Μια ηλικιωμένη κυρία ρίχνει ένα σκοινί με γάντζο από το μπαλκόνι του πρώτου ορόφου, για να της κρεμάσει ο σύζυγός της από το δρόμο τις σακούλες με τα ψώνια. Πιτσιρίκια παίζουν αμέριμνα γύρω από τη δημόσια παραλία. Ο ήλιος ετοιμάζεται να χυθεί στη θάλασσα, ρίχνοντας ένα γλυκό φως στους τελευταίους λουόμενους και στους επίδοξους ψαράδες που στήνουν τις πτυσσόμενες καρέκλες και τα καλάμια τους κατά μήκος της προκυμαίας του Yildizburnu. Κι αυτές οι εικόνες από τα Λίτζια (Ilica), τη λουτρόπολη με τις περισσότερες από 250 θερμές πηγές, είναι ίσως οι μοναδικές που θυμίζουν τα παράλια της Μικρασίας των προηγούμενων δεκαετιών. Τότε που το δυτικότερο άκρο της χώρας ήταν μια ήσυχη γωνιά της Τουρκίας, που φιλοξενούσε κατά κύριο λόγο τα εξοχικά των εύπορων Σμυρνιών και προσέλκυε μόνο, χάρη στα ρηχά νερά και τους ευνοϊκούς ανέμους, το ενδιαφέρον των φίλων του γουίντσερφ. Τότε που η Σμύρνη, ο Τσεσμές, τα Αλάτσατα και τα Λίτζια, γέμιζαν συχνά με τις φωνές Ελλήνων επισκεπτών που είχαν την περιέργεια να δουν τα παλιά ελληνικά χωριά, αλλά και να αγοράσουν φθηνά δερμάτινα και βαμβακερά από την Τουρκία.
Αλάτσατα: Πολυτέλεια που δεν «γυαλίζει»
Τώρα, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Τα καραβάκια που πηγαινοέρχονται από τον Τσεσμέ στη Χίο είναι γεμάτα κυρίως με Τούρκους παραθεριστές, οι οποίοι επιλέγουν να περάσουν τις διακοπές τους απέναντι, στα ελληνικά νησιά. Ο Κερέμ, που μας σερβίρει πρωινό στα Αλάτσατα, μοιράζεται τη δική του ερμηνεία. «Έχει ακριβύνει πολύ η ζωή στην Τουρκία», λέει. «Έχω υπολογίσει ότι, αν θέλω να αγοράσω τρία κιλά κρέας και τρία μπουκάλια κρασί, με συμφέρει καλύτερα να πάρω το καραβάκι από τον Τσεσμέ, να πάω για ψώνια στη Χίο και να γυρίσω, παρά να τα αγοράσω εδώ, από το σουπερμάρκετ που βρίσκεται δύο στενά πιο κάτω». Η αλήθεια είναι ότι τα Αλάτσατα, αυτή η όμορφη κωμόπολη, που πριν από το 1922 είχε σχεδόν αποκλειστικά ελληνορθόδοξο πληθυσμό και ήταν γνωστή για τα αγροτικά της προϊόντα, κυρίως τη σταφίδα, σήμερα προσελκύει το ενδιαφέρον επισκεπτών από όλο τον κόσμο για τα εκλεπτυσμένα εστιατόρια, τα wine bars, τις γκαλερί, τις μπουτίκ και τις αντικερί της. Από τη δεκαετία του 2000, όταν τα παλιά πέτρινα σπίτια με τα ξύλινα μπαλκονάκια άρχισαν να μεταμορφώνονται σε μπουτίκ ξενοδοχεία, τα Αλάτσατα γοήτευσαν επιχειρηματίες, σεφ, σχεδιαστές και καλλιτέχνες από την Κωνσταντινούπολη, που τα μετέτρεψαν, σε λίγα μόλις χρόνια, σε έναν από τους τοπ προορισμούς της χώρας.
Σήμερα διακρίνονται για την αισθητική τους, για μια πολυτέλεια που δεν «γυαλίζει», δεν προκαλεί και σέβεται το παρελθόν. Κι αν το βλέμμα αρχικά ξεγελιέται από τις βιτρίνες των καταστημάτων και τα διακοσμημένα με γούστο καφέ και εστιατόρια, αρκεί να σηκώσει κανείς τα μάτια προς τους επάνω ορόφους για να συναντήσει την ιστορία στους κιοσέδες και τα σαχνίσια των παλιών αρχοντικών.
