Ο φετινός Ιανουάριος ήταν ο θερμότερος που έχει καταγραφεί, με μέσο όρο θερμοκρασίας 1,7°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Αν και πολλοί παρατηρητές του κλίματος περίμεναν ότι ο κόσμος θα κρυώσει ελαφρά φέτος χάρη στα φυσικά φαινόμενα «La Niña» (Λα Νίνια), ο ίδιος ο καιρός δεν φαίνεται να… συμφωνεί.
Στην πραγματικότητα, η ζέστη-ρεκόρ του Ιανουαρίου 2025 υπογραμμίζει πώς η υπερθέρμανση των ωκεανών που προκαλείται από τον άνθρωπο αλλοιώνει όλο και περισσότερο αυτά τα φυσικά κλιματικά πρότυπα, επισημαίνει σε άρθρο του στη βρετανική επιστημονική επιθεώρηση ο καθηγητής Κλιματικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου του Ρέντινγκ στην Αγγλία, Ρίτσαρντ Αλαν.
Η Λα Νίνια είναι μέρος της νότιας ταλάντωσης του El Niño (Ελ Νίνιο), μιας κλιματικής διακύμανσης που σιγά σιγά περιορίζει τεράστιες υδάτινες μάζες και θερμότητα ανάμεσα σε διαφορετικές λεκάνες ωκεανών και διαταράσσει τις καιρικές συνθήκες σε όλο τον κόσμο. Το Ελ Νίνιο αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά και βαφτίστηκε έτσι από Περουβιανούς ψαράδες, οι οποίοι παρατήρησαν μια πτώση στα αλιεύματα σαρδέλας που συνέπεσε με πολύ θερμότερα από τα συνηθισμένα παράκτια νερά.
Το Ελ Νίνιο είναι πλέον ευρέως γνωστό ότι είναι μέρος μιας μεγαλύτερης κλιματικής αναδιοργάνωσης που έχει επίσης μια αντίστροφη ψυχρή φάση, τη Λα Νίνια. Καθώς τεράστιες εκτάσεις του ανατολικού Ειρηνικού ψύχονται κατά τη διάρκεια της Λα Νίνια τις πιο έντονες καταιγίδες από τον κεντρικό Ειρηνικό προς τα δυτικά και διακόπτοντας τους ανέμους που επικρατούν σε όλο τον κόσμο.
Αυτή η ατμοσφαιρική αντίδραση βοηθά επίσης στην ενίσχυση των αλλαγών της θερμοκρασίας στην επιφάνεια της θάλασσας. Κανονικά, η Λα Νίνια μειώνει την παγκόσμια θερμοκρασία κατά μερικά δέκατα του βαθμού Κελσίου.
Το 2024 ο Ειρηνικός μετατράπηκε από μέτριες συνθήκες Ελ Νίνιο σε αδύναμη Λα Νίνια. Ωστόσο, αυτή τη φορά, προφανώς δεν είναι αρκετό για να σταματήσει την υπερθέρμανση του πλανήτη, έστω και προσωρινά. Τι διαφορετικό λοιπόν συμβαίνει αυτή τη φορά;
Οι επιστήμονες δεν εκπλήσσονται εντελώς. Κάθε κύκλος Ελ Νίνιο και Λα Νίνια είναι διαφορετικός. Μετά από μια εκπληκτικά μακρά «τριπλή» Λα Νίνια που ξεκίνησε το 2020 και κράτησε έως και το 2022, το Ελ Νίνιο που αναπτύχθηκε το 2023 ήταν επίσης ασυνήθιστο, καθώς πάλευε να ξεχωρίσει στο πλαίσιο των ήδη θερμών θαλασσών του πλανήτη. Η μετάβαση σε ένα αδύναμο Λα Νίνια έχει μόνο ελαφρώς ψύξει μια στενή ζώνη κατά μήκος του Ειρηνικού στον Ισημερινό, ενώ τα γύρω νερά έχουν παραμείνει ασυνήθιστα ζεστά.
Πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι η ανθρωπογενής υπερθέρμανση του ωκεανού επιταχύνεται –έτσι κάθε χρόνο η αύξηση της θερμοκρασίας γίνεται μεγαλύτερη– και αυτό κυριαρχεί σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό στο Ελ Νίνιο και σε άλλες φυσικές ταλαντώσεις στο κλίμα. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και κατά τη διάρκεια της Λα Νίνια –όταν τα νερά του Ισημερινού στον ανατολικό Ειρηνικό είναι πιο δροσερά από το κανονικό– οι υπόλοιποι ωκεανοί του κόσμου έχουν παραμείνει εντυπωσιακά ζεστοί.
Περισσότερος άνθρακας
Υπάρχει επίσης μια αίσθηση αναπόφευκτου, καθώς τα επίπεδα αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζουν να αυξάνονται, ακόμη και παρά την κατάρρευση του Ελ Νίνιο. Συνήθως κατά τη διάρκεια των ετών Ελ Νίνιο, η γη τείνει να απορροφά λιγότερο άνθρακα από την ατμόσφαιρα, καθώς μεγάλες ηπειρωτικές περιοχές, όπως τμήματα της Νότιας Αμερικής, ξηραίνονται προσωρινά προκαλώντας λιγότερη ανάπτυξη των φυτών και περισσότερη αποσύνθεση των φυτών που εκπέμπουν άνθρακα.
