Η Ευρωπαϊκή Ενωση, το 2021, υιοθέτησε τον Ευρωπαϊκό Κλιματικό Νόμο, με βασικό της στόχο τον περιορισμό των σωρευτικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου για την περίοδο 2030-2050 σε 11–14 δισ. τόνους ισοδύναμου CO2 (Gt CO2eq). Αυτός ο στόχος είναι ευθυγραμμισμένος με την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Ο νόμος αυτός προβλέπει, μεταξύ άλλων, την υποχρέωση από τα κράτη-μέλη να καταρτίσουν προϋπολογισμούς άνθρακα για την ίδια χρονική περίοδο.
Οι επτά τομείς
Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας & θερμότηταςΜεταφορέςΒιομηχανίαΚτίριαΓεωργία & κτηνοτροφίαΑπόβληταΔραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγή χρήσεων γης & δασοπονίας (LULUCF)
Η Ελλάδα, ως όφειλε, κατάρτισε εθνικό κλιματικό νόμο το 2022, αναλαμβάνοντας την υποχρέωση να προϋπολογίσει τον άνθρακα για επτά τομείς της οικονομίας. Φέτος, είναι η πρώτη φορά που η κυβέρνηση θα παρουσιάσει τομεακούς προϋπολογισμούς άνθρακα.
Και δεν είναι, ασφαλώς, η μοναδική. Η υποχρέωση κατάρτισης προϋπολογισμών άνθρακα έχει ενσωματωθεί στους κλιματικούς νόμους Γερμανίας, Γαλλίας, Ολλανδίας, Δανίας, Ισπανίας, Φινλανδίας και Ιρλανδίας, ενώ η χώρα μας συγκαταλέγεται στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. –Γερμανία, Γαλλία, Ιρλανδία– που καταρτίζουν τους τομεακούς προϋπολογισμούς άνθρακα, πέραν του συνολικού της κάθε χώρας.
Ταυτόχρονα, η χώρα μας κατάρτισε Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Πρόκειται περί σημαντικού εργαλείου για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης και την ενεργειακή μετάβαση, όπως βεβαιώνουν ειδικοί που συμβουλευθήκαμε.
Τι περιλαμβάνεται σε κάθε τομέα
Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας & θερμότητας: Περιλαμβάνονται οι εκπομπές που προκύπτουν από την καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας, καθώς και οι διαφεύγουσες εκπομπές (fugitive emissions), οι οποίες στο μεγαλύτερο τμήμα τους αφορούν εκπομπές μεθανίου από τα ορυχεία λιγνίτη.
Μεταφορές: Περιλαμβάνονται οι εκπομπές των οδικών και σιδηροδρομικών μεταφορών, της εγχώριας ναυσιπλοΐας και των αερομεταφορών εντός ευρωπαϊκού οικονομικού χώρου (ΕΟΧ), οι εκπομπές των στρατιωτικών αερομεταφορών, καθώς και αυτές από τις διεθνείς αερομεταφορές.
Βιομηχανία: Περιλαμβάνονται οι εκπομπές από τις διεργασίες στα διυλιστήρια όπως η παραγωγή θερμότητας, ατμού ή/και ηλεκτρικής ενέργειας σε φούρνους, αεριοστρόβιλους και κινητήρες εσωτερικής καύσης εντός των διυλιστηρίων, καθώς και εκπομπές από θερμική πυρόλυση βαρέων υδρογονανθράκων, οι εκπομπές από την καύση ορυκτού αερίου κατά τις εξορύξεις πετρελαίου και ορυκτού αερίου στον Πρίνο, οι εκπομπές από τη χρήση διαφόρων καυσίμων για την παραγωγή ατμού και θερμότητας που χρησιμοποιούνται σε όλες τις κατηγορίες των βιομηχανικών διεργασιών, και τέλος όλες οι εκπομπές που δεν αφορούν παραγωγή ενέργειας, αλλά προκύπτουν από χημικούς, φυσικούς ή βιολογικούς μετασχηματισμούς κατά τη διάρκεια βιομηχανικών διεργασιών, καθώς και από τη χρήση βιομηχανικών προϊόντων.
