Υπάρχουν τέσσερις βαλβίδες που ρυθμίζουν τη ροή του αίματος μέσω της καρδιάς μας. Απ’ αυτές, η μιτροειδής βαλβίδα είναι λίγο πιο περίπλοκη. Η μιτροειδής βρίσκεται στην αριστερή πλευρά της καρδιάς και, όταν ανοίγει, το οξυγονωμένο αίμα διοχετεύεται από την κοιλότητα που βρίσκεται από πάνω (κόλπος) σε εκείνη που βρίσκεται από κάτω (κοιλία). Όταν συστέλλεται η ισχυρή αριστερή κοιλία, οι δύο πτυχές (γλωχίνες) της μιτροειδούς βαλβίδας κλείνουν απότομα, εμποδίζοντας τη ροή του αίματος προς τα πίσω – προς τον αριστερό κόλπο.
Για τη λειτουργία αυτή απαιτείται να συνεργάζονται καλά όλες οι γύρω δομές: οι τενόντιες χορδές και οι θηλοειδείς μύες που κρατούν τη βαλβίδα στη θέση της, ο ινώδης δακτύλιος που είναι συνδεδεμένος με τις πτυχές και η αριστερή κοιλία (βλ. εικόνα).
«Είναι σαν να ερμηνεύει κανείς μια σύνθεση του Μότσαρτ, όπου όλοι πρέπει να είναι τέλεια συγχρονισμένοι προκειμένου να παραγάγουν έναν ωραίο ήχο», λέει ο δρ Patrick O’Gara, καρδιολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital. Υπάρχουν πολλά ακόμη μέρη της συμφωνίας της μιτροειδούς βαλβίδας πέρα από την αορτική βαλβίδα, επισημαίνει.
Πρωτογενή και δευτερογενή αίτια
Εάν ένα από τα δευτερεύοντα μέλη της ορχήστρας εγκαταλείψει, η μιτροειδής βαλβίδα δεν μπορεί να κλείσει ερμητικά. Τότε το αίμα μπορεί να επιστρέψει στον αριστερό κόλπο μέσω της βαλβίδας· πρόκειται για ένα πρόβλημα που είναι γνωστό ως μιτροειδική παλινδρόμηση. Οι περισσότερες περιπτώσεις οφείλονται σε πρόπτωση της μιτροειδούς βαλβίδας, μια κατάσταση στην οποία οι γλωχίνες της έχουν παραμορφωθεί ή επιμηκυνθεί. Η πάθηση αυτή, η οποία μπορεί να εμφανίζεται στα μέλη μιας οικογένειας και συχνά παρουσιάζεται σε νεαρά άτομα, προσβάλλει περίπου το 2% του πληθυσμού. Πολλοί άνθρωποι με πρωτοπαθή μιτροειδική παλινδρόμηση έχουν ελάχιστη μόνο και χωρίς συνέπειες επιστροφή αίματος· ορισμένοι όμως αναπτύσσουν πιο σοβαρή παλινδρόμηση.
Ωστόσο, ολοένα και περισσότερα άτομα εμφανίζουν δευτεροπαθή μιτροειδική παλινδρόμηση, η οποία είναι αποτέλεσμα προβλημάτων που αφορούν την αριστερή κοιλία. «Όλο και περισσότεροι άνθρωποι επιζούν μετά από καρδιακή προσβολή, η οποία μπορεί να προκαλέσει μεταβολή στο σχήμα της αριστερής κοιλίας», επισημαίνει ο δρ O’Gara. Η καρδιακή ανεπάρκεια ή μια πάθηση του καρδιακού μυός (μυοκαρδιοπάθεια) μπορεί επίσης να προκαλέσει μεγέθυνση της αριστερής κοιλίας. Ως αποτέλεσμα, ο δακτύλιος διαστέλλεται, γεγονός που εμποδίζει τις γλωχίνες της μιτροειδούς βαλβίδας να κλείσουν ερμητικά.
