Η αρτηριακή πίεση που μειώνεται απότομα όταν σηκώνεστε όρθιοι –και την οποία οι γιατροί ονομάζουν ορθοστατική υπόταση– προσβάλλει σχεδόν έναν στους τρεις ηλικιωμένους. Αποτελεί επίσης συχνή αιτία πτώσεων, σύμφωνα με μια επιστημονική ανακοίνωση της Αμερικανικής Καρδιολογικής Ένωσης, η οποία δημοσιεύθηκε στις 19 Μαΐου 2022 στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού Circulation: Cardiovascular Quality and Outcomes.
«Η ορθοστατική υπόταση έχει σοβαρές συνέπειες. Οι πάσχοντες μπορεί να πέσουν και να υποστούν κάταγμα στα ισχία ή σε άλλα οστά. Ορισμένα άτομα δεν μπορούν ούτε να σηκωθούν από το κρεβάτι χωρίς να αισθανθούν ζάλη ή τάση για λιποθυμία, και αυτό τους παραλύει», λέει ο δρ Roy Freeman, νευρολόγος που εξειδικεύεται στην αντιμετώπιση της ορθοστατικής υπότασης στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Beth Israel Deaconess Medical Center.
Η ορθοστατική υπόταση μπορεί να είναι δύσκολα διαχειρίσιμη, αλλά, λόγω των κινδύνων που ενέχει, είναι σημαντικό να κάνουμε ό,τι είναι δυνατό για να την κρατάμε υπό έλεγχο.
Αιτίες της ορθοστατικής υπότασης
Όταν στεκόμαστε όρθιοι, η βαρύτητα οδηγεί το αίμα προς τα κάτω, μακριά από τον εγκέφαλο και την καρδιά. Η αρτηριακή πίεση μειώνεται και ο συναγερμός του οργανισμού απενεργοποιείται. Φυσιολογικά, το γεγονός αυτό πυροδοτεί αυτόματα αντανακλαστικά: έτσι ο εγκέφαλος στέλνει νευρικά σήματα που κάνουν την καρδιά να χτυπά γρηγορότερα και την πίεση να αυξάνεται, αποκαθιστώντας τη φυσιολογική ροή αίματος προς τον εγκέφαλο και την καρδιά.
Αρκετά πράγματα μπορούν να αποσυντονίσουν το παραπάνω σύστημα. Ένα είναι η γήρανση, εξαιτίας της οποίας οι «αισθητήρες» που παρακολουθούν την αρτηριακή πίεση γίνονται λιγότερο ευαίσθητοι και δεν εντοπίζουν αμέσως την πτώση της.
Οι σημαντικότεροι παράγοντες που συμβάλλουν στη διαδικασία μπορούν να διακριθούν σε δύο κατηγορίες:
Προβλήματα των νεύρων. Αρκετές παθήσεις, όπως ο διαβήτης ή η νόσος Πάρκινσον, είναι δυνατό να προκαλέσουν βλάβη στο αυτόνομο νευρικό σύστημα που συμμετέχει στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης. Εάν προκληθεί ορθοστατική υπόταση, σε αυτή την περίπτωση ονομάζεται νευρογενής. Αυτού του τύπου η ορθοστατική υπόταση μπορεί να είναι σοβαρή και να προκαλέσει ανικανότητα.
Προβλήματα κυκλοφορίας. Οτιδήποτε μειώνει την ποσότητα των υγρών στα αιμοφόρα αγγεία σας –όπως αφυδάτωση, ένα φάρμακο ή ένα καρδιολογικό πρόβλημα– μπορεί να προκαλέσει υπερβολική πτώση της αρτηριακής πίεσης όταν σηκώνεστε. Συνήθως, αυτού του τύπου η ορθοστατική υπόταση είναι λιγότερο σοβαρή από εκείνη που προκαλείται από προβλήματα των νεύρων.
Τι μπορείτε να κάνετε
Η ορθοστατική υπόταση, μια συχνή αιτία πτώσεων, προσβάλλει σχεδόν έναν στους τρεις ηλικιωμένους.
Εάν το πρόβλημα ανάγεται σε απώλεια υγρών από ένα φάρμακο, όπως ένα αντικαταθλιπτικό ή διουρητικό, ο γιατρός σας συχνά μπορεί να σας το αντικαταστήσει με ένα άλλο φάρμακο. Όταν το υποκείμενο πρόβλημα είναι νευρογενές, π.χ. λόγω μακροχρόνιου διαβήτη, ο γιατρός θα σας συστήσει πιθανότατα έναν συνδυασμό θεραπειών.
