Θα έχετε σίγουρα ακούσει επανειλημμένως ότι η μαστογραφία σώζει ζωές. Και είναι αλήθεια. Οι προσυμπτωματικές μαστογραφίες μειώνουν τα ποσοστά θανάτου από καρκίνο του μαστού σε γυναίκες 40 ετών και άνω κατά 40% συγκριτικά με την απουσία προσυμπτωματικού ελέγχου. Η απεικονιστική εξέταση θεωρείται ακόμα ο χρυσός κανόνας για τον έγκαιρο εντοπισμό καρκίνου του μαστού, στο στάδιο που έχει τις καλύτερες πιθανότητες ίασης.
Όμως, αυτό είναι ένα μέρος μόνο της εικόνας. Ακόμη κι αν προγραμματίζετε επιμελώς την ετήσια μαστογραφία σας, μπορεί να χρειάζεστε κι άλλους τύπους απεικονιστικών εξετάσεων, ανάλογα με τους ατομικούς σας παράγοντες κινδύνου.
«Οι γυναίκες δεν γνωρίζουν πάντοτε αυτή την πληροφορία, εκτός εάν κάποιος γιατρός τούς έχει μιλήσει σχετικά», λέει η δρ Vandana Dialani, επικεφαλής της απεικόνισης μαστού και συν-διευθύντρια του Κέντρου Φροντίδας Μαστού στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Beth Israel Deaconess Medical Center. «Είναι σημαντικό να γνωρίζουν ποιες θα πρέπει να κάνουν πρόσθετες εξετάσεις».
Ποιες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο;
Η μέση γυναίκα στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει μία πιθανότητα στις οκτώ να εμφανίσει καρκίνο του μαστού στη διάρκεια της ζωής της, σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία (ACS). Όμως, κάποιες γυναίκες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης της νόσου, στην οποία οφείλεται η απώλεια περισσότερων των 43.000 ζωών ετησίως στις ΗΠΑ.
Ποιες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο; Η σημαντικότερη ομάδα, που αποτελεί το 50% των γυναικών άνω των 40, είναι εκείνες των οποίων οι μαστογραφίες δείχνουν πυκνούς μαστούς. Αυτό σημαίνει ότι οι μαστοί τους έχουν μια σχετικά υψηλή αναλογία αδενικού και ινώδους ιστού σε σύγκριση με τον λιπώδη ιστό. Οι γυναίκες με πυκνούς μαστούς έχουν σχεδόν τις διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο του μαστού από εκείνες με μαστούς με περισσότερο λίπος, σύμφωνα με το Εθνικό Αντικαρκινικό Ινστιτούτο (National Cancer Institute).
Όπως προβλέπεται σε πολλές πολιτείες των ΗΠΑ, οι γυναίκες των οποίων οι μαστοί θεωρούνται πυκνοί θα πρέπει να λαμβάνουν μια επιστολή μετά τη μαστογραφία τους, η οποία να συνιστά επιπρόσθετο προσυμπτωματικό έλεγχο – συνήθως είτε με υπέρηχο είτε με μαγνητική τομογραφία (MRI). «Ιδανικά, αυτή είναι η στιγμή που θα πρέπει να συζητήσετε με τον γιατρό σας σχετικά με το τι είδους συμπληρωματικές εξετάσεις θα πρέπει να πραγματοποιηθούν», λέει η δρ Dialani.
Επιπλέον των πυκνών μαστών, ορισμένες γυναίκες είναι κύριες υποψήφιες για επιπρόσθετο προσυμπτωματικό έλεγχο γιατί έχουν άλλους παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του μαστού, όπως:
Μητέρα ή αδελφή που εμφάνισαν καρκίνο του μαστού πριν από την εμμηνόπαυση.
Μια γενετική μετάλλαξη που είναι γνωστό ότι αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού (όπως το γονίδιο BRCA).
Σημαντική έκθεση σε ακτινοβολία στον θώρακα πριν από την ηλικία των 30 ετών.
