Σε ολόκληρη τη διαδρομή συναντήσαμε μόλις ένα αυτοκίνητο, κι αυτό λίγο πριν φτάσουμε στον προορισμό μας, την έρημο Ναμίμπ. Ένας ατελείωτος χωματόδρομος, χωρίς φώτα και χωρίς σήμα στο κινητό, μας οδήγησε τελικά στο καταφύγιο NamibRand. Χρειάστηκαν σχεδόν πέντε ώρες νυχτερινής οδήγησης από την πρωτεύουσα Βίντχουκ, κατά τις οποίες αμέτρητες αντιλόπες, σπρίνγκμποκ και όρυγες, που πετάγονταν ξαφνικά μπροστά μας. Όταν όμως φτάσαμε σε αυτό το μοναδικό Καταφύγιο Σκοτεινού Ουρανού στον νότο της Ναμίμπια, μείναμε κυριολεκτικά με το στόμα ανοιχτό και τα μάτια καρφωμένα στα αστέρια.
Πιστοποιώντας το σκοτάδι
Δε χρειάζεται να έχεις πάθος με την αστροπαρατήρηση για να μαγευτείς από το θέαμα ενός έναστρου ουρανού, κάτι που πλέον σπανίζει στην εποχή μας εξαιτίας της φωτορύπανσης που συνεπάγεται η αστικοποίηση του πλανήτη. Το NamibRand είναι ένα από τα πιο σκοτεινά αλλά προσβάσιμα σημεία που έχουν απομείνει στη γη, ιδανικό για να θαυμάσει κανείς το γαλαξία μας ακόμη και από το κρεβάτι του. Ιδρύθηκε για να προστατεύσει την άγρια ζωή της ερήμου Ναμίμπ και από το 2012 αποτελεί το πρώτο πιστοποιημένο από τον διεθνή οργανισμό DarkSky Καταφύγιο Σκοτεινού Ουρανού στην Αφρική.
Απαντώντας στο παγκόσμιο πρόβλημα της φωτορύπανσης, που δεν επηρεάζει αρνητικά μόνο την ανθρώπινη υγεία αλλά και την άγρια ζωή, συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή και μας στερεί τη θέα του σύμπαντος, ο Διεθνής Οργανισμός Σκοτεινού Ουρανού πιστοποιεί πάρκα, καταφύγια και κοινότητες με έναστρους ουρανούς, και ευαισθητοποιεί την παγκόσμια κοινότητα για την έλλογη χρήση φωτισμού. Από το 2001 που το Flagstaff της Αριζόνα αναγνωρίστηκε ως η πρώτη Διεθνής Πόλη Σκοτεινού Ουρανού, περισσότερα από 160.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα προστατευόμενης γης και νυχτερινών ουρανών έχουν πιστοποιηθεί σε 22 χώρες. Μια από αυτές τις πιστοποιημένες Περιοχές Σκοτεινού Ουρανού που προστατεύουν το απόλυτο σκοτάδι μέσω υπεύθυνων πολιτικών φωτισμού και ευαισθητοποίησης του κοινού, υπάρχει και στην Ελλάδα.
Η περίπτωση της Κεφαλονιάς
Από το 2022, το Εθνικό Πάρκο Αίνου στην Κεφαλονιά, μέρος του Γεωπάρκου Κεφαλονιάς-Ιθάκης, αποτελεί ένα από τα πιστοποιημένα Πάρκα Σκοτεινού Ουρανού ιδανικό για αστροπαρατήρηση. Όπως αναφέρεται και από τον οργανισμό πιστοποίησης, «οι μέσες μετρήσεις ποιότητας του νυχτερινού ουρανού σε ολόκληρη την περιοχή δείχνουν τακτικά εξαιρετικό σκοτάδι, ιδιαίτερα στο εσωτερικό του». Το Εθνικό Πάρκο Αίνου διοργανώνει δωρεάν αστρονομικές βραδιές για παρατήρηση του νυχτερινού ουρανού με τηλεσκόπια, κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες.
Φυσικά ο Αίνος δεν είναι η μόνη περιοχή στην Ελλάδα με χαμηλά επίπεδα φωτορύπανσης και σκοτεινό ουρανό. Αν και μη πιστοποιημένες, υπάρχουν ακόμα περιοχές με πραγματικά σκοτεινό ουρανό όπου μπορούμε να δούμε πολύ περισσότερα αστέρια από αυτά που βλέπουμε στις μεγάλες πόλεις. Για να τις εντοπίσουμε, υπάρχουν διάφοροι χάρτες στο διαδίκτυο, όπως για παράδειγμα ο διαδραστικός χάρτης του lightpollutionmap.info που αποτυπώνει τις περιοχές ανάλογα με το επίπεδο φωτορύπανσης. Όσο πιο σκούρο το χρώμα στο χάρτη, τόσο πιο αγνός ο ουρανός. Στην Ελλάδα οι πιο «αμόλυντοι» ουρανοί βρίσκονται στο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου, στα Τζουμέρκα, στα Άγραφα, στον Πάρνωνα. Όπου και να βρισκόμαστε στη χώρα μας, αρκεί να ταξιδέψουμε μερικά χιλιόμετρα για να δούμε το σύμπαν. Οι άνθρωποι που ζουν στις πιο αναπτυγμένες βιομηχανικά περιοχές του πλανήτη, όπως για παράδειγμα το 99% των ανθρώπων που ζει στις ΗΠΑ, δεν μπορούν πλέον να δουν τον γαλαξία στον νυχτερινό ουρανό εξαιτίας της υπερβολικής χρήσης τεχνητού φωτισμού.
Προορισμοί αστροπαρατήρησης
Πέρα, ωστόσο, από τη φωτορύπανση, ορισμένα μέρη στον κόσμο προσφέρονται για την παρατήρηση των αστεριών λόγω της υψομετρικής τους θέσης και του ξηρού κλίματος. Εκτός από την έρημο Ναμίμπ, τα καλύτερα σημεία του πλανήτη με απόλυτα σκοτεινό ουρανό για αστροπαρατήρηση είναι η έρημος Ατακάμα στη Χιλή, το Καταφύγιο Aoraki Mackenzie στη Νέα Ζηλανδία, η Γιούτα κι η Αριζόνα στις ΗΠΑ, το όρος Bromo στην Ινδονησία και το Wadi Rum στην Ιορδανία. Σε αυτές τις πραγματικά μοναδικές τοποθεσίες δε χρειάζεται καν τηλεσκόπια και αστρονομικούς χάρτες για να δει κανείς το σύμπαν. Αρκεί ένας ουρανός χωρίς σύννεφα, χωρίς φεγγάρι και το σκοτάδι θα φροντίσει για τα υπόλοιπα. Α! Και τα κινητά στην τσάντα. Κάθε φορά που τα μάτια μας εκτίθενται στο φως, χρειάζονται έως και 20 λεπτά για να προσαρμοστούν ξανά στο σκοτάδι και να μπορέσουν να απολαύσουν το μεγαλείο του ουρανού.
