Φανταστείτε το Παρίσι με 50 βαθμούς Κελσίου. Κατά τόπους, η άσφαλτος θα έλιωνε, καθιστώντας σχεδόν αδύνατη τη διέλευση ασθενοφόρων και λεωφορείων. Σε κάποιες γειτονιές, τα φώτα και οι ανεμιστήρες θα σταματούσαν να λειτουργούν, αν τα υπόγεια καλώδια υπερθερμαίνονταν ή τα κουτιά διακλάδωσης μετατοπίζονταν. Οι κεραίες στις καυτές ταράτσες ίσως σταματούσαν να λειτουργούν, ρίχνοντας το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας. Οι σιδηρόδρομοι θα σταματούσαν, καθώς οι ράγες θα διαστέλλονταν, εμποδίζοντας νοσηλευτές, πυροσβέστες και τεχνικούς ηλεκτρισμού να φτάσουν στις δουλειές τους τη στιγμή που θα ήταν περισσότερο από ποτέ απαραίτητοι. Αυτές είναι καταστάσεις για τις οποίες ήδη προετοιμάζεται η δημοτική αρχή της πόλης.
«Ένας καύσωνας στους 50 βαθμούς δεν είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας», λέει η Πενελόπ Κομιτέ, αντιδήμαρχος που είχε επιβλέψει μια άσκηση κρίσης πριν από δύο χρόνια με βάση τις παραπάνω υποθέσεις. «Είναι μια πιθανότητα για την οποία πρέπει να προετοιμαστούμε».
Η ζέστη είναι η νέα κανονικότητα
Η Γαλλία βίωσε πρόσφατα ένα δεύτερο κύμα καύσωνα μέσα στο καλοκαίρι, με θερμοκρασίες-ρεκόρ στο νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας και προειδοποιήσεις για υψηλές θερμοκρασίες που κάλυψαν τα τρία τέταρτα της επικράτειας. Στο Παρίσι, η ζέστη έγινε η νέα κανονικότητα. Από το 1900 μέχρι σήμερα, οκτώ από τα δέκα πιο ζεστά καλοκαίρια στην πόλη καταγράφηκαν μετά το 2015.
Το 2019, οι θερμοκρασίες στο Παρίσι έφτασαν σχεδόν τους 43°C, καταρρίπτοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ. Οι επιστήμονες λένε ότι θα επιδεινωθούν, αφού η κλιματική αλλαγή θερμαίνει την Ευρώπη με διπλάσιο ρυθμό σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο. Το 2022, παράγοντες του Δήμου Παρισίων ρώτησαν επιστήμονες του κλίματος αν θα μπορούσαν να πλήξουν την πόλη κύματα καύσωνα των 50°C στο άμεσο μέλλον.
Η απάντηση ήταν «ναι, πιθανώς», μέχρι το τέλος του αιώνα· ή ακόμα και γύρω στο 2050, εάν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αυξηθούν εκθετικά. Ωστόσο, τα μοντέλα των επιστημόνων έδειξαν ότι αυτό το σενάριο είναι απίθανο, αν τηρηθούν οι δεσμεύσεις της Συμφωνίας των Παρισίων και διατηρηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από τους 2°C. «Δεν νομίζω ότι πρέπει να στοιχηματίσουμε σε αυτό ως κοινωνία», λέει ο Αλεξάντρ Φλορεντάν, δημοτικός σύμβουλος των Πρασίνων και περιβαλλοντικός μηχανικός που εργάστηκε πάνω από δέκα χρόνια στην Carbone 4, κορυφαία γαλλική εταιρεία που δραστηριοποιείται στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτή.
Ο Φλορεντάν ηγήθηκε διακομματικής επιτροπής δημοτικών συμβούλων, που εξέτασε τις ευπάθειες της πρωτεύουσας απέναντι σε ακραίους καύσωνες. Το 2023 παρουσίασαν την έκθεσή τους «Παρίσι στους 50°C», ανεξάρτητα από την προσομοίωση κρίσης. Διαπίστωσαν ότι υπάρχουν κρίσιμα όρια στις θερμοκρασίες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν γενικευμένη κατάρρευση, οδηγώντας σε μια αλυσιδωτή αντίδραση με καταστροφικές συνέπειες.
Αλυσιδωτές αντιδράσεις
Σε συνέντευξη με διευθυντή νοσοκομείου, για παράδειγμα, ο Φλορεντάν έμαθε ότι το σύστημα κλιματισμού είχε σχεδιαστεί να αποδίδει με εξωτερική θερμοκρασία στους 43°C ή λιγότερο. Σε διαφορετική περίπτωση, θα έπαυε να λειτουργεί, τα χειρουργεία θα έκλειναν και τα επείγοντα περιστατικά θα έπρεπε να μεταφερθούν αλλού. «Κι αν αντιμετώπιζαν το ίδιο πρόβλημα και τα άλλα νοσοκομεία;» αναρωτήθηκε ο Φλορεντάν. Ο διευθυντής δεν είχε απάντηση. «Αν ξεπεραστεί αυτό το όριο, είμαστε αντιμέτωποι με ένα ντόμινο συνεπειών».
Άλλο ένα σημαντικό εύρημα για την επιτροπή ήταν η ευαλωτότητα των σχολείων, σε πιθανό κύμα καύσωνα κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, π.χ. στα τέλη Ιουνίου. «Τα σχολεία θα κλείσουν, με αλυσιδωτές συνέπειες για όλη την κοινωνία. Αν οι γονείς των παιδιών εργάζονται σε νοσοκομεία ή στον τομέα της ενέργειας, τότε θα έχουμε ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα», πρόσθεσε, υπονοώντας έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού σε κρίσιμες περιόδους.