Η απεικονιστική εξέταση θεωρείται ακόμα ο χρυσός κανόνας για τον έγκαιρο εντοπισμό καρκίνου του μαστού, στο στάδιο που έχει τις καλύτερες πιθανότητες ίασης.
Προηγούμενο καρκίνο του μαστού.
Ο γιατρός σας θα πρέπει να σχεδιάσει μια εξατομικευμένη για εσάς στρατηγική προσυμπτωματικού ελέγχου για καρκίνο του μαστού, η οποία να λαμβάνει υπόψη όλες αυτές τις πληροφορίες, επισημαίνει η δρ Dialani.
Η μαστογραφία πιθανόν να παρέχει ενδείξεις καρδιοπάθειας
Η μαστογραφία βοηθά στην ανίχνευση καρκίνου του μαστού, αλλά μήπως θα μπορούσε επίσης να αξιοποιηθεί για τον εντοπισμό βιοδεικτών καρδιοπάθειας; Μια νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 15 Μαρτίου 2022 στην ηλεκτρονική έκδοση του επιστημονικού περιοδικού Circulation, αναδεικνύει αυτή τη δυνατότητα για ένα σενάριο διπλής χρήσης σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, παρότι ένας ειδικός του Χάρβαρντ συνιστά προσοχή στην ερμηνεία των ευρημάτων.
Οι συγγραφείς της μελέτης χρησιμοποίησαν ηλεκτρονικούς φακέλους ασθενών προκειμένου να παρακολουθήσουν την υγεία περισσότερων από 5.000 γυναικών ηλικίας 60 έως 79 ετών, μετά τη διενέργεια μαστογραφίας. Οι συμμετέχουσες στη μελέτη δεν είχαν γνωστό ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου ή καρκίνου του μαστού. Εκείνες με απεικονίσεις που έδειχναν ασβέστωση (ή αποτιτάνωση) των αρτηριών του μαστού –δηλαδή, συσσώρευση ασβεστίου στα τοιχώματα των αρτηριών– είχαν 51% μεγαλύτερες πιθανότητες να υποστούν καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό επεισόδιο κατά την περίοδο παρακολούθησης εξίμισι περίπου ετών και 23% μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης οποιουδήποτε τύπου καρδιοπάθειας σε σύγκριση με τις γυναίκες που δεν είχαν αυτό το εύρημα στη μαστογραφία τους.
Οι αποτιτανώσεις στις αρτηρίες του μαστού εμφανίζονται στη μαστογραφία με τη μορφή λευκών περιοχών στις εν λόγω αρτηρίες. Συνδέονται με την ηλικία, την υπέρταση και τον διαβήτη, αλλά δεν θεωρείται ότι συνδέονται με καρκίνο.
Η μαστογραφία εδώ και χρόνια είναι σε θέση να εντοπίζει ασβεστώσεις στις αρτηρίες του μαστού, οι οποίες είναι κοινές σε γυναίκες άνω των 60 ετών, αναφέρει η δρ Vandana Dialani, επικεφαλής της απεικόνισης μαστού και συν-διευθύντρια του Κέντρου Φροντίδας Μαστού στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Beth Israel Deaconess Medical Center. Όμως δεν απαιτείται αναφορά αυτού του τυχαίου –όπως αποκαλείται– ευρήματος από τους ακτινολόγους.
«Η πληροφορία αυτή θα είναι χρήσιμη εφόσον έχουμε περισσότερα στοιχεία τα οποία να υποστηρίζουν πως οι ασβεστώσεις των αρτηριών του μαστού συνιστούν έναν ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο», επισημαίνει η δρ Dialani. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα προκειμένου να προσδιοριστεί κατά πόσο θα πρέπει να γίνεται συστηματική αναφορά αυτών των ευρημάτων στη μαστογραφία.