Κτίρια: Περιλαμβάνονται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προκύπτουν από τη χρήση διαφόρων καυσίμων για τη θέρμανση χώρων και νερού στις κατοικίες και τον τριτογενή τομέα.
Γεωργία & Κτηνοτροφία: Περιλαμβάνονται οι εκπομπές από αγροτικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες όπως οι καλλιέργειες ρυζιού, η λίπανση και η αφαίρεση αζώτου από αγροτικές εκτάσεις, η καύση αγροτικών υπολειμμάτων, η εντερική ζύμωση και η διαχείριση ζωικής κοπριάς, καθώς και από διεργασίες καύσης για την κάλυψη αναγκών θέρμανσης (π.χ., σε θερμοκήπια) ή για τη λειτουργία αγροτικών μηχανημάτων.
Απόβλητα: Περιλαμβάνονται οι εκπομπές από την ταφή στερεών οικιακών και βιομηχανικών αποβλήτων, καθώς και στερεών αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων, την αποτέφρωση κλινικών αποβλήτων, την επεξεργασία οικιακών και βιομηχανικών λυμάτων και τη βιολογική επεξεργασία αποβλήτων.
Δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγής χρήσεων γης και δασοπονίας (LULUCF): Περιλαμβάνονται οι εκπομπές και οι απορροφήσεις αερίων του θερμοκηπίου από δασικές, καλλιεργητικές, χορτολιβαδικές και λοιπές εκτάσεις, υδροβιότοπους και οικισμούς.
Το Green Tank, ελληνικό μη κερδοσκοπικό think tank για το περιβάλλον, έχει, στο ίδιο πλαίσιο, προχωρήσει σε προβλέψεις για τον προϋπολογισμό άνθρακα στους προαναφερθέντες επτά τομείς της ελληνικής οικονομίας, για την περίοδο 2026-2030, συγκρίνοντας, μάλιστα, τα στοιχεία με την περίοδο 2018-2022 (για τα έτη 2023-2024 δεν υπάρχουν σχετικά στοιχεία).
«Προβήκαμε σε προβλέψεις και προϋπολογισμούς άνθρακα για το άμεσο μέλλον, έως το 2030», λέει στην «Κ» ο Νίκος Μάντζαρης, συνιδρυτής του Green Tank και αναλυτής ενεργειακής πολιτικής. «Την ίδια στιγμή, προτείνουμε το ΕΣΕΚ ως βασικό πυλώνα για τους τομεακούς προϋπολογισμούς και την κανονικοποίηση της μεθοδολογίας υπολογισμού αλλά και του ορισμού κάθε τομέα», σημειώνει, προσθέτοντας, ωστόσο, ότι ως χώρα «έχουμε καθυστερήσει πολύ στη διαβούλευση του ΕΣΕΚ, που μας πάει πίσω στις προβλέψεις».
Σύμφωνα με όσα μαρτυρούν τα στοιχεία και οι συγκρίσεις του πίνακα, πάντως, εξάγονται κάποια βασικά συμπεράσματα, όπως τα συνοψίζει το Green Tank. Ο Νίκος Μάντζαρης θεωρεί ότι «υστερούμε σε δύο βασικούς τομείς, τις μεταφορές και την κτηνοτροφία, ενώ σημειώνουμε σημαντικές προόδους στη βιομηχανία και στα κτίρια», όπως υπογραμμίζει στην «Κ».
Ετσι, στον τομέα της Ηλεκτρικής Ενέργειας & Θερμότητας, οι εκπομπές για την περίοδο 2026-2030 ορίζονται σε 33 εκατ. τόνους CO2eq, από 123 εκατ. τόνους την περίοδο 2018-2022. Ποσοστό, δηλαδή, 73%.
Αιτίες μείωσης
- Απολιγνιτοποίηση: Ολοκλήρωση το 2028.
- Αύξηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ).
- Μείωση χρήσης ορυκτού αερίου.
- Ηλεκτρικές διασυνδέσεις νησιών με το ηπειρωτικό δίκτυο μέχρι το 2029.
«Ο τομέας παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση, πρωτοπορώντας στην ενεργειακή μετάβαση», λέει ο Νίκος Μάντζαρης.
Στον τομέα της Βιομηχανίας, ο προϋπολογισμός άνθρακα για την πενταετία 2026-2030 θα αγγίξει τα 71 εκατ. τόνους CO2eq, από 102 εκατ. τόνους CO2eq (μείωση 30%).
Αιτίες μείωσης
- Δεσμεύσεις μεγάλων βιομηχανιών για πράσινες διεργασίες.
- Χρήση τεχνολογιών CCUS (δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα).
«Οι προβλεπόμενες μειώσεις ξεπερνούν την προηγούμενη στασιμότητα (μείωση μόνο 9%) από το 2013 έως το 2023», όπως αναφέρει η έκθεση, ενώ ο Νίκος Μάντζαρης τονίζει ότι η βιομηχανία επενδύει στην πράσινη ενέργεια, «παρουσιάζοντας εντυπωσιακή μείωση», σύμφωνα με τις προβλέψεις.
Τα κτίρια επίσης θα σημειώσουν μείωση εκπομπών άνθρακα κατά 42% τα επόμενα πέντε χρόνια. Συγκεκριμένα, από 27,6 εκατ. τόνους CO2eq την περίοδο 2018-2022 θα μειωθούν σε 15,9 εκατ. τόνους.
Αιτίες μείωσης
- Ανακαινίσεις κτιρίων (70.000 κατοικίες/έτος την περίοδο 2025-2030).
- Μείωση χρήσης πετρελαίου για θέρμανση (-78% το 2030).
- Εξηλεκτρισμός θέρμανσης μέσω αντλιών θερμότητας.
Οπως δείχνουν τα στοιχεία, οι μεταφορές θα είναι ο πιο ρυπογόνος τομέας την πενταετία που ακολουθεί. Θα σημειωθεί ποσοστιαία αύξηση εκπομπών άνθρακα κατά 3,1% – 105 εκατ. τόνους CO2eq από 102 εκατ. τόνους την περίοδο 2018-2022.
Αιτίες αύξησης
- Αύξηση δραστηριότητας στις θαλάσσιες και αεροπορικές μεταφορές.
- Μέτρια μείωση εκπομπών στις χερσαίες μεταφορές (-10% το 2030 σε σχέση με το 2022).
Ο τομέας, ως ο πιο ρυπογόνος, θα παράγει το 41% των συνολικών εκπομπών, σύμφωνα με την έκθεση του Green Tank. Ο Νίκος Μάντζαρης θεωρεί ότι τις μεταφορές χαρακτηρίζει «ατολμία», σύμφωνα με όσα προβλέπει το ΕΣΕΚ, με αποτέλεσμα «να μην επιταχύνουμε την ενεργειακή μετάβαση. Εντούτοις, δίχως τις μεταφορές δύσκολα θα επιτύχουμε τους στόχους για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050».
Για να το καταφέρουμε αυτό, λέει ο συνομιλητής μας, χρειάζονται συγκεκριμένα μέτρα, στα πρότυπα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. «Πρώτα, οφείλουμε να αλλάξουμε τις χερσαίες μεταφορές. Να δημιουργήσουμε υποδομές εξηλεκτρισμού, δίκτυο δημόσιων συγκοινωνιών, να υιοθετήσουμε πιο εντατικά τη βιώσιμη κινητικότητα, αλλά και να υιοθετήσουμε μέτρα χαμηλού κόστους, όπως η μείωση των ορίων ταχύτητας. Προφανώς, θα χρειαστούν επενδύσεις σε υποδομές», λέει ο Νίκος Μάντζαρης.