Η ισχυρότερη σύστασή του ήταν να επενδύσει η πόλη σε πράσινες και σκιερές αυλές και να μετατρέψει τα σχολεία σε «παθητικά» κέντρα δροσιάς, με σχεδιασμό που επιτρέπει περισσότερη φυσική κυκλοφορία αέρα ή γεωθερμικά συστήματα, αντί της χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας.
Το 2003, σχεδόν 15.000 άνθρωποι πέθαναν από θερμοπληξία στη Γαλλία, κυρίως ηλικιωμένοι σε διαμερίσματα με ψευδοροφές και χωρίς κλιματισμό. Αυτό οδήγησε στη δημιουργία εθνικού σχεδίου καύσωνα και εισήγαγε ένα σύστημα καταγραφής απομονωμένων ηλικιωμένων ή ΑμεΑ, προκειμένου να μπορούν να ελέγχονται κατά τη διάρκεια καυσώνων.
Όμως, με την κλιματική αλλαγή να επιταχύνεται, τα μαθήματα του 2003 θεωρούνται ήδη ξεπερασμένα. «Οι κλιματολόγοι μάς λένε ότι ο καύσωνας του 2003 σύντομα θα μοιάζει με δροσερό καλοκαίρι. Πρέπει να προετοιμαστούμε για πολύ χειρότερα», λέει ο Φλορεντάν.
Οι δημοτικές ασκήσεις προσομοίωσης περιλάμβαναν σενάρια με καύσωνα δύο εβδομάδων, με θερμοκρασίες κοντά στους 46°C και πρόβλεψη για 50°C. Εργαζόμενοι του δήμου επικεντρώθηκαν σε δύο συνοικίες του Παρισιού, μεταφέροντας παιδιά δημοτικού και γυμνασίου σε καταφύγια κλίματος που είχαν στηθεί σε μια εγκαταλελειμμένη σήραγγα τρένου και σε ένα υπόγειο πάρκινγκ. Ακολούθησε άσκηση προκειμένου να δουν στην πράξη πώς θα αλληλεπιδρούσαν και θα ανταποκρίνονταν πυροσβέστες, αστυνομικοί, προσωπικό νοσοκομείων, ο Ερυθρός Σταυρός και άλλοι φορείς. Το βασικό συμπέρασμα ήταν ότι «οι Παριζιάνοι δεν είναι έτοιμοι», σύμφωνα με την Κομιτέ. Κάποιοι προσπαθούν να το αλλάξουν αυτό.
Δέντρα, πισίνες και μονώσεις σε κτίρια
Μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που επικεντρώνεται στη βιώσιμη διατροφή διοργάνωσε τη σειρά δράσεων «Φαγητό στους 50°C», με σεφ που δημιουργούν μενού με τοπικά προϊόντα χωρίς τη χρήση φούρνων ή εστιών, οι οποίες επιδεινώνουν τη ζέστη. Μια άλλη ομάδα με το όνομα «Υγεία το 2050» προσκαλεί γιατρούς, φαρμακοποιούς και επιστήμονες υγείας να συνεργαστούν ώστε να προετοιμαστούν για τις υγειονομικές κρίσεις και τις νέες ασθένειες, που θα φέρει στη Γαλλία το θερμότερο κλίμα.
Το θέατρο Οντεόν φιλοξενεί τον Σεπτέμβριο στο Παρίσι εκδήλωση για την προσαρμογή των χώρων πολιτισμού στην κλιματική κρίση. Ο πρωθυπουργός Φρανσουά Μπαϊρού υπέγραψε διάταγμα που υποχρεώνει όλους τους χώρους εργασίας να έχουν σχέδιο για την αντιμετώπιση της ακραίας ζέστης.
Η δημοτική αρχή έχει εντείνει τα δικά της σχέδια προσαρμογής (αφαιρεί ασφάλτινα παρκόμετρα και στη θέση τους φυτεύει δέντρα, όπως κάνει και στο κέντρο των δρόμων). Μόνο τον περασμένο χειμώνα είχαν γίνει 15.000 δενδροφυτεύσεις. «Η πρώτη μας γραμμή άμυνας είναι η μαζική δενδροφύτευση. Τα καλύτερα φυσικά κλιματιστικά στο Παρίσι είναι τα δέντρα», λέει ο αντιδήμαρχος Νταν Λερ. Όπου δεν μπορούν να φυτέψουν, τοποθετούν στέγαστρα και ψεκαστήρες. Το καλοκαίρι του 2025 άνοιξαν και τρία σημεία κολύμβησης στον Σηκουάνα, ώστε οι Παριζιάνοι να έχουν μέρη να δροσίζονται στη διάρκεια του καύσωνα.
Ένα άλλο βασικό μέτρο του αμυντικού σχεδίου είναι η μόνωση των κτιρίων της πόλης, ώστε να μπορούν να αντέχουν καλύτερα τους καύσωνες. Από το 2023, ο αριθμός των ιδιωτικών κατοικιών στις οποίες τοποθετήθηκε μόνωση αυξήθηκε στις 7.000 από 1.500 ετησίως, με στόχο να φτάσει τις 40.000 μέχρι το 2030, σύμφωνα με τον Λερτ. Όμως η πρόκληση είναι τεράστια. Όπως λέει, υπάρχουν 1 εκατομμύριο ιδιωτικά διαμερίσματα στο Παρίσι, εκ των οποίων λίγα έχουν μόνωση. «Είναι ένας αγώνας ενάντια στον χρόνο. Το ερώτημα είναι τι ποσοστό αλλαγής θέλουμε, για ποιο είμαστε προετοιμασμένοι και ποιο ποσοστό απλώς θα υποστούμε», καταλήγει ο Φλορεντάν.
