Oρισμένες γυναίκες που είχαν φυσιολογικές τιμές χοληστερόλης σε όλη τους τη ζωή παρατηρούν ότι αυτό αλλάζει με την εμμηνόπαυση. «Η εμμηνόπαυση συχνά προκαλεί αλλαγές στα λιπίδια και στη χοληστερόλη προς το χειρότερο», δηλώνει η δρ Samia Mora, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και ειδική στην Καρδιαγγειακή Ιατρική στο Brigham and Women’s Hospital.
Η μείωση των γυναικείων ορμονών, των οιστρογόνων, συσχετίζεται με αύξηση των επιπέδων της ολικής χοληστερόλης, εξαιτίας του ότι αυξάνονται οι ποσότητες της λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας (LDL), της «κακής» χοληστερόλης, καθώς και μιας άλλης κατηγορίας λιπιδίων του αίματος, που είναι γνωστά ως τριγλυκερίδια. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κινδύνους για την καρδιά. Αυτό προκαλεί ανησυχία, δεδομένου ότι η καρδιαγγειακή νόσος είναι η υπ’ αριθμόν ένα αιτία θανάτου στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, προσθέτει η δρ Mora.
«Έτσι, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να παρακολουθούμε τις τιμές κατά την περιεμμηνοπαυσιακή και την πρώτη εμμηνοπαυσιακή περίοδο, καθώς η LDL χοληστερόλη και η ολική χοληστερόλη τείνουν να αυξάνονται», εξηγεί η δρ Mora.
Ωστόσο, παρά τον αυξημένο κίνδυνο που μπορεί να αντιμετωπίζετε από την υψηλή χοληστερόλη μετά την εμμηνόπαυση, υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε αυτόν τον κίνδυνο. Ρωτήσαμε τη δρα Mora τι πρέπει να γνωρίζετε σχετικά με τη χοληστερόλη, πότε η τιμή της θεωρείται υψηλή ή πολύ υψηλή, καθώς και πότε και πώς πρέπει να ενεργήσετε για να μειώσετε το επίπεδό της.
E: Τι είναι η χοληστερόλη και πώς επηρεάζει την υγεία μας, ιδίως την υγεία της καρδιάς και του εγκεφάλου;
«Η χοληστερόλη είναι μια ουσία παρόμοια με λίπος, η οποία παράγεται στο σώμα ή προσλαμβάνεται με την τροφή», απαντά η δρ Mora. Η χοληστερόλη μεταφέρεται στο μεγαλύτερο μέρος της στην κυκλοφορία του αίματος μέσα σε «πακέτα» που ονομάζονται σωματίδια λιποπρωτεΐνης. Υπάρχουν πολλοί τύποι σωματιδίων: μικρά και μεγάλα, με διαφορετικές πυκνότητες, ακόμα και με διαφορετικές λειτουργίες. Μπορεί να περιέχουν διάφορες ποσότητες χοληστερόλης ή τριγλυκεριδίων.
Όταν ο γιατρός σας λέει ότι έχετε υψηλή χοληστερόλη, αναφέρεται στην ολική χοληστερόλη, η οποία περιλαμβάνει τρεις διαφορετικούς τύπους χοληστερόλης: την «κακή» LDL (χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη) και την VLDL (πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη), που μαζί απαρτίζουν τη λεγόμενη μη HDL χοληστερόλη, και την HDL (υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη), που ορισμένες φορές αναφέρεται ως η «καλή» χοληστερόλη.
«Γενικά, όσο υψηλότερη είναι η χοληστερόλη –ιδίως η LDL ή η μη HDL χοληστερόλη– τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να εμφανίσει μια γυναίκα καρδιακή προσβολή ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο στη διάρκεια της ζωής της», δηλώνει η δρ Mora. «Τα άτομα με πάρα πολύ υψηλό επίπεδο χοληστερόλης μπορεί να εμφανίσουν καρδιακή προσβολή σε πολύ νεαρή ηλικία, ιδίως εάν έχουν μια κληρονομική μορφή υψηλής χοληστερόλης, όπως είναι η οικογενής υπερχοληστερολαιμία».
Ωστόσο, εάν η τιμή της χοληστερόλης δεν είναι υψηλή, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν διατρέχετε κίνδυνο.