Ο ίδιος, μάλιστα, προσθέτει πως, «όταν ωριμάσουν οι τεχνολογίες παραγωγής πράσινου υδρογόνου και δέσμευσης άνθρακα για τη δημιουργία συνθετικών καυσίμων, θα μπορέσουμε να “πρασινίσουμε” την αεροπλοΐα και τη ναυσιπλοΐα, καταφέρνοντας να μην εκτοξευτούν οι τιμές των εισιτηρίων στα ύψη».
Και ο τομέας Γεωργίας & Κτηνοτροφίας θα ακολουθήσει καθοδική πορεία στον προϋπολογισμό άνθρακα, με μείωση που θα φτάσει το 17%. Σε εκατ. τόνους, αυτό μεταφράζεται σε 36,5 την επόμενη πενταετία από 44 την περίοδο 2018-2022.
Αιτίες μείωσης
- Περιορισμένη υιοθέτηση μέτρων μείωσης εκπομπών.
- Η δυσκολία μείωσης εκπομπών από εντερική ζύμωση και διαχείριση κοπριάς.
«Μικρή πρόοδος, με αβεβαιότητα για περαιτέρω μειώσεις», αναφέρει ως σχόλιο η έκθεση του Green Tank. Ο Νίκος Μάντζαρης θεωρεί ότι η κτηνοτροφία και τα απόβλητα, που αναλύονται παρακάτω, είναι τομείς όπου πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη βάση, ιδίως στις εκπομπές μεθανίου. «Λύσεις υπάρχουν. Ενδεικτικά, ο περιορισμός της κτηνοτροφίας, με παράλληλη μείωση της κατανάλωσης, και η δέσμευση του μεθανίου για την παραγωγή βιοαερίων», όπως προβλέπει η Ε.Ε.
Μείωση, καίτοι μόλις 3,78%, θα σημειώσει και ο τομέας της Διαχείρισης Αποβλήτων. Από 29,1 εκατ. τόνους CO2eq θα μειωθεί, όπως προϋπολογίζεται, σε 28.
Αιτίες περιορισμένης μείωσης
- Επιλογή καύσης αποβλήτων που αυξάνει τις εκπομπές.
- Απουσία επαρκών τεχνολογιών μείωσης μεθανίου.
«Ο τομέας παραμένει στάσιμος με αμφίβολες προοπτικές», σημειώνεται στην έκθεση του Green Tank. «Οφείλουμε να εξαλείψουμε την καύση των αποβλήτων, διότι οι εκπομπές της είναι τεράστιες. Μάλιστα, αποτελεί τη δεύτερη χειρότερη διαχείριση αποβλήτων μετά την ταφή», λέει ο Νίκος Μάντζαρης, που παραπέμπει στις πρακτικές (όπως η κομποστοποίηση, τα βιοαποικοδομήσιμα απόβλητα κ.λπ.) που προτείνει η Κομισιόν.
Ο τομέας που συντομογραφείται ως LULUCF (Χρήση Γης, Αλλαγή Χρήσεων Γης & Δασοπονία) θα αυξήσει τις απορροφήσεις εκπομπών άνθρακα κατά 24,8%. Δηλαδή, από απορρόφηση 25,4 εκατ. τόνων CO2eq θα φτάσει σε απορρόφηση 31,7 εκατ. τόνων.
Αιτίες αύξησης απορρόφησης
- Αναδασώσεις και διαχείριση γης.
«Η θετική συμβολή του τομέα ενισχύεται, υποστηρίζοντας τους κλιματικούς στόχους», σχολιάζει η έκθεση.
«Πέραν, πάντως, των προϋπολογισμών άνθρακα για το εγγύς μέλλον, αυτό που επιθυμούμε είναι να εντοπίσουμε πού υπάρχει το πρόβλημα και να υποδείξουμε μεθόδους επίλυσής του», υπογραμμίζει, κλείνοντας την κουβέντα μας, ο Νίκος Μάντζαρης.
Κεντρική φωτογραφία: ©Shutterstock/AI generated
