Την Πάτμο οι επισκέπτες την ερωτεύονται, γι’ αυτό επιστρέφουν ξανά και ξανά, σε έναν γνώριμο πια τόπο, με επίσης γνώριμα πρόσωπα, που κι αυτά έχουν νιώσει τον ίδιο έρωτα για το νησί. Η γοητεία της Χώρας κρύβεται στα παιχνίδια της σκιάς και του φωτός πάνω στους λευκούς τοίχους και στις δροσερές στοές με τις ξύλινες στέγες, στις λιλιπούτειες αυλές με τα γιασεμιά και τα «μαντώματα» –πέτρινες παραστάδες των παραθύρων με σκαλισμένο τον Βυζαντινό σταυρό–, στους μαρμάρινους παλαιοχριστιανικούς κίονες του Καθολικού της Μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, που εξακολουθεί να αποτελεί πνευματικό πυρήνα του νησιού, και το τέμπλο του, φιλοτεχνημένο το 1820 από δώδεκα Χιώτες ξυλογλύπτες, σε αφήνει άφωνο με τις εκπληκτικές λεπτομέρειές του.
Εκπληκτικές είναι και οι Βυζαντινές καμάρες της ιστορικής κατοικίας Pagosta, χτισμένης το 1597 και ιδιοκτησίας του μοναστηριού, που η Μαρία Λαιμού και ο Γρηγόρης Καμπούρογλου μεταμόρφωσαν σε ξενώνα με τη βοήθεια της interior designer Λήδας Αθανασοπούλου. Ένα κόσμημα για λίγους τυχερούς, ο χώρος μετουσιώνει την ελληνική απλότητα σε ιδανική φιλοξενία – δεν μπορείς να μην ενθουσιαστείς με τα ασημικά πάνω στα λινά τραπεζομάντιλα του πρωινού, τις πλεγμένες με το βελονάκι κουβέρτες των κρεβατιών, τη σύγχρονη ελληνική τέχνη στους τοίχους, τα κεραμικά, τα κεντήματα, τα φρέσκα λουλούδια στα βάζα, το τρατάρισμα με γλυκό συκαλάκι.
Η γοητεία κρύβεται ακόμα στον «αμπατάρο», το ξύλινο ζωγραφιστό διαχωριστικό στην άκρη της σάλας των αρχοντικών, που πρόδιδε την ευρωστία των εμπόρων και των καραβοκυραίων της Χώρας – το πιο όμορφο, ίσως, βρίσκεται στο αρχοντικό της οικογένειας Κούρκουλα και χρονολογείται στον 17ο αιώνα, ενώ άλλο αντίστοιχο θα δείτε στο Αρχοντικό Νικολαΐδη –δωρεά του Περικλή Βάλβη το 1959 στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, πατρογονική κατοικία του προπάππου του, του Φιλικού Εμμανουήλ Καλού–, που φιλοξενεί έκθεση αρχαιολογικών ευρημάτων (ανοιχτό στο κοινό καθημερινά 10.00-14.00).
Το ηλιοβασίλεμα ανεβείτε ψηλά, στα τείχη του καστρομονάστηρου, και απολαύστε το μεγαλείο της Χώρας με την απρόσκοπτη θέα στην Ικαρία, τους Φούρνους, τη Σάμο, τους Αρκιούς, τους Λειψούς, τη Λέρο… Και όταν αρχίσει να πέφτει το σούρουπο, μπείτε και πάλι στον λαβύρινθο και απολαύστε το ποτό σας στη Στοά, το μπαράκι στην Πλατεία της Αγίας Λεβιάς, σημείο συνάντησης των ντόπιων και των αλλοδαπών κατοίκων των γύρω σπιτιών. Ακριβώς δίπλα, η μπουτίκ της Ζαφειρίας με το μοναδικό ένστικτο να διαλέγει ρούχα, κοσμήματα, τσάντες και φριουλάνες θα σας ξετρελάνει.
Πεζοπόροι του μονοπατιού Σκάλα-Χώρα έξω από το Σπήλαιο της Αποκάλυψης.
Εννοείται ότι θα περάσετε από την Gallery του Ανδρέα Καλατζή, με έργα σημαντικών καλλιτεχνών, όπως τα κεραμικά της Μαρίας Κουμπουρλή και τα γλυπτά του Γιάννη Παπά. Τα πρωινά ο χώρος είναι γεμάτος παιδιά που ζωγραφίζουν με την εποπτεία του Ανδρέα γιατί, όπως λέει, «τα παιδιά είναι πηγή φαντασίας και χαράς».