«Πολλές γυναίκες και πολλοί άνδρες που έχουν υποστεί καρδιακή προσβολή ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο έχουν μέτρια ή και χαμηλά επίπεδα χοληστερόλης», δηλώνει η δρ Mora. «Συνήθως τα άτομα αυτά έχουν άλλους παράγοντες κινδύνου». Για παράδειγμα, δεν είναι όλες οι LDL το ίδιο και ένας ορισμένος υποτύπος LDL σχετίζεται με μεγαλύτερη πιθανότητα καρδιακής νόσου. (Μια τυπική εξέταση χοληστερόλης δεν θα ανιχνεύσει αυτό το πρόβλημα. Θα πρέπει να κάνετε μια ειδική εξέταση αίματος, που ονομάζεται μέτρηση απολιποπρωτεΐνης Β.) Ή μπορεί να έχουν άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως κάπνισμα ή άτμισμα, διαβήτη, υψηλή αρτηριακή πίεση, μη υγιεινή διατροφή, καθιστικό τρόπο ζωής και άλλα. «Επίσης, η ηλικία είναι ο ισχυρότερος παράγοντας κινδύνου και, επομένως, όσο γερνάμε, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να υποστούμε καρδιακή προσβολή ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο», προσθέτει η δρ Mora.
Ε: Ποια τιμή χοληστερόλης είναι ασφαλής;
Για τα περισσότερα άτομα που δεν έχουν καρδιακή ή αγγειακή νόσο, στόχος είναι να
διατηρήσουν την ολική χοληστερόλη σε επίπεδα κάτω από 200 mg/dL, τη μη HDL χοληστερόλη (ολική μείον την HDL) κάτω από 170 mg/dL και την LDL χοληστερόλη κάτω από 100 mg/dL.
«Ωστόσο, για άτομα που έχουν άλλους παράγοντες κινδύνου για καρδιακή προσβολή ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, τα ιδανικά επίπεδα πρέπει να είναι χαμηλότερα», συνιστά η δρ Mora. Τα άτομα με τον υψηλότερο κίνδυνο θα πρέπει να στοχεύουν σε επίπεδα LDL κάτω από 50 mg/dL. «Γενικά, για τη χοληστερόλη όσο χαμηλότερα τόσο καλύτερα», προσθέτει.
Τα προβλήματα λόγω της υψηλής χοληστερόλης αναπτύσσονται με το πέρασμα του χρόνου. Πρόκειται για την επίδραση μιας σωρευτικής έκθεσης, σαν αυτήν από τα «έτη πακέτων» ενός καπνιστή (μέτρο που δηλώνει πόσο πολύ και για πόσο διάστημα κάπνιζε ένα άτομο). Όσο περισσότερα είναι τα «έτη χοληστερόλης» (ή «έτη σωματιδίων»), τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος.
Ε: Εάν μια γυναίκα έχει υψηλή HDL –«καλή» χοληστερόλη–, βοηθά αυτό στην προστασία κατά της καρδιοπάθειας και του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου;
«Οι γυναίκες, ιδίως οι προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, τείνουν να έχουν υψηλότερα επίπεδα HDL από ό,τι οι άνδρες», δηλώνει η δρ Mora. «Παλαιότερα πιστεύαμε ότι η υψηλή HDL χοληστερόλη προστάτευε πάντοτε, αλλά τώρα γνωρίζουμε ότι μπορεί να λειτουργεί προστατευτικά για ορισμένους ασθενείς, ενώ για άλλους μπορεί να μη λειτουργεί καθόλου προστατευτικά». Εάν μια γυναίκα έχει άλλους παράγοντες κινδύνου που προκαλούν αυξημένο κίνδυνο για καρδιακή προσβολή, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και διαβήτη, η υψηλή HDL ενδέχεται να μη μειώσει αυτόν τον κίνδυνο.
Οι γυναίκες θα πρέπει επίσης να γνωρίζουν σχετικά με άλλους παράγοντες κινδύνου που αφορούν ειδικά τις γυναίκες, όπως:
❱ Η πρόωρη εμμηνόπαυση (επέρχεται πριν από την ηλικία των 40 ετών).
❱ Ορισμένες παθήσεις που σχετίζονται με την κύηση, όπως η προεκλαμψία, η σχετιζόμενη με την κύηση υπέρταση, ο διαβήτης κύησης και ο πρόωρος τοκετός.
