Υδροσίφωνες: Από τους «Βάτραχους» του Αριστοφάνη στη βύθιση του «Bayesian»

Από τους παρατεταμένους καύσωνες, στους υδροσίφωνες και από την άπνοια στις… ντερέτσο (Derecho), δηλαδή τις καταιγίδες που κινούνται γρήγορα μαζί με ισχυρούς ανέμους που μπορούν να αποδειχτούν καταστροφικές. Αυτή είναι η νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται στην Ευρώπη εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.

Κι ενώ στη χώρα μας βρίσκεται προ των πυλών νέα κακοκαιρία με την ΕΜΥ να προχωρά στην έκδοση έκτακτου δελτίου καιρού, οι ειδικοί σημειώνουν πως η εκδήλωση ισχυρών βροχών και καταιγίδων που θα συνοδεύονται από μεγάλη συχνότητα κεραυνών και τοπικών χαλαζοπτώσεων, ευνοεί και την εμφάνιση υδροσιφώνων (ή αλλιώς θαλάσσιων ανεμοστρόβιλων ή υδροστρόβιλων), χωρίς ωστόσο να υπάρχουν απτά δεδομένα για την εμφάνισή τους, καθώς στην Ελλάδα δεν υπάρχει κάποιο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα συγκεκριμένα φαινόμενα.

Πόσο συχνό είναι το φαινόμενο στην Ελλάδα;

Το φαινόμενο των υδροσιφώνων που έχει καταγραφεί από τα αρχαία χρόνια – υπάρχουν αναφορές και στο θεατρικό έργο του Αριστοφάνη «Οι Βάτραχοι»-, εξαιτίας των καταστροφών που προκαλούν, συχνά πυκνά απασχολούν την επικαιρότητα, όπως συνέβη πρόσφατα με το ναυάγιο του «Bayesian» στα ανοιχτά της Σικελίας όπου ένας υδροστρόβιλος πιστεύεται ότι προκάλεσε τη βύθιση του πολυτελούς γιοτ.

Με τους υδρoσίφωνες να ορίζονται ως οι κατακόρυφες δίνες συμπυκνωμένων υδρατμών που προεξέχουν από τη βάση καταιγιδοφόρων νεφών και αλληλεπιδρούν με μια υδάτινη επιφάνεια, «στη χώρα μας φέτος μέχρι στιγμής έχουμε 31 ανεμοστρόβιλους, εκ των οποίων οι 29 είναι υδροσίφωνες. Δύο από αυτούς προκάλεσαν υλικές ζημιές σε Μεσολόγγι και Ρόδο. Πέρσι καταγράφηκαν συνολικά 75 υδροσιφώνες», αναφέρει στην «Κ» ο Σταύρος Ντάφης, Φυσικός-Μετεωρολόγος Ph.D. συνεργάτης στα meteo.gr, climatebook.gr και στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.

Σε ποιες περιοχές εμφανίζονται;

Τονίζοντας πως κατά μέσο όρο τα τελευταία 20 χρόνια καταγράφονται περί τους 100 υδροσίφωνες το χρόνο στη χώρα μας, ο ειδικός τονίζει πως η πλειοψηφία τους εμφανίζονται τους φθινοπωρινούς μήνες. «Υπάρχουν επίσης μερικές περιοχές στις οποίες εμφανίζονται πιο συχνά, κυρίως λόγω της τοπογραφίας που ευνοεί την ανάπτυξη ισχυρών καταιγίδων, όπως το στενό Κέρκυρας – Θεσπρωτίας, το στενό Ζακύνθου – Ηλείας, η βόρεια πλευρά της Ρόδου, οι Βόρειες Σποράδες και η Χαλκιδική» προσθέτει ο κ. Ντάφης.

Στην ερώτηση αν οι υδροσίφωνες μπορεί να γίνουν επικίνδυνοι, ο ειδικός μας θυμίζει την τραγωδία του του 2004, όταν τον Φλεβάρη ένα αγοράκι σκοτώθηκε σε παραλία της Πιερίας. Ενας υδροσίφωνας “βγαίνοντας” στην ακτή, παρέσυρε πάνω του μία ξύλινη βάρκα. Η μεγαλύτερη καταστροφή που έχει καταγραφεί στην χώρα μας ήταν αυτή της 18ης Οκτωβρίου του 1934, όταν ένας υδροσίφωνας που δημιουργήθηκε κοντά στην Ιθάκη, κινούμενος ανατολικά προς τον Αστακό Αιτωλοακαρνανίας, προκάλεσε σοβαρές καταστροφές στην ακτή, οδηγώντας στον θάνατο 3 ανθρώπους και τραυματίζοντας άλλους 39. Τα τελευταία 20 χρόνια, ο απολογισμός είναι καταστροφές σε σκάφη και στις ακτές.