Όταν η μαστογραφία δεν είναι αρκετή
Η ψηφιακή μαστογραφία μάς δίνει απεικονίσεις του μαστού υπό διαφορετικές γωνίες με χρήση χαμηλής δόσης ακτίνων Χ. Στις απεικονίσεις που προκύπτουν, οι περιοχές που εμφανίζονται λευκές αντιπροσωπεύουν αδενικό ιστό και οι μαύρες περιοχές απεικονίζουν το λίπος. Παρότι η μαστογραφία έχει υψηλή αποτελεσματικότητα στην ανίχνευση καρκίνου του μαστού, οι εικόνες μπορεί να είναι δυσκολότερο να διαβαστούν σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς διότι ο καρκίνος εμφανίζεται με τη μορφή λευκών περιοχών, ακριβώς όπως ο πυκνός μαστικός ιστός.
«Αυτό που προσπαθούμε να δούμε είναι ένας λευκός όγκος κρυμμένος σε λευκό αδενικό ιστό», εξηγεί η δρ Dialani. «Όσο περισσότερο πυκνό ιστό βλέπουμε, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να κατορθώσουμε να δούμε έναν όγκο που κρύβεται εκεί». Άλλες απεικονιστικές εξετάσεις, όμως, μπορούν να βοηθήσουν στην ανίχνευση καρκίνων που ενδεχομένως να διέφευγαν της προσοχής αν χρησιμοποιούσαμε αποκλειστικά μαστογραφία.
Υπέρηχος. Χρησιμοποιώντας υψηλής συχνότητας ηχητικά κύματα για τη δημιουργία εικόνων των ιστών του μαστού, ο υπέρηχος μπορεί να χρησιμεύσει ως συμπληρωματική μέθοδος προσυμπτωματικού ελέγχου σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς. Αυτό καθίσταται δυνατό γιατί οι όγκοι του μαστού διακρίνονται από την εμφάνισή τους σε μαύρο στον υπέρηχο και όχι σε λευκό, όπως στη μαστογραφία.
Ο υπέρηχος, ως συμπληρωματικός στη μαστογραφία, μπορεί να εντοπίσει δύο έως τέσσερις επιπλέον καρκίνους του μαστού ανά 1.000 γυναίκες που υποβάλλονται σε έλεγχο σε σύγκριση με τη μαστογραφία μόνη, λέει η δρ Dialani.
Όμως, ο υπέρηχος δεν αποτελεί σχεδόν ποτέ μια ανεξάρτητη προσυμπτωματική εξέταση για την ανίχνευση καρκίνου του μαστού, καθώς χαρακτηρίζεται από υψηλό ποσοστό ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων. Είναι καλύτερο να χρησιμοποιείται μόνο όταν έχει προηγηθεί η μαστογραφία. «Σε συνδυασμό με μαστογραφία ή ακόμη και με MRI, ο στοχευμένος υπέρηχος είναι περισσότερο χρήσιμος για γυναίκες που έχουν λάβει ειδοποίηση λόγω ύποπτων ευρημάτων σε μια μαστογραφία», αναφέρει. «Είναι ανώδυνος για την ασθενή και δεν είναι ακριβή εξέταση. Είναι ένα υπέροχο εργαλείο».
MRI. Το μείγμα ραδιοκυμάτων και ενός ισχυρού μαγνήτη με σκιαγραφικό υγρό που χορηγείται στην ασθενή έτσι ώστε να «φωτίσει» όγκους που συνιστά η MRI παράγει εξαιρετικά λεπτομερείς εικόνες του μαστού. Η μαγνητική τομογραφία εντοπίζει 18 έως 20 καρκίνους του μαστού ανά 1.000 γυναίκες που υποβάλλονται σε έλεγχο, εξαπλάσιους απ’ ό,τι η μαστογραφία μόνη και περίπου τετραπλάσιους απ’ ό,τι ο συνδυασμός μαστογραφίας και υπερήχου, λέει η δρ Dialani.
