Καθώς το φως του ήλιου εισέρχεται από τα πολλά παράθυρα στο μεγάλο χώρο που θα μεταμορφωθεί στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του Καλλιτεχνικού Γυμνασίου Αθηνών, η υποδιευθύντρια του σχολείου Αντα Σμυρλή δεν μπορεί να κρύψει τον ενθουσιασμό της και όχι άδικα. Το σχολείο είναι «άστεγο» από την πρώτη μέρα της λειτουργίας του το 2019.
«Είναι τόσο ωραίο. Οταν είναι ωραίο το σχολείο, τα παιδιά νιώθουν ότι τα νοιαζόμαστε» λέει η κ. Σμυρλή στην «Κ» καθώς ο αντιδήμαρχος κτιριακών υποδομών της Αθήνας, Ανδρέας Γραμματικογιάννης μας «ξεναγεί» στο ιστορικό και χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο από το υπουργείο Πολιτισμού, συγκρότημα. Το κτίριο βρίσκεται στο οικοδομικό τετράγωνο που περικλείουν οι οδοί Πρασσά, Οκτάβιου Μερλιέ, Ασκληπιού και Βαλτετσίου, στην περιοχή της Νεάπολης Εξαρχείων και έχει θέα στον λόφο του Λυκαβηττού, το πάρκο του Αγίου Νικολάου και τον κήπο του Γαλλικού Ινστιτούτου.
Το Καλλιτεχνικό Σχολείο Αθηνών αρχικά συστεγάστηκε με το Μουσικό Σχολείο Αθηνών, ενώ το 2021 μεταφέρθηκε στο 2ο Πρότυπο Λύκειο Αθήνας. Λόγω της έλλειψης χώρων αλλά και προαυλίου, μαθήματα εκτελούνται στο δώμα του γειτονικού σχολείου, στο απέναντι πάρκο, σε διαδρόμους, ή στα γραφεία των καθηγητών.
Οπως εξηγεί στην «Κ» ο Ανδρέας Γραμματικογιάννης, αντιδήμαρχος κτιριακών υποδομών του Δήμου της Αθήνας, «την ερχόμενη εβδομάδα έχουμε συνάντηση με την ομάδα του υπουργείου Πολιτισμού για να οριστικοποιηθούν οι τελευταίες λεπτομέρειες της μελέτης και να κλείσουν οι όποιες αλλαγές, έτσι ώστε να εκδοθεί η οικοδομική άδεια».
«Είμαστε στο τελικό στάδιο της διαδικασίας. Από τη στιγμή που θα μπει στον χώρο ο εργολάβος, θα χρειαστούμε δύο χρόνια για να αναπλάσουμε τα κτίρια, άρα ο ορίζοντας παράδοσης του έργου είναι μέχρι το 2028. Για τις εργασίες υπάρχουν εγκεκριμένες και ονοματισμένες χρηματοδοτήσεις, με κονδύλια από το ΕΣΠΑ-ΟΧΕ, ενώ το έργο έχει προταθεί και για ένταξη στο Πράσινο Ταμείο. Το έργο είναι μία από τις προτεραιότητες του δημάρχου Αθηναίων, Χάρη Δούκα, με δεδομένο το κτιριακό πρόβλημα που αντιμετωπίζει το Καλλιτεχνικό Γυμνάσιο».
Ο χαρακτήρας των παρεμβάσεων
«Το σχολικό συγκρότημα της οδού Πρασσά αποτελεί ένα σπάνιο παράδειγμα δημόσιου κτιρίου με σημαντική αρχιτεκτονική αξία και ιστορική μνήμη που κάνουν επιτακτική τη διάσωσή και ανάδειξή του. Ο ρόλος του στον χώρο της δημόσιας εκπαίδευσης είναι διαχρονικός με ιστορία που αγγίζει τον έναν αιώνα σχεδόν συνεχούς λειτουργίας» περιγράφει η Ναστάζια Δρέττα, αρχιτέκτων μηχανικός, επικεφαλής της μελέτης την οποία δουλεύει ο δήμος με το υπουργείο Πολιτισμού.
Περιγράφοντας την αναγέννηση των κτιρίων, λέει στην «Κ»: «Η αρχιτεκτονική μελέτη προσεγγίζει το έργο με σεβασμό, αγάπη και ευθύνη απέναντι στην ιστορία και τον πολιτισμό που αυτό ενσαρκώνει. Επιχειρεί να παντρέψει τη λειτουργική αναβάθμιση, με την επαναφορά της αυθεντικής μορφής του συγκροτήματος και την ανάδειξη των ιδιαίτερων αρχιτεκτονικών του χαρακτηριστικών, ελαχιστοποιώντας κάθε σύγχρονη επέμβαση στο ιστορικό του κέλυφος. Με διακριτικότητα και ευαισθησία, σχεδιάζονται παρεμβάσεις που καθιστούν το συγκρότημα πλήρως προσβάσιμο, χωρίς να διαταράσσεται η αισθητική του αρμονία».