Το φαινόμενο Λα Νίνια τείνει κανονικά να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Στην ισχυρή Λα Νίνια του 2011, τόση επιπλέον βροχή έπεσε στα συνήθως ξηρά εδάφη της Αυστραλίας και σε μέρη της Νότιας Αμερικής και της νοτιοανατολικής Ασίας που η στάθμη της θάλασσας έπεσε, καθώς η γη κρατούσε αυτή την υπερβολική υγρασία που δανειζόταν προσωρινά από τον ωκεανό. Αυτό σήμαινε ότι λήφθηκε περισσότερος άνθρακας από την ατμόσφαιρα για να τροφοδοτηθεί η επιπλέον ανάπτυξη των φυτών. Ωστόσο, παρά τη μετάβαση στη La Niña, ο ρυθμός αύξησης του ατμοσφαιρικού άνθρακα το 2024 και τον Ιανουάριο του 2025 παραμένει πάνω από τα ήδη υψηλά επίπεδα των προηγούμενων ετών.
Σε αυτό μπορούμε επίσης να προσθέσουμε τις επιπτώσεις της σωματιδιακής ρύπανσης από τη βιομηχανία, τα μεγάλα πλοία και άλλες πηγές «αεροζόλ», τα οποία σε ορισμένες περιοχές είχαν προσθέσει μια ανακλαστική ομίχλη στην ατμόσφαιρα που σημαίνει ότι ο κόσμος απορροφούσε λιγότερο ηλιακό φως, εξηγεί ο Βρετανός καθηγητής. Οι πολιτικές καθαρού αέρα που εισήχθησαν με την πάροδο του χρόνου έχουν κάνει τον κόσμο να έχει λιγότερο νέφος, αλλά φαίνεται επίσης ότι έχουν προκαλέσει τα σύννεφα να αντανακλούν λιγότερο ηλιακό φως πίσω στο Διάστημα, αυξάνοντας την παγκόσμια θέρμανση.
Καθώς η βιομηχανική δραστηριότητα συνεχίζει να εκτοξεύει αέρια θερμοκηπίου στον αέρα, ενώ ο αέρας που έχει καθαριστεί από σωματιδιακή ρύπανση προκαλεί περισσότερο ηλιακό φως να φτάσει στο έδαφος, αυτό το αυξανόμενο φαινόμενο θέρμανσης αρχίζει να καταπνίγει τις φυσικές διακυμάνσεις, ανατρέποντας την ισορροπία σε ζέστη-ρεκόρ και δημιουργώντας νέα ρεκόρ θερμότητας, ξηρασίας και υγρασίας κατά τόπους.
Μακροπρόθεσμη τάση
Φυσικά, όπως ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη, ένας μόνο μήνας δεν αντικατοπτρίζει τη συνολική τροχιά της κλιματικής αλλαγής. Η αλλαγή του καιρού από εβδομάδα σε εβδομάδα μπορεί να μεταβάλει γρήγορα τις θερμοκρασίες, ειδικά σε μεγάλες χερσαίες μάζες, οι οποίες ζεσταίνονται και ψύχονται πιο γρήγορα από τους ωκεανούς (χρειάζεται πολύς χρόνος για να βράσει το νερό για τα λαχανικά, αλλά όχι πολύς χρόνος για να ζεσταθεί πολύ ένα άδειο τηγάνι).
Μεγάλες περιοχές της Ευρώπης, του Καναδά και της Σιβηρίας παρουσίασαν πολύ λιγότερο κρύο από το κανονικό για τον Ιανουάριο (έως +7°C). Τμήματα της Νότιας Αμερικής, της Αφρικής, της Αυστραλίας και της Ανταρκτικής παρουσίασαν επίσης θερμοκρασίες άνω του μέσου όρου. Μαζί με τους ήρεμους ωκεανούς, όλα αυτά συνέβαλαν σε ένα απροσδόκητα ζεστό ξεκίνημα του 2025.
Αν και αυτός ο θερμός Ιανουάριος δεν είναι απαραίτητα αιτία για άμεσο συναγερμό, υποδηλώνει ότι οι φυσικές φάσεις ψύξης μπορεί να γίνουν λιγότερο αποτελεσματικές για να αντισταθμίσουν προσωρινά τον αντίκτυπο των αυξανόμενων επιπέδων αερίων του θερμοκηπίου στις παγκόσμιες θερμοκρασίες.
Για να περιοριστεί η κλίμακα της αναπόφευκτης, επακόλουθης κλιματικής αλλαγής, υπάρχει μια σαφής, επείγουσα ανάγκη να μειωθούν γρήγορα και μαζικά οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να υπολογιστεί σωστά το πραγματικό κόστος του τρόπου ζωής μας στις κοινωνίες και στα οικοσυστήματα που τις στηρίζουν.
Πηγή: The Conversation