«Τα συστήματα υπολογισμού του κινδύνου καρδιακής προσβολής και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου συχνά δεν περιλαμβάνουν στις εξισώσεις τους αυτούς τους ειδικούς για τις γυναίκες παράγοντες. Έτσι, αυτοί οι πρόσθετοι παράγοντες δημιουργούν αυξημένο κίνδυνο για μια γυναίκα, ακόμα και αν η “βαθμολογία” που προκύπτει από το τυπικό σύστημα υπολογισμού δεν θεωρείται υψηλή», εξηγεί η δρ Mora.
Ε: Οι μετρήσεις χοληστερόλης περιλαμβάνουν πολλούς αριθμούς. Υπάρχει κάποιος εύκολος τρόπος να κατανοήσουμε τους αριθμούς;
Στο διαδίκτυο διατίθενται υπολογιστές κινδύνου, τους οποίους μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι γυναίκες για να υπολογίσουν τον κίνδυνο που έχουν. Παρέχονται επίσης συστάσεις σχετικά με το βέλτιστο επίπεδο για κάθε γυναίκα, ανάλογα με το δικό της προφίλ παραγόντων κινδύνου. Τέτοια παραδείγματα είναι το My Life Check από την Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (AHA) και το ASCVD Risk Estimator Plus από το Αμερικανικό Κολέγιο Καρδιολογίας και την AHA (διατίθεται επίσης ως εφαρμογή).
«Μου αρέσουν επίσης οι “7 Απλές Συστάσεις για τη Ζωή” (Life’s Simple 7 recommendations) της AHA, καθώς δίνουν έμφαση στους πολλαπλούς τρόπους με τους οποίους η χοληστερόλη και άλλοι παράγοντες κινδύνου μπορεί να αλληλεπιδράσουν και να θέσουν οποιονδήποτε σε αυξημένο κίνδυνο», δηλώνει η δρ Mora. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ίσως είναι χρήσιμο να ρωτήσετε τον γιατρό σας εάν πρέπει να κάνετε έλεγχο για την ύπαρξη ασβεστώσεων στις στεφανιαίες αρτηρίες, προκειμένου να έχετε μια καλύτερη εκτίμηση του κινδύνου σας.
Ε: Πρέπει τα άτομα με υψηλή χοληστερόλη να ανησυχούν; Πρέπει να λάβουν προληπτικά μέτρα;
Ναι. «Τα άτομα με επίπεδα LDL 160 mg/dL και άνω μπορεί να έχουν μια γενετική μορφή διαταραχής της χοληστερόλης και συχνά χρειάζονται στατίνες ή άλλη φαρμακευτική αγωγή για να μειώσουν τη χοληστερόλη και, πράγμα σημαντικό, να μειώσουν τον κίνδυνο για καρδιακή προσβολή ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο», δηλώνει η δρ Mora. Όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο και όσο μεγαλύτερης ηλικίας είναι ένα άτομο, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος. «Από εκεί και πέρα, όλοι θα πρέπει να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα για να περιορίσουν τους παράγοντες κινδύνου για καρδιακή προσβολή και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, διότι αυτοί οι παράγοντες είναι πολύ συχνοί στον ενήλικο πληθυσμό στις ΗΠΑ, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες», προσθέτει η δρ Mora.
Ε: Πρέπει κάποιος να δοκιμάσει να αντιμετωπίσει την υψηλή χοληστερόλη αρχικά μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής ή πρέπει να εξετάσει και τις άλλες επιλογές;
Εξαρτάται από το πόσο υψηλό είναι το επίπεδο. «Όλοι ωφελούνται από αλλαγές στον τρόπο ζωής – και το σπουδαίο με τις αλλαγές στον τρόπο ζωής είναι ότι, εάν γίνονται συστηματικά, καθημερινά χωρίς διακοπή, έχουν τεράστιο όφελος», δηλώνει η δρ Mora. «Μάλιστα, μπορούμε να αποτρέψουμε την καρδιακή προσβολή, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και τον διαβήτη περίπου στο 80-90% των περιπτώσεων, εφαρμόζοντας έναν βέλτιστο τρόπο ζωής. Ωστόσο, η διατήρηση ενός βέλτιστου τρόπου ζωής δεν είναι εύκολη, ιδίως στη σύγχρονη εποχή».