Αλλά ενώ θεωρείται η καλύτερη εξέταση για την ανίχνευση καρκίνου του μαστού, η MRI δεν χρησιμοποιείται σήμερα για προσυμπτωματικό έλεγχο καθολικά, κυρίως γιατί είναι ιδιαίτερα ακριβή και όχι ευρέως διαθέσιμη. Αντίθετα, πραγματοποιείται κατανεμημένη σε εξάμηνα διαστήματα εναλλάξ με μαστογραφία, μόνο σε γυναίκες που θεωρούνται υψηλού κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου του μαστού.
Η καλύτερη εξέταση για την ανίχνευση καρκίνου του μαστού, η MRI, δεν χρησιμοποιείται για προσυμπτωματικό έλεγχο καθολικά, κυρίως γιατί είναι ιδιαίτερα ακριβή.
Η ασφάλιση υγείας στις ΗΠΑ συνήθως καλύπτει προσυμπτωματικό έλεγχο με MRI μαστού για τις γυναίκες των οποίων ο διά βίου κίνδυνος καρκίνου του μαστού εκτιμάται ότι υπερβαίνει το 20%. Ζητήστε από τον γιατρό σας να υπολογίσει τον κίνδυνό σας για καρκίνο του μαστού, προτείνει η δρ Dialani. Εάν ο διά βίου κίνδυνος που προκύπτει είναι άνω του 20%, εξετάστε το ενδεχόμενο συμπληρωματικού προσυμπτωματικού ελέγχου για καρκίνο του μαστού, ειδικά την MRI μαστού.
Μαστογραφία 3D: Συχνές ειδοποιήσεις για επιπρόσθετες εξετάσεις
Η τελευταία εκδοχή της τεχνολογίας στην ψηφιακή μαστογραφία δημιουργεί μια τρισδιάστατη εικόνα του μαστού, λαμβάνοντας «τομές». Ωστόσο, οι μισές από τις γυναίκες που υποβάλλονται σε αυτού του τύπου τις μαστογραφίες «3D» θα λάβουν τουλάχιστον ένα ψευδώς θετικό αποτέλεσμα –δηλαδή ο μαστός τους θα επισημανθεί ως μη φυσιολογικός, αλλά τελικά θα αποδειχθεί ότι δεν έχει καρκίνο– σε ένα διάστημα 10 ετών ετήσιων προσυμπτωματικών ελέγχων, αναφέρει νέα έρευνα.
Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 25 Μαρτίου 2022 στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού JAMA Network Open, ανέλυσε δεδομένα από τρία εκατομμύρια μαστογραφίες που έγιναν στο πλαίσιο προσυμπτωματικού ελέγχου σε 900.000 γυναίκες ηλικίας 40 έως 79 ετών.
Λόγω των ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων, οι γυναίκες καλούνται να υποβληθούν σε επιπρόσθετες εξετάσεις και ενδεχομένως να οδηγούνται σε περιττές επεμβατικές διαδικασίες και άσκοπη ανησυχία. Όμως, ακόμη και αυτό το φαινομενικά υψηλό ποσοστό ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων της μαστογραφίας 3D είναι χαμηλότερο από το ποσοστό ψευδώς θετικών για τις τεχνικές δισδιάστατης ψηφιακής μαστογραφίας, λέει η δρ Vandana Dialani, επικεφαλής της απεικόνισης μαστού στο Beth Israel Deaconess Medical Center.
Η δρ Dialani παροτρύνει τις γυναίκες να αντιμετωπίζουν τις ειδοποιήσεις για επιπλέον εξετάσεις μετά τη μαστογραφία με ψυχραιμία, συγκρίνοντας τη διαδικασία με την αναμονή πρόσθετων αποτελεσμάτων από άλλες εξετάσεις ρουτίνας, όπως τις αιματολογικές εξετάσεις για τη χοληστερόλη. «Συζητιέται συνεχώς το πόσο άγχος προκαλεί η ειδοποίηση για πρόσθετες εξετάσεις», λέει, «όμως είναι θέμα εγρήγορσης για την υγεία σας».