«Ιδιαίτερη μέριμνα δόθηκε στην ανάδειξη των όψεων των κτιρίων με απομάκρυνση νεότερων προσθηκών και αποκατάσταση των μορφολογικών στοιχείων που τα καθιστούν εξέχοντα δείγματα του αρχιτεκτονικού κινήματος που το καθένα εκπροσωπεί».
Σύμφωνα με την κ. Δρέττα, για την καλύτερη οργάνωση των χώρων και την ομαλή λειτουργία του συνόλου, επιλέχθηκε αρχιτεκτονικά η στέγαση όλων των κύριων δραστηριοτήτων του κτιριολογικού προγράμματος (π.χ. αίθουσες διδασκαλίας, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, χώρος σίτισης μαθητών στα κτίρια 1 & 2), καθώς συνδέονται και παρέχουν τη μεγαλύτερη προς εκμετάλλευση επιφάνεια.
Στις ισόγειες προσθήκες θα στεγάζονται συμπληρωματικές λειτουργίες, όπως χώροι υγιεινής, το κυλικείο και το ιατρείο του σχολείου. Στο διατηρητέο κτίριο 5 θα στεγαστούν οι διοικητικές χρήσεις, καθώς και συμπληρωματικές, όπως το αρχείο και η βιβλιοθήκη-αναγνωστήριο. Τα κτίρια συνδέονται μέσω του προαύλιου χώρου.
Η μεγάλη ιστορία του συγκροτήματος
Η ιστορία του συγκροτήματος, το οποίο περιλαμβάνει δύο από τα καλύτερα δείγματα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής και ένα χαρακτηριστικό δείγμα του Μοντέρνου κινήματος, ξεκινά το 1897.
- Το 1895 ο Γερμανός αρχιτέκτονας και αρχαιολόγος Wilhelm Dörpfeld, διευθυντής από το 1887 έως το 1912 του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Αθήνα, προαναγγέλλει την ίδρυση Γερμανικής Σχολής.
- Το 1896, ο Dörpfeld αγόρασε με δωρεές το οικόπεδο και το 1897 ξεκίνησε και η ανέγερση του κτιρίου με σχέδια του ιδίου.
- Το 1908, το σχολείο αριθμούσε ήδη 190 μαθητές και μαθήτριες καθώς το γερμανικό εκπαιδευτικό σύστημα απολάμβανε μεγάλη αίγλη στην Ελλάδα.
- Εως τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Σχολή λειτούργησε μόνον ως νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο.
- Οι Αρχές ανέστειλαν τη λειτουργία του από τις αρχές του 1917 έως το Σεπτέμβριο του 1921.
- Τη διετία 1928-29, δίπλα στο πρώτο κτίριο, στην ελεύθερη πλευρά της οδού Αραχώβης και προς την οδό Ασκληπιού, ανεγέρθηκε νέο κτίριο, χαρακτηριστικό δείγμα του Μοντέρνου κινήματος σε σχέδια των αρχιτεκτόνων Γ. Διαμαντόπουλου και Gustav Eglau.
- Εκείνα τα χρόνια, η Γερμανική Σχολή Αθηνών θεωρούνταν το πιο σύγχρονο και άρτια εξοπλισμένο σχολείο της Αθήνας.
- Οταν ξέσπασε ο πόλεμος του 1940, η σχολή έκλεισε και επαναλειτούργησε μετά την κατάληψη των Αθηνών από τα γερμανικά στρατεύματα, στις 14 Μαΐου 1941.
- Το 1944, με την απελευθέρωση, η Γερμανική Σχολή σταμάτησε να λειτουργεί, καθώς τα κτίρια κατασχέθηκαν και δόθηκαν προς χρήση για τις ανάγκες του ελληνικού κράτους.
- Το 1947, εγκαταστάθηκε στο συγκρότημα το Ινστιτούτο Νοσημάτων Θώρακος που ηγήθηκε του αντιφυματικού αγώνα και παρέμεινε μέχρι το 1969.