Η διάγνωση της μιτροειδικής παλινδρόμησης
Σε ορισμένα άτομα με μιτροειδική παλινδρόμηση, ο γιατρός μπορεί να ακούσει έναν ήχο σαν κλικ κατά την ακρόαση της καρδιάς με το στηθοσκόπιο. «Καθώς η βαλβίδα ανοίγει προς τον αριστερό κόλπο, οι χορδές τεντώνονται και αυτό προκαλεί το κλικ», λέει ο δρ O’Gara. Μερικές φορές το κλικ ακολουθείται από τον χαρακτηριστικό ήχο του αίματος που παλινδρομεί στον αριστερό κόλπο· αυτός ο ήχος ονομάζεται φύσημα. Ωστόσο, η μιτροειδική παλινδρόμηση ανακαλύπτεται συνήθως κατά το ηχοκαρδιογράφημα (ένα υπερηχογράφημα της καρδιάς). Αυτή η απεικονιστική εξέταση μπορεί επίσης να αποκαλύψει την υποκείμενη αιτία της παλινδρόμησης, καθώς και τη βαρύτητά της, προσθέτει.
Τα άτομα στα οποία η ποσότητα αίματος που παλινδρομεί είναι πρακτικά αμελητέα δεν χρειάζονται τακτική παρακολούθηση. Σε όσους όμως παλινδρομούν μέτριες ποσότητες αίματος θα πρέπει να επισκέπτονται γιατρό δύο φορές τον χρόνο και να κάνουν ένα ηχοκαρδιογράφημα κάθε χρόνο –ή και συντομότερα– εάν εμφανίσουν συμπτώματα. Αυτά περιλαμβάνουν δύσπνοια, ιδίως σε προσπάθεια ή όταν ξαπλώνουμε· κόπωση, ιδίως με αυξημένη δραστηριότητα· βήχα, ιδίως τη νύχτα ή όταν ξαπλώνουμε· αίσθηση ταχυπαλμίας με τρέμουλο και οίδημα στα πόδια ή στους αστραγάλους. Εφόσον εμφανιστούν συμπτώματα –ή όταν το ηχοκαρδιογράφημα δείξει σοβαρή παλινδρόμηση–, η βαλβίδα πρέπει να επιδιορθωθεί.
Διόρθωση βαλβίδας
Η διόρθωση της ελαττωματικής βαλβίδας συνήθως αποτελεί καλύτερη επιλογή από την αντικατάστασή της. Παλιότερα, αυτό σήμαινε εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς. Ωστόσο, σήμερα, πολλά κέντρα εφαρμόζουν μια ελάχιστα επεμβατική χειρουργική τεχνική, που γίνεται μέσω μόλις μερικών μικρών τομών.
Για τα άτομα που έχουν σοβαρά συμπτώματα και είναι πολύ αδύναμα ή τους είναι δύσκολο να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση, υπάρχει μία ακόμη επιλογή: μια συσκευή σύγκλισης άκρου σε άκρο. Αυτές οι συσκευές τοποθετούνται μέσω ενός λεπτού σωλήνα (καθετήρα), τον οποίο ο γιατρός οδηγεί διαμέσου μιας φλέβας, από τη βουβωνική χώρα μέχρι την καρδιά. Στη συνέχεια, το εργαλείο πιάνει τα ελεύθερα άκρα των γλωχίνων της μιτροειδούς βαλβίδας και τα πλησιάζει μεταξύ τους, βοηθώντας στη μείωση της διαρροής αίματος μέσω της βαλβίδας. Το 2013, ο FDA ενέκρινε την πρώτη απ’ αυτές τις συσκευές για την αντιμετώπιση ασθενών με πρωτοπαθή μιτροειδική παλινδρόμηση. Πέρυσι, ο Οργανισμός επεξέτεινε την έγκριση σε άτομα με δευτεροπαθή μιτροειδική παλινδρόμηση, τα οποία επιπλέον έχουν αδύναμη καρδιά με ανεπάρκεια, η οποία δεν μπορεί να προωθήσει το αίμα αποτελεσματικά. Ωστόσο, μεταξύ των ατόμων αυτών, μοναδικοί υποψήφιοι για την επιλογή της εν λόγω τεχνικής είναι όσοι εμφανίζουν συμπτώματα παρότι έχουν πάρει διάφορα φάρμακα για την αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας.
Αυτές οι λιγότερο επεμβατικές θεραπευτικές επιλογές πιθανότατα θα επεκταθούν μελλοντικά. Περίπου 25 παρόμοιες συσκευές βρίσκονται σε ερευνητικό στάδιο και μερικές πιθανότατα θα είναι διαθέσιμες εντός των επόμενων τριών έως πέντε ετών, επισημαίνει ο δρ O’Gara.