Διαβάστε ορισμένες τεχνικές που βοηθούν σε όλους τους τύπους ορθοστατικής υπότασης:
Διατηρήστε τον όγκο αίματος σε υψηλό επίπεδο. «Πίνετε τουλάχιστον 3 λίτρα υγρά την ημέρα και φροντίστε να καταναλώνετε 4 έως 6 γραμμάρια αλάτι την ημέρα», συμβουλεύει ο δρ Freeman. «Αυτό θα αυξήσει τον όγκο του αίματός σας». Πρέπει να παρακολουθείτε την αρτηριακή σας πίεση, ώστε να βεβαιωθείτε ότι αυτή η τακτική δεν προκαλεί υπέρταση σε άλλες περιπτώσεις εκτός από όταν βρίσκεστε σε όρθια θέση.
Πάρτε φάρμακα για να μετριάσετε τη ζάλη. Μια σειρά φαρμάκων μπορεί να βοηθούν, όπως η μιδοδρίνη ή η δροξιντόπα, ουσίες οι οποίες συστέλλουν τα αιμοφόρα αγγεία και κατά συνέπεια αυξάνουν την αρτηριακή πίεση. Μια άλλη επιλογή είναι η φθοριοϋδροκορτιζόνη, η οποία αυξάνει το κάλιο του οργανισμού, με αποτέλεσμα την κατακράτηση νερού, αυξάνοντας έτσι τον όγκο του αίματος και την αρτηριακή πίεση.
Αποφύγετε το θερμό περιβάλλον. Η θερμότητα μπορεί να προκαλέσει διαστολή των αιμοφόρων αγγείων, γεγονός που μπορεί να μειώσει περαιτέρω την αρτηριακή πίεση όταν στέκεστε.
Σηκωθείτε αργά από καθιστή θέση ή από το κρεβάτι. Έτσι, το σώμα σας θα έχει περισσότερο χρόνο να αποκαταστήσει τη φυσιολογική ροή του αίματος.
Φορέστε κάλτσες συμπίεσης. Αυτές μπορεί να είναι χρήσιμες σε ορισμένες περιστάσεις, όπως όταν στέκεστε όρθιος/α για μεγάλα διαστήματα, προκειμένου να προαγάγουν την καλύτερη κυκλοφορία. Όμως ο δρ Freeman δεν συνιστά την τακτική χρήση τους για την αποφυγή της ορθοστατικής υπότασης.
Καθίστε για 30 λεπτά μετά το φαγητό. «Η κατανάλωση τροφής προκαλεί διαστολή των αγγείων, επομένως να προσέχετε ιδιαίτερα όταν σηκώνεστε έπειτα από ένα γεύμα. Για τα άτομα που έχουν ορθοστατική υπόταση, είναι βοηθητικό το να τρώνε μικρά, συχνά γεύματα», λέει ο δρ Freeman.
Κοιμηθείτε σε κρεβάτι με κλίση. «Πολλοί αναπτύσσουν υψηλότερη πίεση όταν ξαπλώνουν. Για τον λόγο αυτόν οι νεφροί αποβάλλουν υγρά από το αίμα στα ούρα, με αποτέλεσμα ο όγκος του αίματος να είναι πιο ελαττωμένος το πρωί», εξηγεί ο δρ Freeman. Χρησιμοποιήστε μια ειδική σφήνα κάτω από το στρώμα ή τούβλα κάτω από τα πόδια του κρεβατιού κοντά στο κεφάλι, ώστε να ανασηκώσετε αυτή την πλευρά του κρεβατιού κατά 15 εκατοστά περίπου. Με αυτόν τον τρόπο, λέει ο δρ Freeman, χρησιμοποιείτε τη βαρύτητα για να αποτρέψετε την αύξηση της αρτηριακής πίεσης στη διάρκεια της νύχτας.
Χειρισμοί έκτακτης ανάγκης
Εάν αισθάνεστε ελαφριά ζάλη όταν σηκώνεστε, καθίστε το συντομότερο δυνατό. «Εάν δεν μπορείτε, δοκιμάστε έναν χειρισμό έκτακτης ανάγκης», συμβουλεύει ο δρ Freeman. «Κάντε γροθιές με τα χέρια σας και σφίξτε τους μυς των χεριών, των ποδιών, των γλουτών και της κοιλιάς. Με τον τρόπο αυτόν τα αιμοφόρα αγγεία σας θα συσταλούν».
