Όταν σκέφτεται κανείς χριστουγεννιάτικες διακοπές στο εξωτερικό, στο μυαλό έρχονται αυτόματα εικόνες από τη στολισμένη Christkindlesmarkt της Νυρεμβέργης, το ιστορικό κέντρο της Πράγας, τα υπέρλαμπρα λαμπιόνια των Ηλυσίων Πεδίων στο Παρίσι. Σίγουρα όχι το Βίλνιους. Όμως οι viral καμπάνιες του Go Vilnius, του επίσημου οργανισμού ανάπτυξης της πόλης, φιλοδοξούν να βάλουν την πρωτεύουσα της Λιθουανίας στο ραντάρ των ταξιδιωτών, όχι μόνο για τα Χριστούγεννα, αλλά για όλο τον χρόνο.
Ως «ανέγγιχτη από τον υπερτουρισμό» συστήνεται η πόλη, που το 2024 υποδέχτηκε 1,2 εκατ. επισκέπτες. Και προτάσσει τους χαλαρούς ρυθμούς της ως αντίδοτο στην πολυκοσμία και στις ουρές που σχηματίζονται τον Δεκέμβριο στις μεγάλες πλατείες των ευρωπαϊκών πόλεων. Χωρίς να υπολείπεται σε γιορτινή διάθεση, δημιουργεί εδώ και σχεδόν μία δεκαετία τη δική της χριστουγεννιάτικη ταυτότητα, ξεκινώντας από το «μυστήριο» του δέντρου που στολίζεται στην κεντρική πλατεία του Καθεδρικού Ναού. Κάθε χρόνο, κάτοικοι και επισκέπτες περιμένουν με ανυπομονησία την τελετή φωταγώγησης, για να δουν ποια θεματική έχει επιλεγεί για τη διακόσμησή του. Πέρυσι το χριστουγεννιάτικο δέντρο περιβαλλόταν από ένα ομοίωμα μπάλας, της οποίας το 80% των υλικών ήταν ανακυκλωμένα ή σχεδιασμένα για επανάχρηση. Η μοντέρνα χριστουγεννιάτικη παράδοση που προοδευτικά χτίζει η πόλη τής χάρισε, μάλιστα, φέτος τον τίτλο της Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας των Χριστουγέννων από το Δίκτυο Χριστουγεννιάτικων Πόλεων (θεσμός που τελεί υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου).
Κατά πού πέφτει το Βίλνιους;
Πίσω στην άνοιξη του 2018, όταν αποφάσισα να ταξιδέψω στην πρωτεύουσα της Λιθουανίας, ήξερα ότι οι επισκέπτες της προέρχονταν κυρίως από γειτονικές αγορές, όπως της Πολωνίας, της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας και των χωρών της Βαλτικής. Γνώριζα επίσης ότι αποτελούσε τον τρίτο οικονομικότερο προορισμό για μπάτσελορ πάρτι στην Ευρώπη.
Ήταν λίγους μήνες αργότερα όταν η καμπάνια προβολής με το σύνθημα «Vilnius, the G‑spot of Europe. Nobody knows where it is, but when you find it, it’s amazing*» βγήκε στον αέρα, παίζοντας έξυπνα με το γεγονός ότι πολλοί Ευρωπαίοι δεν ήταν σε θέση να δείξουν την ακριβή θέση της πόλης στον χάρτη, πολλώ μάλλον να τη συμπεριλάβουν στη λίστα με τα επόμενα ταξίδια τους. Το μότο ταξίδεψε από άκρη σε άκρη της γης, φτάνοντας μέχρι και την εκπομπή του Βρετανοαμερικανού stand-up κωμικού Τζον Όλιβερ, ο οποίος σχολιάζοντάς το έβαλε ένα λιθαράκι για να γίνει το Βίλνιους παγκοσμίως γνωστό. Παρά τις αντιδράσεις που συνάντησε από συντηρητικούς κύκλους, η εκστρατεία υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής στην ηλικιακή ομάδα 18-35, προσελκύοντας κυρίως νεαρούς και φιλοπερίεργους ταξιδιώτες, όπως ήταν και ο στόχος της.
«Λόγω της ιστορίας και της γεωγραφικής μας θέσης, η πόλη είχε συνδεθεί με αναχρονιστικά στερεότυπα, ενώ πολλοί δεν ήξεραν πού βρίσκεται. Ωστόσο, τα συναισθήματα όσων επισκέπτονταν το Βίλνιους ήταν πάντα θετικά. Αντιληφθήκαμε ότι είναι ένας προορισμός που ξεπερνά τις προσδοκίες που έχουν οι ταξιδιώτες πριν τον επισκεφθούν. Έτσι, αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε χιούμορ και αυτοσαρκασμό στις καμπάνιες μας», αναφέρει η Βίλμα Νταουμπαριένε, επικεφαλής τουρισμού του Go Vilnius.
Από εκείνο το ταξίδι ανακαλώ ακόμη στη μνήμη μου τη βόλτα στην άριστα διατηρημένη Παλιά Πόλη, Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, αλλά και στις συνοικίες, που μπόρεσα να προσεγγίσω εύκολα με τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Θυμάμαι επίσης μια σειρά από ξεναγήσεις σε ιστορικά κτίρια του Βίλνιους, καθώς έτυχε εκείνες τις ημέρες να διοργανώνεται ο αρχιτεκτονικός θεσμός του Open House. Από κτίριο σε κτίριο, αντίκρισα ένα Βίλνιους απρόσμενα προσιτό, με μικρές κλίμακες και χαλαρούς ρυθμούς, που μου επέτρεψαν να το γνωρίσω πέρα από το τουριστικό περιτύλιγμα. Παρότι φέρει το βάρος μιας ιστορίας μακράς και δύσκολης, ένιωσα ότι βρίσκει έξυπνους, δημιουργικούς τρόπους να την αναδείξει, όπως μέσα από την τέχνη του δρόμου και τα εργαστήρια στη συνοικία Ουζούπις ή τα πολιτιστικά φεστιβάλ του.