Επίσης, οι παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής έχουν αθροιστική δράση, όπως και η χοληστερόλη, οπότε ακόμα και μικρές βελτιώσεις έχουν σημασία. Χάστε λίγο βάρος. Το 15λεπτο περπάτημα λίγες φορές την ημέρα ή η κατανάλωση περισσότερων φρούτων και λαχανικών μπορεί να έχουν μεγάλα οφέλη εάν γίνονται τακτικά και σε όλη στη διάρκεια της ζωής. «Για έναν τρόπο ζωής που είναι φιλικός για την καρδιά, όσο περισσότερο τόσο καλύτερα, ενώ για τη χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια, όσο χαμηλότερα τόσο καλύτερα», συνιστά η δρ Mora.
Ε: Ποια είναι τα οφέλη ή τα μειονεκτήματα της φαρμακευτικής αγωγής με στατίνες για τη μείωση της χοληστερόλης; Έχει η φαρμακευτική αγωγή με στατίνες οφέλη ή κινδύνους εκτός από τη μείωση της χοληστερόλης;
Έχει αποδειχθεί ότι οι στατίνες μειώνουν τον συνολικό κίνδυνο εμφάνισης καρδιακής προσβολής ή αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου ή θανάτου από καρδιακή προσβολή ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο κατά περίπου 20-30%. Η χρήση στατίνης μειώνει επίσης τη βαρύτητα της καρδιακής προσβολής. «Συναντάμε πλέον λιγότερες από τις “βαριές” καρδιακές προσβολές που συνέβαιναν συχνότερα πριν από την ευρεία χρήση των στατινών», δηλώνει η δρ Mora.
Ορισμένα άτομα που παίρνουν στατίνες εμφανίζουν πράγματι κάποιες δυσάρεστες ανεπιθύμητες ενέργειες, κυρίως ενόχληση στους μυς ή ορισμένες φορές μυϊκή αδυναμία.
«Σε αυτές τις περιπτώσεις, εξετάζουμε μήπως κάποιο άλλο φάρμακο αλληλεπιδρά με τη στατίνη ή αν στην ασθενή υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που δημιουργούν αυξημένο κίνδυνο μη ανοχής της στατίνης, όπως οικογενειακό ιστορικό δυσανεξίας στη στατίνη, διαγνωσμένος υποθυρεοειδισμός ή κάποια άλλη πάθηση», εξηγεί η δρ Mora. «Εάν δεν υπάρχει άλλη αιτία για τα μυϊκά προβλήματα, συνήθως συνιστούμε στην ασθενή να διακόψει τη στατίνη για λίγες εβδομάδες και στη συνέχεια να την ξαναξεκινήσει με χαμηλότερη δόση, να τη λαμβάνει λιγότερο συχνά ή και τα δύο». Κατά κανόνα, τα περισσότερα άτομα μπορούν να ανεχτούν τη στατίνη μετά από αυτή τη ρύθμιση.
Οι στατίνες ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη στα άτομα που έχουν παράγοντες κινδύνου γι’ αυτή την πάθηση, όπως οικογενειακό ιστορικό διαβήτη, αυξημένο βάρος ή παχυσαρκία ή παθολογικά επίπεδα γλυκόζης αίματος σε νηστεία.
«Οι ασθενείς αυτοί μπορεί να παρακολουθούνται πιο στενά», δηλώνει η δρ Mora. Επίσης, οι ασθενείς με υψηλότερο κίνδυνο ενθαρρύνονται συνήθως να κάνουν αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως να χάσουν βάρος, να ακολουθήσουν πιο υγιεινή διατροφή και να αυξήσουν το επίπεδο της ημερήσιας δραστηριότητάς τους.
Τα καλά νέα, ωστόσο, είναι ότι οι καρδιακές προσβολές και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια μπορούν στη συντριπτική τους πλειονότητα να προληφθούν με αλλαγές στον τρόπο ζωής και κατάλληλη διαχείριση της χοληστερόλης και διάφορων άλλων παραγόντων κινδύνου. Ποτέ δεν είναι πολύ αργά ή πολύ νωρίς για να ξεκινήσει κανείς, καταλήγει η δρ Mora.