Τα καλοσυντηρημένα λιθόστρωτα δρομάκια με τις ανθισμένες μπουκαμβίλιες τα καλοκαίρια ζωντανεύουν κάθε βράδυ, προσελκύοντας κυρίως Τούρκους και Ασιάτες επισκέπτες που απολαμβάνουν τη γοητεία της πατίνας του χρόνου και μπορούν να βάλουν το χέρι στην τσέπη, για να γευτούν τους γαστρονομικούς πειρασμούς του ιστορικού κέντρου. Από τα Μισελενάτα fine dining εστιατόρια, όπως το Sota Alaçatı στην οδό Yeni Mecidiye, γνωστό για τα φρέσκα οστρακοειδή του, έως εστιατόρια με ελληνικής έμπνευσης πιάτα, όπως το 2kapi στη γειτονιά του Hacı Memiş, ή ακόμα και παραδοσιακά μαγειρεία, όπως το Avrasya Lokantası για σπιτικά μαγειρευτά φαγητά, η περιοχή ξεχωρίζει για την πλούσια κουζίνα και τις πρώτες ύλες της.
Πέρα από την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα των γραφικών στενών του κέντρου, ξεχωρίζει το τζαμί Pazaryeri, η πρώην εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου, η οποία, αν και μετατράπηκε σε τζαμί, έχει διατηρήσει τις χριστιανικές αγιογραφίες της, καθώς και οι πολυφωτογραφημένοι παραδοσιακοί ανεμόμυλοι που βρίσκονται πάνω από την κεντρική οδό Uğur Mumcu, από όπου οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν τη θέα όλης της κοιλάδας πίνοντας παραδοσιακό τούρκικο τσάι.
Τσεσμές: Ψαροκάικα και χαλαροί ρυθμοί
Χάρη στα Αλάτσατα, απέκτησε περισσότερους επισκέπτες και ο Τσεσμές (Κρήνη), χωρίς όμως να χάσει τη γοητεία της μικρής παραλιακής κωμόπολης και τους χαλαρούς ρυθμούς του. Απέκτησε κι εκείνος τη δική του μαρίνα τη δεκαετία του 2000 αλλά διατηρεί και το λιμανάκι του με τα ψαροκάικα, όπου οι ψαράδες δημοπρατούν την ψαριά τους κάθε μέρα στις 10.30 στους πάγκους του Αλιευτικού Συνεταιρισμού. Το 2022 απέκτησε και μια τεράστια δημοτική «βεράντα ηλιοθεραπείας» δίπλα στην προκυμαία, ενώ ακόμα βορειότερα, μετά το λιμάνι, βρίσκεται και η μικρή, δημόσια παραλία Tekke plaji.
Το μεγαλύτερο αξιοθέατο της πόλης του Τσεσμέ, που υπήρξε το σημαντικότερο λιμάνι της αρχαίας Ερυθραίας, είναι το —αρχικά γενοβέζικο και στη συνέχεια οθωμανικό— Κάστρο του 15ου αιώνα που λειτουργεί παράλληλα και ως αρχαιολογικό μουσείο. Περιλαμβάνει εκθέματα από την εποχή του χαλκού μέχρι τον 19ο αιώνα, συμπεριλαμβανομένης μιας μαρμαροσκαλισμένης Παναγίας, δώρο του Ιωάννη Χαλεπά – γιου του Γιαννούλη- το 1883. Το Κάστρο είναι χτισμένο σε πολλά επίπεδα κι από το πιο ψηλό επίπεδο, κυρίως από τον πύργο του Cakabey, προσφέρει πανοραμική θέα όλης της πόλης.
Άλλα σημεία ενδιαφέροντος περιλαμβάνουν την ελληνική εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους, που σήμερα χρησιμοποιείται ως εκθεσιακός χώρος, και το Χαμάμ του Παργαλή Ιμπραήμ Πασά, δηλαδή του Πασά από την Πάργα, που είναι ανοιχτό Τρίτη και Πέμπτη για τους άνδρες, Τετάρτη και Παρασκευή για γυναίκες και το Σαββατοκύριακο για όλη την οικογένεια. Ο Τσεσμές προσφέρεται ως σχετικά οικονομικότερη βάση για να εξερευνήσει κανείς όλη τη χερσόνησο του Καραμπουρνού, τις παλιές ελληνικές πόλεις, τις κοντινές παραλίες και τα νησάκια, ή απλώς για χαλαρές διακοπές κοντά στη θάλασσα, δοκιμάζοντας το φοβερό παγωτό με μαστίχα και το τοπικό κουμρού σάντουιτς με σάλτσα και πίκλες.
