«Το 2024 ήταν μια χρονιά ορόσημο για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα. Τους 11 από τους 12 μήνες, επικράτησαν θερμοκρασίες πάνω από τα κανονικά επίπεδα και σε μερικές περιπτώσεις οι αποκλίσεις ήταν ακραίες» λέει στην «Κ» ο Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος, διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και συντονιστής του κόμβου πληροφόρησης Climatebook, με αφορμή την παρουσίαση της κλιματικής αποτίμησης για την περσινή χρονιά.
Πρόκειται για την τρίτη έκδοση της ετήσιας μελέτης «State of Climate: Εκθεση για την αποτίμηση του κλίματος στην Ελλάδα», στο πλαίσιο αντίστοιχων πρωτοβουλιών σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
Ο κ. Λαγουβάρδος συμπληρώνει πως η χώρα μας δεν ξέφυγε από τον γενικό, παγκόσμιο κανόνα, δεδομένου ότι το 2024 ήταν το θερμότερο έτος διεθνώς, με τη μέση θερμοκρασία να ξεπερνάει κατά +1,6 βαθμό τη μέση τιμή της προβιομηχανικής περιόδου (1850-1900). «Ξεπεράσαμε το ψυχολογικό όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου. Στόχος της συμφωνίας του Παρισιού ήταν να μην ξεπεραστεί, όμως πέρσι αυτό το όριο δυστυχώς καταρρίφθηκε και αυτό ήταν κάτι που δεν περιμέναμε να συμβεί τόσο νωρίς. Μέχρι πριν κάποια χρόνια θεωρούσαμε πως αυτό θα συνέβαινε όσο θα πλησιάζαμε στη δεκαετία του 2040» επισημαίνει ο κ. Λαγουβάρδος.
Η ταυτόχρονη αύξηση των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα στον πλανήτη, με τη μέση τιμή το 2024 να φθάνει τα 422.1 ppm, 2.9 ppm πάνω από τη μέση τιμή του 2023, σχετίζεται ευθέως με τη θεαματική αύξηση της θερμοκρασίας.
Οι κλιματικοί επιστήμονες, όπως σημειώνει ο κ. Λαγουβάρδος, εκτιμούν πως πιθανότατα τα επόμενα χρόνια πιθανότατα θα υπάρξει μια ταλάντωση γύρω από τον +1,5 βαθμό Κελσίου. Αν συνεχιστεί, όπως όλα δείχνουν, η απουσία μέτρων για τη μείωση των θερμοκηπιακών αερίων, από το 2030 και έπειτα, η άνοδος της θερμοκρασίας στον πλανήτη θα ανέβει περαιτέρω.
Το πιο θερμό έτος στην Ελλάδα τα τελευταία 30 χρόνια
Σύμφωνα με την κλιματική αποτίμηση του Climatebook, το 2024 ήταν το πιο θερμό έτος των τελευταίων 30 ετών, με τον ετήσιο μέσο όρο της θερμοκρασίας να φτάνει τους 16 βαθμούς Κελσίου.
Η μέση μέγιστη θερμοκρασία στην Ελλάδα ήταν σε όλες τις περιοχές υψηλότερη από τη μέση τιμή της κλιματικής περιόδου 1991-2020.
«Την τελευταία δεκαετία παρατηρούμε μια επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής στη χώρα μας. Από το 2020 η κατάσταση άρχισε να επιδεινώνεται ακόμα περισσότερο» τόνισε ο κ. Λαγουβάρδος.
Αναλύοντας αυτή τη δραματική επιδείνωση, ο ίδιος εξήγησε την κατάσταση που διαμορφώθηκε μέσα σε ένα μόνο έτος: «Πέρυσι, είπαμε πως το 2023 ήταν το πιο θερμό έτος των τελευταίων 30 ετών. Τον Ιούλιο του 2023 είχαμε πολύ μεγάλους καύσωνες στη χώρα μας, με τη θερμοκρασία να ξεφεύγει από τους μέσους όρους των προηγούμενων δεκαετιών. Τον Ιούνιο του 2024, όμως, είχαμε μια εξαιρετικά ακραία συμπεριφορά της θερμοκρασίας. Ηταν η πρώτη φορά που συνέβαινε κάτι τέτοιο μήνα Ιούνιο, με τους δείκτες δυσφορίας του κοινού να είναι πολύ υψηλοί. Είναι ενδεικτικό πως στις 85 από τις 92 ημέρες του περυσινού καλοκαιριού, οι θερμοκρασίες ήταν αρκετά πάνω από τα κανονικά επίπεδα, με ελάχιστες εξαιρέσεις».
