να μειώσει τη συσσώρευση υγρού και να ενισχύσει την κινητικότητα.
Οι συναισθηματικές επιπτώσεις του λιποιδήματος μπορεί να είναι βαθιές
Μια βόλτα στην παραλία ή στην πισίνα δεν είναι ποτέ ανέμελη για πολλές γυναίκες με λιποίδημα, οι οποίες τραβούν τα βλέμματα των άλλων εξαιτίας των παθολογικών εναποθέσεων λίπους που αφορούν δυσανάλογα ορισμένα τμήματα του σώματός τους.
«Βιώνουν αισθήματα ντροπής σε δημόσιους χώρους, λόγω της παραμόρφωσης που νιώθουν ότι παρουσιάζουν, επειδή το πάνω μέρος του σώματος είναι πιο λεπτό και το κάτω μέρος ογκώδες, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν αυτά τα μέρη», αναφέρει ο δρ Gregory Piazza, διευθυντής Αγγειολογίας στο Brigham and Women’s Hospital. «Οι επιπτώσεις στην αυτοεκτίμησή τους μπορεί να είναι τεράστιες».
Οι παρατηρήσεις του δρος Piazza ενισχύονται από μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2024 στο International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being και ερευνούσε σε βάθος τις εμπειρίες 12 γυναικών και τις συνέπειες της παρουσίας του λιποιδήματος. Οι ερευνητές πραγματοποίησαν μακροσκελείς συνεντεύξεις με τις συμμετέχουσες, οι οποίες ανέφεραν δραστικές συναισθηματικές δυσκολίες, που πήγαζαν από «τον Γολγοθά που ζούσαν λόγω της δυσμορφίας του σώματος και της άγνοιας της κοινωνίας».
Επιπλέον, οι ασθενείς με λιποίδημα μπορεί να αισθάνονται ότι παρεξηγούνται και ότι κρίνονται αυστηρά ακόμη και από τα αγαπημένα τους πρόσωπα και τους στενούς τους φίλους, πόσω μάλλον από τους ξένους. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση, ο δρ Piazza προτείνει τις εξής στρατηγικές:
Αναζητήστε υποστήριξη. Η αλληλεπίδραση με άλλες γυναίκες με λιποίδημα στα κοινωνικά μέσα ή σε ειδικές ομάδες στήριξης μπορεί να αποτρέψει την ανάγκη για απομόνωση. «Ορισμένες γυναίκες συμμετέχουν σε ομάδες στήριξης και βοηθούν άλλες να αρχίσουν να αισθάνονται καλύτερα», λέει ο δρ Piazza. «Αυτό μπορεί να τους δώσει μια αίσθηση συναισθηματικής ανταμοιβής και πληρότητας».
Να είστε ανοιχτές. Μιλώντας στους φίλους και στους συνεργάτες σας σχετικά με τις δυσκολίες που σχετίζονται με το λιποίδημα, αυξάνετε τις πιθανότητες να γίνετε αποδεκτές και να λάβετε υποστήριξη.
Εκπαιδεύστε τους άλλους. Αν και μπορεί να ακούγεται τρομακτικό, η ενημέρωση των άλλων για το λιποίδημα και τις προκλήσεις του μπορεί να αντισταθμίσει την καταστροφική παραπληροφόρηση. «Πολλές ασθενείς έχουν μαζί τους ορισμένα ενημερωτικά έντυπα για το λιποίδημα τα οποία έχουν δημιουργηθεί για ομάδες ασθενών, π.χ. κάποια φυλλάδια», αναφέρει ο δρ Piazza. Το Ίδρυμα για το Λιποίδημα προσφέρει περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα www.lipedema.org/