Η κλιματική κρίση εντείνει την εμφάνισή τους;

Στην Ευρώπη σύμφωνα με το BBC καταγράφονται 500 υδροστρόβιλοι το χρόνο, όμως οι ειδικοί αρχίζουν να επικεντρώνουν την προσοχή τους όλο και περισσότερο, όχι στο πλήθος αλλά στον τρόπο με τον οποίο η κλιματική κρίση επηρεάζει τους υδροσίφωνες, καθώς όλο και περισσότερες έρευνες δείχνουν πως η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για ακραίες εκδηλώσεις του φαινομένου.

Ο επιστήμονας Πίτερ Γκροενεμέγιερ σημειώνει στο BBC πως τέτοιους είδους ακραία καιρικά φαινόμενα αποτελούν μία απειλή που πρέπει να γίνει καλύτερα κατανοητή από τους ειδικούς ώστε η Ευρώπη να οχυρωθεί καλύτερα.

«Εμπειρογνώμονες (…) έχουν προειδοποιήσει ότι η Ευρώπη έχει υποτιμήσει τους κινδύνους που εγκυμονούν οι ανεμοστρόβιλοι και οι ισχυρές καταιγίδες. Ενας πιθανός λόγος, είναι εν μέρει το γεγονός ότι οι μετεωρολογικές υπηρεσίες των χωρών της λειτουργούν ανεξάρτητα και δεν ανταλλάσσουν κατ’ ανάγκη συστηματικά μετεωρολογικά δεδομένα», αναφέρεται στο ρεπορτάζ. 

Τι να αναμένουμε στη Μεσόγειο το φθινόπωρο;

Σύμφωνα με τον μετεωρολόγο και διευθυντή ερευνών στο Αστεροσκοπείο Αθηνών, Κώστα Λαγουβάρδο, το νέο ρεκόρ που σημειώθηκε τον φετινό Αύγουστο στις θάλασσες της Μεσογείου (με τη μέση τιμή της θερμοκρασίας της θάλασσας να φτάνει τους 28,52°C) βρίσκει σε εγρήγορη την επιστημονική κοινότητα καθώς αυτή η απότομη αύξηση των θερμοκρασιών στη θάλασσα είναι πιθανό να οδηγήσει στην εκδήλωση ενός σοβαρότερου και ισχυρότερου συμπλέγματος καταιγίδων στη Μεσόγειο.

Οπως προσθέτει ο κ. Λαγουβάρδος, η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας σημαίνει αυτόματα και περισσότερη εξάτμιση υδρατμών. «Καιρικά φαινόμενα όπως σύμπλεγμα καταιγίδων, μεσογειακοί κυκλώνες, υδροστρόβιλοι μπορεί να ενταθούν εξαιτίας της ευρύτερης κλιματικής αλλαγής και στη Μεσόγειο», εξηγεί ο ίδιος. 

«Καιρικά φαινόμενα όπως σύμπλεγμα καταιγίδων, μεσογειακοί κυκλώνες, υδροστρόβιλοι μπορεί να ενταθούν εξαιτίας της ευρύτερης κλιματικής αλλαγής και στη Μεσόγειο».

Ωστόσο ο ειδικός θεωρεί πως η εμφάνιση τέτοιων ακραίων καιρικών φαινομένων πάντα λαμβάνονταν υπόψη από τα μετεωρολογικά μοντέλα ειδικά στις μεσογειακές χώρες που παρατηρείται έντονη κυκλογένεση λόγω της γεωγραφικής της τοποθεσίας. «Δεν θεωρώ πως είναι υποτιμημένη η εμφάνιση τέτοιων φαινομένων. Τα γνωρίζουμε και μας ανησυχούν και πάντα τα λαμβάνουμε υπόψη στις μετρήσεις μας», προσθέτει. 

Σε κάθε περίπτωση οι ειδικοί τονίζουν πως δεν θα σταματήσει αυτή η αυξημένη μετεωρολογική επαγρύπνηση εφόσον κάθε καλοκαίρι η θερμοκρασία είναι όλο και πιο υψηλή και στον αέρα και στη θάλασσα.