- Τον Οκτώβριο του 1949 δημοσιεύθηκε το υπ’ αριθμόν 1138 διάταγμα «Περί εχθρικών περιουσιών», με το οποίο τέθηκαν σε αναγκαστική διαχείριση και εκποίηση οι γερμανικές περιουσίες στην Ελλάδα. Ο κατάλογος περιελάμβανε και το γερμανικό σχολείο στην Ασκληπιού.
- Από το 1970 έως το 1983, στο συγκρότημα εγκαταστάθηκε και λειτούργησε η Βαρβάκειος Σχολή. Στη συνέχεια, στο ιστορικό κτίριο εγκαταστάθηκε το 5ο Γυμνάσιο-Λύκειο Αθηνών, το οποίο αργότερα ενσωματώθηκε με το 46ο Λύκειο.
- Το 1988 θεσμοθετήθηκε η πεζοδρόμηση της οδού Πρασσά και τμήμα της οδού Βαλτετσίου (Οκτάβιου Μερλιέ), με τη συναίνεση του Δήμου Αθηναίων.
- Το 2013, οι συγχωνεύσεις των σχολείων οδήγησαν στην εγκατάλειψη του κτιρίου. Εναν χρόνο αργότερα, το 2014, κατέφυγαν εκεί οι πρώτοι αλλοδαποί, που έφτασαν στην Ελλάδα. Από το 2016, με την έκρηξη του προσφυγικού, η κατάληψη έγινε μόνιμη, μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2019, που απομακρύνθηκαν έπειτα από αστυνομική επιχείρηση, οι αλλοδαποί που διέμεναν εκεί με τις οικογένειές τους.
- Σήμερα το κτιριακό συγκρότημα ιδιοκτησίας ΚΤΥΠ, έχει παραχωρηθεί προς χρήση, για την εγκατάσταση του Καλλιτεχνικού Γυμνασίου-Λυκείου Αθηνών, στον Δ. Αθηναίων με τη με αρ.πρωτ.1892/08-02-8 2023 (ΑΔΑ:62ΥΞΟΞΦΔ-ΨΓΨ) σύμβαση παραχώρησης χρήσης.
«Χειρουργικές» αλλά απαραίτητες παρεμβάσεις
Το εγχείρημα του λίφτινγκ για το συγκεκριμένο συγκρότημα δεν είναι καθόλου εύκολο σύμφωνα με την κ. Δρέττα αλλά και τον αντιδήμαρχο υποδομών. Ο χρόνος, οι πολλαπλές χρήσεις αλλά και οι παρεμβάσεις στον χώρο δημιούργησαν μεγάλες προκλήσεις που έπρεπε να υπερκεραστούν, έτσι ώστε να γίνει αποδεκτή η μελέτη από το υπουργείο Πολιτισμού.
«Τα θέματα της πυρασφάλειας αλλά και της προσβασιμότητας είναι ενδεικτικά, αφού δεν υπήρχαν στις αρχικές προδιαγραφές των κτιρίων» σημειώνει ο κ. Γραμματικογιάννης.
Στο κεντρικό κτίριο, η διατηρητέα σκάλα δυσκόλεψε την τοποθέτηση ανελκυστήρα, η τοποθέτηση του οποίου θα γίνει τελικά εξωτερικά. Επιπλέον, οι στατικές ενισχύσεις (εκπάχυνση τσιμεντοκονίας), όπου αυτές απαιτούνται πρέπει να είναι «χειρουργικές», έτσι ώστε να μην αλλοιωθεί καθόλου η όψη του κτιρίου.
Στο μικρότερο κτίριο η σκάλα πρέπει να ανακατασκευαστεί. Τα μηχανήματα που πρέπει να «εργαστούν» για τη στήριξή της δεν πρέπει να προκαλέσουν την παραμικρή φθορά στο διατηρητέο δάπεδο. Ετσι, η μελέτη συμπεριέλαβε μια λύση με ειδικές στηρίξεις της σκάλας στα πλαϊνά της, για να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες.
Στο ίδιο κτίριο, οι πόρτες δίπλα στο κλιμακοστάσιο πρέπει να είναι πια πυράντοχες σύμφωνα με τα νέα οικοδομικά δεδομένα και όχι οι αρχικές ξύλινες. Σε αυτή την περίπτωση, θα γίνει ιδιοκατασκευή από πυράντοχα υλικά στο ίδιο χρώμα. Παρομοίως, για όλα τα διακοσμητικά στοιχεία από γύψο σε αυτό το κτίριο, θα δημιουργηθεί καλούπι για να φτιαχτούν μήτρες και θα ανακατασκευαστούν με τη χρήση αυτών.