Tη μεγαλύτερη πίεση από τις ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες, τη δέχθηκαν οι μεγάλες πόλεις και κυρίως η Αθήνα. Οπως επισήμανε ο κ. Λαγουβάρδος, «το μεγάλο πρόβλημα των πόλεων είναι ότι παραμένουν ζεστές και το βράδυ. Είδαμε τις θερμοκρασίες να παραμένουν πάνω από τους 29 βαθμούς Κελσίου για πολλά συνεχόμενα 24ωρα. Αυτό, είναι άλλο ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής: το παρατεταμένο θερμικό στρες που βιώνουν οι πολίτες των μεγάλων πόλεων».
Σε μεγάλες πόλεις της χώρας, πάνω από το 70% των ημερών του Ιουνίου παρουσίασαν ισχυρή ή πολύ ισχυρή θερμική καταπόνηση. Στην Αθήνα το 66,7% των ημερών είχαμε πολύ ισχυρή θερμική καταπόνηση ενώ υπολογίστηκε και μία ημέρα ακραίας θερμικής καταπόνησης.
Ευάλωτη στην άνοδο της θερμοκρασίας η Βόρεια Ελλάδα
Παρά την κοινή πεποίθηση πως οι νότιες περιοχές της χώρας θερμαίνονται περισσότερο, τελικά οι περιοχές με τους υψηλότερους ρυθμούς αύξησης της θερμοκρασίας βρίσκονται στη βορειοδυτική Ελλάδα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Καστοριά, στην οποία το 2024 σημειώθηκε απόκλιση 2,2 βαθμών Κελσίου, πάνω από τις κανονικές τιμές της θερμοκρασίας τα τελευταία 30 χρόνια.
«Αν κοιτάξουμε τους ρυθμούς αύξησης της θερμοκρασίας στη χώρα μας, έχουμε περίπου διπλάσιο ρυθμό στη βορειοδυτική Ελλάδα απ’ ό,τι στην Κρήτη ή στα νησιά του Αιγαίου. H θάλασσα μετριάζει στην περίπτωση των νησιών την άνοδο της θερμοκρασίας» λέει ο κ. Λαγουβάρδος.
Ο πιο δροσερός μήνας του περασμένου χρόνου ήταν ο Νοέμβριος. «Δυστυχώς ήταν εξαίρεση στον κανόνα. Κι αυτό είναι και το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής. Εντεκα μήνες με θερμοκρασίες πάνω από το κανονικό και μόνο ένας να ξεφεύγει από αυτό αρνητικό σενάριο» εξήγησε ο διευθυντής ερευνών στο Αστεροσκοπείο.
Εντονη ξηρασία και ελάχιστα χιόνια
Πέρσι οι περιοχές όπου σημειώθηκαν λιγότερες βροχές σε σχέση με τη μέση κλιματική τιμή ήταν η Ανατολική Μακεδονία και η Θράκη, πολλά τμήματα της ανατολικής χώρας, η Αττική, τα νησιά και η Κρήτη. Οι αρνητικές αποκλίσεις έφτασαν ακόμα και το 50%.
Οι περισσότερες βροχές σχετικά με την κλιματική τιμή σημειώθηκαν κυρίως στη Θεσσαλία.
Η ξηρασία αύξησε τις ανάγκες για νερό, με το πρόβλημα να γίνεται πιο έντονο στην Κρήτη και σε άλλα νησιά. Οπως ανέφερε ο συντονιστής του Climatebook: «Τα τελευταία τριάντα χρόνια αυξάνεται συνεχώς η ζήτηση για νερό στη χώρα μας. Ακόμα όμως και να βελτιωθούν οι βροχοπτώσεις, η κάλυψη της ζήτησης νερού σε αρκετές περιοχές της χώρας έχει γίνει προβληματική.
Το 2024 δεν ήταν το πιο ξηρό έτος την τελευταία 30ετία. Το 1992, το 2000 και 2001 ήταν πολύ πιο ξηρά έτη. Από την άλλη, το 2009 και το 2010 σημειώθηκαν πολλές βροχοπτώσεις. Οσον αφορά τις ημέρες χιονοκάλυψης, στη Βόρεια Ελλάδα και στην Πίνδο κυμάνθηκαν κατά 30-35% κάτω από τη μέση τιμή της περιόδου 2005-2023. Πάνω από τη μέση τιμή είχαμε μόνο τα μεγάλα υψόμετρα στα Λευκά Ορη.