Για κρύα σούπα με τους ντόπιους
Η άρση των ταξιδιωτικών περιορισμών μετά την πανδημία βρήκε το έδαφος γόνιμο για ακόμα μεγαλύτερη στόχευση του τουριστικού αφηγήματος που υιοθετούσε η πόλη. «Παρατηρήσαμε ότι οι άνθρωποι είχαν κουραστεί να επισκέπτονται δημοφιλείς και πολυσύχναστους προορισμούς, να περιμένουν στην ουρά για να μπουν σε μουσεία, γκαλερί ή εστιατόρια. Αυτό που αναζητούσαν ήταν ηρεμία, πρόσβαση στη φύση και ποιότητα ζωής. Το Βίλνιους προσφέρει ανακούφιση από την πολυκοσμία και παράλληλα εμπειρίες υψηλής ποιότητας», σημειώνει η κ. Νταουμπαριένε.
Εκτός από την ανάδειξη της πλούσιας γαστρονομικής σκηνής, της προώθησης των νέων γκαλερί και τη συνύπαρξη της μπαρόκ αρχιτεκτονικής της Παλιάς Πόλης με τη μοντερνιστική της νεότερης, μία από τις σημαντικότερες πτυχές της τουριστικής εξέλιξης του Βίλνιους υπήρξε η στενή συνεργασία με τους ντόπιους. Ο δρόμος για την τουριστική βιωσιμότητά του περνά σήμερα μέσα από τη σύνδεση με την τοπική κοινωνία και επιτυχημένες πρωτοβουλίες όπως το Meet a local.
«Αντί για τις παραδοσιακές ξεναγήσεις, οι επισκέπτες καλούνται να συναντήσουν κατοίκους του Βίλνιους που είναι πρόθυμοι να μοιραστούν τα αγαπημένα τους σημεία με έναν χαλαρό περίπατο, μια φιλική συζήτηση σε καφετέρια ή μια αυθόρμητη δραστηριότητα. Οι ντόπιοι δεν είναι επαγγελματίες ξεναγοί, και αυτό είναι ακριβώς το νόημα. Να προσφέρουν ό,τι οι ταξιδιωτικοί οδηγοί δεν μπορούν: αυθεντικές σχέσεις, προσωπικές ιστορίες και συμβουλές από κατοίκους της πόλης, που ζωντανεύουν τον προορισμό με απροσδόκητους τρόπους», διευκρινίζει. Ως μέρος μιας συνολικής εμπειρίας, συμμετέχουν εξάλλου σε τοπικές εκδηλώσεις, όπως το πολύ δημοφιλές Vilnius Pink Soup Fest, ένα φεστιβάλ που διοργανώνεται στα τέλη Μαΐου και είναι αφιερωμένο σε ένα από τα πιο δημοφιλή φαγητά της χώρας, το σάλτιμπαρτσεϊ (κρύα παντζαρόσουπα με κεφίρ).
Ένας κόμβος στη Βαλτική
Εκτός από τον τίτλο της Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας των Χριστουγέννων, το Βίλνιους απέσπασε φέτος και αυτόν της Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας Πρασίνου. Μεταξύ άλλων, τα ποταμόπλοια ενσωματώθηκαν στις αστικές συγκοινωνίες της πόλης και οι επιχειρήσεις συμμετείχαν στην επέκταση των χώρων πρασίνου, φυτεύοντας δέντρα και λουλούδια σε διάφορες επιχειρήσεις.
Ωστόσο, παρά τη συνεχή ανάπτυξη της τουριστικής σκηνής της, διαχρονικό ζήτημα παραμένει η περιορισμένη διασύνδεση της λιθουανικής πρωτεύουσας με άλλους ευρωπαϊκούς προορισμούς. Η κατάσταση μοιάζει να βελτιώνεται σταδιακά: οι αεροπορικές συνδέσεις με πολυσύχναστα hubs ενισχύονται, ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσονται διεθνείς σιδηροδρομικές συνδέσεις, με την Κρακοβία, τη Βαρσοβία, τη Ρίγα, το Ταλίν και, έως το τέλος της χρονιάς, με το Στσέτσιν της Πολωνίας, στα σύνορα με τη Γερμανία. Σε μια Ευρώπη που «τρέχει» να προλάβει τις τάσεις, η λιθουανική πρωτεύουσα φαίνεται να ακολουθεί άλλη διαδρομή, χτίζοντας ένα εξωστρεφές, σύγχρονο και βιώσιμο τουριστικό μοντέλο, με σεβασμό στον ντόπιο και στον επισκέπτη. Γι’ αυτό και κάθε χρόνο καταφέρνει να λάμπει λίγο πιο πολύ, χωρίς τυμπανοκρουσίες.
*Βίλνιους – Το σημείο G της Ευρώπης. Κανείς δεν ξέρει πού είναι, αλλά, όταν το βρεις, είναι καταπληκτικό.