Πολύ κοντά βρίσκεται και το AW Creative Jewelry της Μαρίας Παπακωνσταντίνου, με αριστουργήματα της σύγχρονης ελληνικής κοσμηματοποιίας, εμπνευσμένα από το ίδιο το νησί και την μακραίωνη παράδοση στην αργυροχρυσοχοΐα. Δίπλα θα δείτε την Κουκουμάβλα, το μαγαζι των θαυμάτων της Δέσποινας, που έδωσε ζωή στη μέχρι πρότινος κλειστή Δημοτική Αγορά. Για μαγικό ηλιοβασίλεμα ανεβείτε στον Προφήτη Ηλία, στην ψηλότερη κορυφή του νησιού.
Άμα ξημερώσει, μια εικοσάλεπτη πεζοπορία θα σας οδηγήσει στην ωραιότερη αμμουδιά της Πάτμου, την Ψιλή Άμμο, για παιχνίδια με τα κύματα, κάστρα στην άμμο, αλλά και γυμνισμό αν σας αρέσει. Και ύστερα, βουρ για το ταβερνάκι της Διονυσίας κάτω από τα αλμυρίκια, που σερβίρει υπέροχο ντόπιο κατσικάκι.
Για κολύμπι υψηλών επιδόσεων προτιμήστε το Λιβάδι Γερανού μέχρι το απέναντι νησάκι του Άη Γιώργη με τα σμαραγδένια νερά. Εξερευνήσετε επίσης την παραλία Δίδυμες για παγωμένη μπύρα στην καντίνα, τη Λάμπη με τα χρωματιστά βότσαλα και το ταβερνάκι με τα ολόφρεσκα μπαρμπούνια. Ο Κάμπος με τις ξαπλώστρες, τα beach bar και τα θαλάσσια σπορ ενδείκνυται για παρεΐστικο χουζούρι στους καναπέδες του ντιζαϊνάτου Atmos του Δημήτρη Κωνσταντινίδη και του παλιού και αγαπημένου George Place που, παρότι άλλαξε θέση, παραμένει ένα φανταστικό σκηνικό με καλά κοκτέιλ, ελαφρύ φαγητό και όμορφο κόσμο.
Στην Πέτρα, δίπλα στον βράχο της Καλικατσούς, βρίσκεται το Κτήμα Πάτοινος Όραμα του Ελληνοελβετού Ιωσήφ Ζησιάδη (gr.patoinos.ch), ο οποίος προσπαθεί να υπενθυμίσει σε μια άλλοτε αγροτική κοινωνία τι θα πει αυτάρκεια. Στα 30 στρέμματα που μετά από 12 χρόνια υπομονής του νοίκιασε η Μονή, φυτεύτηκαν οι γηγενείς ποικιλίες Ασύρτικο και Μαυροθήρικο. Μια επίσκεψη αξίζει και το οινοποιείο του Κτήματος, στη Βαγιά, όπου θα γνωρίσετε τον Γαλλοελβετό Αμπελουργό-οινολόγο Dorian Amar και θα δοκιμάσετε το ασύρτικο που παράγεται σε 6.000 φιάλες τον χρόνο με τις αρχές της βιοδυναμικής καλλιέργειας. Μαθαίνω ότι στον ετήσιο τρύγο γίνεται τρελό κέφι από τους συμμετέχοντες ντόπιους και αλλοδαπούς, αναβιώνοντας μια από τις παλαιότερες παραδόσεις του νησιού. Το Πάτοινος, εκτός από την τράπεζα σπόρων της Πάτμου που δημιούργησε, οργάνωσε επίσης τη δημιουργία λαχανόκηπων στα σχολεία, την εκμάθηση στους νέους της γεωργίας, της αμπελουργίας και της κομποστοποίησης, ενώ παράγει και εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο από Κορωνέικη ποικιλία.