Για αυτή τη σημαντική κλιματική παράμετρο, ο κ. Λαγουβάρδος σημείωσε το εξής: «Οι χιονοπτώσεις είναι ένα κομβικό κομμάτι του υδρολογικού κύκλου, αφού το λιώσιμο του χιονιού είναι ο βασικός τροφοδότης, και όχι οι βροχοπτώσεις, των υπόγειων υδροφόρων οριζόντων αλλά και των ταμιευτήρων νερού. Επίσης, η απουσία χιονοκάλυψης υποβοήθησε και τις πυρκαγιές που ξεκίνησαν να σημειώνονται από την άνοιξη σε περιοχές με μεγάλα υψόμετρα, στη Βόρεια Ελλάδα, περιοχές που κανονικά θα έπρεπε να ήταν χιονισμένες εκείνη την περίοδο».
Δασικές πυρκαγιές σε πολύ μεγάλα υψόμετρα
Το 2024 κάηκαν 420.000 στρέμματα, με τον μέσο όρο των τελευταίων 20 ετών να ανέρχεται περίπου σε 503.000 στρέμματα. Ομως οι πυρκαγιές ξεκίνησαν νωρίτερα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την πυρκαγιά στα Πιέρια Ορη στα τέλη Μαρτίου. Επίσης οι φωτιές παρατείνονται χρονικά προς το φθινόπωρο, όπως π.χ. η πυρκαγιά στην Κορινθία στα τέλη Σεπτεμβρίου.
Στη Μακεδονία σύμφωνα με τη συντακτική ομάδα του Climatebook, σημειώθηκαν αρκετές πυρκαγιές σε πολύ μεγάλα υψόμετρα, με αποτέλεσμα να καούν εκτάσεις πολλών στρεμμάτων, ενώ στη Βορειοανατολική Αττική με εστία έναρξης στον Βαρνάβα, «η πυρκαγιά πέρασε στον αστικό ιστό και έφτασε μέχρι το Χαλάνδρι».
Θάλασσα που «βράζει»
Επίσης η θερμοκρασία της θάλασσας ήταν σε όλα τα πελάγη υψηλότερη από την κλιματική τιμή της περιόδου 1991 – 2020. Ειδικά σε περιοχές του Βόρειου Αιγαίου και της Ρόδου, η απόκλιση έφτασε τους +2.4 βαθμούς Κελσίου. Η θερμοκρασία της θάλασσας ξεπέρασε ακόμη και τους 30°C τον Ιούλιο και Αύγουστο του 2024 στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου καθώς και σε περιοχές του Ιονίου, ενώ η χαμηλότερη θερμοκρασία, 12°C, σημειώθηκε στο Θρακικό Πέλαγος και στο Βόρειο Αιγαίο τον Μάρτιο του 2024.
«Η εξάτμιση του νερού στον Παγασητικό κόλπο, για παράδειγμα, λόγω αυξημένης θερμοκρασίας της θάλασσας, τον Σεπτέμβριο του 2023 “πριμοδότησε” τα νέφη με νερό και έκανε τα συστήματα του Daniel και του Elias ακόμα πιο βροχοφόρα. Οι βροχοπτώσεις ήταν πολύ ισχυρές και για αυτόν τον λόγο. Μεγάλο πρόβλημα λόγω αυξημένων θερμοκρασιών αντιμετωπίζουν και οι μυδοκαλλιεργητές στον Θερμαϊκό κόλπο», επισημαίνει ο κ. Λαγουβάρδος.
Αύξηση των έντονων καιρικών γεγονότων
Σύμφωνα με την ομάδα του Climatebook, το 2024 ήταν μια χρονιά ορόσημο για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα, καθώς καταγράφηκαν 31 καιρικά επεισόδια με έντονες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις, αριθμός σημαντικά υψηλότερος από τον ετήσιο μέσο όρο της περιόδου 2000-2024 (24 επεισόδια).
Είκοσι τέσσερα επεισόδια ήταν άμεσα σχετιζόμενα με πλημμύρες. «Οι πλημμύρες έχουν αναδειχθεί στο σημαντικότερο πρόβλημα της κλιματικής κρίσης που αντιμετωπίζουμε στη χώρα μας, όπως το βλέπουμε να συμβαίνει και στην υπόλοιπη Μεσόγειο» σημείωσε ο κ. Λαγουβάρδος.