Στο καρνάγιο του Σώζου Καμίτση, στο Διακόφτι, θα μάθετε πώς φτιάχνεται ένα ελληνικό «τρεχαντήρι», ένα «πέραμα» ή ένας κλασικός «βαρκαλάς», από τα χέρια του ταλαντούχου Σαμιώτη καραβομαραγκού Κωνσταντίνου Χωριανόπουλου και μιας ομάδας σπουδαίων καραβομαραγκών. Εδώ απευθύνονται κάποιοι από τους κατοίκους της Χώρας για παραδοσιακά τρεχαντήρια, ενώ μερικοί παραγγέλνουν ακόμα και ξύλινα καγιάκ.
Τον Αύγουστο, μη χάσετε το πρωί της 14ης του μηνός την περιφορά της εικόνας της Παναγίας στα σοκάκια της Χώρας, με τις γυναίκες στις πόρτες των σπιτιών να τη ραίνουν με ροδόνερο. Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου την παράσταση κλέβει το πανηγύρι της Παναγίας του Γερανού, με τη μοναδική ατμόσφαιρα.
Αν βρεθείτε στην Πάτμο τον Σεπτέμβριο, απολαύσετε την πεζοπορία στα Μονοπάτια Πολιτισμού (monopatiapolitismou.gr), με πιο πολυσύχναστο αυτό που οδηγεί από τη Σκάλα στη Χώρα και αντίστροφα (1,7 χλμ.), μια πολύ ενδιαφέρουσα διαδρομή κατά μήκος της οποίας θα δείτε το Σπήλαιο της Αποκαλύψεως, την Πατμιάδα Σχολή και ένα υπέροχο δάσος με πεύκα και κυπαρίσσια. Δέος και κατάνυξη θα σας κυριεύσουν στο Σπήλαιο της Αποκάλυψης, με την εσοχή του βράχου όπου ακουμπούσε το κεφάλι του ο Άγιος Ιωάννης, ενώ στον χρόνο θα σας ταξιδέψει η Πατμιάδα Σχολή, ένα από τα αρχαιότερα σχολεία της Ευρώπης που λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1713 και όπου διδάσκονταν τα Μεταφυσικά του Αριστοτέλη από χειρόγραφα.
Η δεύτερη, κυκλική διαδρομή Χώρα-Κήποι-Ιερά Μονή Ευαγγελισμού-Χώρα (2,5 χλμ.) έχει θέα στη θάλασσα και στον κάμπο με τις χαρουπιές, τις λεμονιές και τα αμπέλια. Από τη Χώρα ξεκινάει κι ένα εύκολο μονοπάτι (3 χλμ.) προς τον Γροίκο και το Διακόφτι, με τα κατσικάκια να σας κρατούν συντροφιά σε διάφορα σημεία.
Φαγητό
Για πρωινό και brunch προσφέρεται το all day Benetos Chora (τηλ. 22470-34537), με μεγάλη ποικιλία από σάντουιτς και μικρά πιάτα. Μην παραλείψετε να πιείτε καφέ στο Houston στη Σκάλα (τηλ. 22470-32405) και να αγοράσετε τοπικές τυρόπιτες και πουγκιά Πάτμου από τον φούρνο του Φέγγαρου στη Σκάλα ή στη Χώρα.
Το Γιάγκος Πάνθεον (τηλ. 22470-31226) είναι ιδανικό για ουζάκι ή τσίπουρο με χταποδοκεφτέδες και νόστιμα μαγειρευτά. Η ταβέρνα Λάμπη (τηλ. 22470-31490), στην ομώνυμη παραλία, σερβίρει ολόφρεσκα ψαρικά. Το ίδιο και το Τρεχαντήρι στη Σκάλα (τηλ. 22470-34080), δίπλα στο κύμα.
Το εστιατόριο Περνέρα Vegan (τηλ. 22470-31687), επίσης στη Σκάλα, προσφέρει Μεσογειακά πιάτα, φτιαγμένα με μεράκι και βιολογικές πρώτες ύλες. Στη Λόζα (τηλ. 22470-32405), με τη μοναδική θέα στη Σκάλα, επιλέξτε το φιλέτο τσιπούρας με χόρτα και απολαύσετε τη ζεστή φιλοξενία του Μιχάλη. Το κατεξοχήν γκουρμέ εστιατόριο του νησιού παραμένει ο Μπενέτος στα Σάψιλα (τηλ. 22470-33034), με το δικό του βιολογικό μποστάνι και θαλασσινά που του προμηθεύουν Καλύμνιοι ψαράδες.
